Czesław Strzeszewski

---

Życiorys

Czesław Strzeszewski był synem Czesława Strzeszewskiego starszego, który był właścicielem majątku Jarocin w powiecie płońskim, oraz Jadwigi de Sauvé. Jego ojciec zmarł zaledwie na trzy miesiące przed jego narodzinami. W roku 1920, pragnąc służyć ojczyźnie, zgłosił się na ochotnika do wojska, jednak nie przyjęto go do służby. W 1922 roku zdał maturę w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Rolniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, które ukończył w latach 1922–1928, uzyskując tytuł inżyniera.

Choć rolnictwo nie było jego wielką pasją, miał nadzieję na prowadzenie gospodarstwa w Jarocinie. W trakcie studiów pracował jako asystent Władysława Grabskiego w Zakładzie Polityki Ekonomicznej. Był również aktywny w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”, gdzie pełnił rolę prezesa. W tym czasie publikował artykuły w takich czasopismach jak „Prąd”, „Rolnictwo” (gdzie pełnił także funkcję sekretarza redakcji), „Ekonomista”, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” oraz „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”.

W 1931 roku uzyskał doktorat na podstawie pracy pt. „Znaczenie prawa zmniejszającej się wydajności w produkcji rolnej”, napisanej pod kierunkiem prof. Grabskiego. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę jako radca w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych. Z rekomendacji Władysława Grabskiego, w 1932 roku został zatrudniony na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim jako zastępca profesora historii gospodarki na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, gdzie wykładał ekonomię oraz historię gospodarczą. Habilitację uzyskał w 1934 roku dzięki pracy pt. „Kryzys rolniczy na ziemiach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego 1807–1830” i objął Katedrę Polityki Ekonomicznej oraz Katedrę Historii Gospodarczej.

W latach 1935–1939 był docentem na SGGW, gdzie prowadził wykłady z ekonomii politycznej. W 1937 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego polityki ekonomicznej KUL i dołączył do Rady Społecznej przy prymasie Auguście Hlondzie. Po wybuchu II wojny światowej, mimo że zgłosił się do wojska, podobnie jak w 1920 roku, nie otrzymał przydziału. Przenieśli się do Lublina, gdzie zorganizował nauczanie podziemne, które zakończyło się w listopadzie 1939 roku z powodu aresztowań. W czasie okupacji był poszukiwany przez Gestapo i, przebywając w Krakowie, aktywnie uczestniczył w działalności podziemnej, redagując „Biuletyn Informacyjny” oraz fałszując dokumenty.

Od 1943 do początku 1945 roku prowadził wykłady z ekonomii politycznej na tajnych kompletach. W styczniu 1945 roku wrócił do Lublina, aby kontynuować pracę na KUL. W 1946 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a jego zainteresowania dotyczące wsi doprowadziły do utworzenia Studium Zagadnień Społecznych i Gospodarczych Wsi, którego był kierownikiem w latach 1945–1949.

W latach 1946–1949 pracował także na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Między 1950 a 1952 rokiem był profesorem w Seminarium Duchownym w Lublinie. W latach 1949–1950 pełnił funkcję prorektora KUL, jednak w 1952 roku został usunięty z uczelni przez władze komunistyczne i nauczał w seminariach duchownych na warszawskich Bielanach oraz w Ołtarzewie. Powrócił do pracy akademickiej w 1956 roku, wykładając na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL, gdzie był wielokrotnie dziekanem lub prodziekanem.

W latach 60. napisał podręcznik do nauki społecznej, który ze względu na sprzeciw władz komunistycznych ukazał się w Paryżu. W 1971 roku postanowił przywrócić studia społeczno-ekonomiczne na KUL, co udało się dopiero po rewolucji solidarnościowej. Na emeryturę przeszedł w 1974 roku, jednak nadal udzielał wykładów, recenzował prace doktorskie oraz habilitacyjne i publikował. W latach 70. odwiedzał wiele krajów nawiązał współpracę z uniwersytetami, w tym z Uniwersytetem Yale i Uniwersytetem Columbia w Stanach Zjednoczonych.

W latach 1936–1939 był członkiem zarządu Związku Polskiej Inteligencji Katolickiej. W 1937 roku został członkiem Rady Społecznej przy Prymasie Polski. Dzięki zaufaniu, jakim darzył go prymas Polski Stefan Wyszyński, w 1968 roku, jako pierwsza świecka osoba, objął przewodnictwo organizacji Iustita et Pax. W 1976 roku, wraz z grupą współpracowników, założył lubelski Klub Inteligencji Katolickiej, w którym został przewodniczącym. Choć w 1983 roku ustąpił ze stanowiska, kontynuował działalność, wygłaszając prelekcje i uczestnicząc w dyskusjach. Był również członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz różnych innych instytucji naukowych. Pracował nad Encyklopedią katolicką, kierując działem „Nauki i organizacje społeczne” w latach 1973–1989.

Czesław Strzeszewski wypromował setki magistrów oraz 40 doktorów, w tym znanych uczonych i duchownych, takich jak ks. prof. Joachim Kondziela oraz ks. prof. Władysław Piwowarski.

Życie prywatne

W 1949 roku zawarł związek małżeński z Marią Teresą z Xiężopolskich Blindże, a ślubu udzielił im Stefan Wyszyński.

Myśl

Czesław Strzeszewski, znany jako znacząca postać lubelskiej szkoły katolicyzmu społecznego, był kontynuatorem myśli ks. prof. Antoniego Szymańskiego. W swojej pracy naukowej kładł nacisk na personalizm, a zwłaszcza na nadprzyrodzoną godność każdej osoby ludzkiej, która poprzez wspólnotę ma możliwość osiągnięcia pełni swojego rozwoju. Strzeszewski czerpał również inspiracje z myśli Jacques’a Maritaina, będąc pomysłodawcą kongresów naukowych, które miały miejsce w Sandomierzu (1980) oraz w Warszawie (1982, 1983). Celem tych wydarzeń było popularyzowanie idei francuskiego myśliciela.

Jego wysiłki doprowadziły do stworzenia nowego podejścia w katolickiej nauce społecznej, które usystematyzowane i zorganizowane w sposób metodologiczny, miało znaczący wpływ na rozwój tej dziedziny. Strzeszewski argumentował, że katolicka nauka społeczna nie powinna dążyć do odkrywania nowych prawd, ale raczej pogłębiania zrozumienia już istniejących oraz dostosowywania ich do nowych okoliczności i wyzwań społecznych. Podkreślał, że rola tej nauki jest pomocnicza i służebna, mająca na celu wychowywanie jednostek do aktywności społeczno-politycznej w duchu moralności chrześcijańskiej.

W jego ocenie, istotna była relacja między zagadnieniami moralnymi a praktycznym życiem społecznym, co przekładało się na konkretne rozwiązywanie problemów społecznych. Strzeszewski uznawał, że możliwe jest to poprzez trzymanie się trzech fundamentalnych zasad wywodzących się z prawa naturalnego: wolności, pomocniczości oraz solidarności. Te zasady odsłaniają nie tylko ludzkie prawa, ale także powinności i obowiązki.

W wyodrębnionych przez niego celach katolickiej nauki społecznej zawarł: zrozumienie społecznej sytuacji świata, przeprowadzenie krytycznej oceny tej sytuacji oraz dążenie do realizacji zamierzonych celów, kierując się zasadami moralności chrześcijańskiej. Strzeszewski akcentował społeczną naturę ekonomii, krytykując jednocześnie wolnorynkową koncepcję „homo oeconomicus”. Odrzucał ideę, że katolicka nauka społeczna jest jedyną alternatywą pomiędzy indywidualistycznym liberalizmem a kolektywistycznym marksizmem.

Oprócz swojej pracy w dziedzinie katolickiej nauki społecznej, Strzeszewski prowadził badania nad historią myśli gospodarczej i społecznej, metodologią nauk społecznych oraz etyką społeczną i gospodarczą. Zajmował się także społeczno-moralnymi aspektami pracy i własności, jak również kwestią rozwoju gospodarczego.

Odznaczenia i wyróżnienia

W ciągu swojej kariery Czesław Strzeszewski został uhonorowany licznymi nagrodami oraz odznaczeniami, które świadczą o jego znaczących osiągnięciach w różnych dziedzinach. Oto niektóre z nich:

• 1973 – przyznanie Nagrody Ośrodka Dokumentacji i Studiów Społecznych,
• 1974 – otrzymanie Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski,
• 1975 – nadanie Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego,
• 1986 – nagroda im. Skowyrów Instytutu Duszpasterstwa i Migracji Polonijnej KUL,
• 1990 – Nagroda im. Księdza Idziego Radziszewskiego Towarzystwa Naukowego KUL za całokształt dorobku naukowego w duchu humanizmu chrześcijańskiego,
• 1993 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Książki

Oto obszerna lista publikacji Czesława Strzeszewskiego, które stanowią istotny wkład w dziedzinie nauki społecznej oraz myśli katolickiej.

• Katolicka nauka społeczna (1964),
• Integralny rozwój gospodarczy (1976),
• Ewolucja katolickiej nauki społecznej (1978),
• Praca ludzka. Zagadnienia społeczno-moralne (1978),
• Własność. Zagadnienia społeczno-moralne (1981),
• Kardynała Wyszyńskiego wizja Kościoła i państwa (1990),
• Na przełomie czasów. Moje wspomnienia (1995).

---

Oceń: Czesław Strzeszewski

---