Andrzej Ciechanowiecki

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Andrzej Ciechanowiecki, znany jako jeden z wybitnych przedstawicieli kultury polskiej, przyszedł na świat w Warszawie. Był jedynakiem w dobrze usytuowanej rodzinie senatorskiej z Mazowsza, która przed wojną miała majątki na Białorusi. Te jednak zostały utracone po podpisaniu pokoju w Rydze, co spowodowało, że znalazły się po sowieckiej stronie granicznego kordonu. Jego ojciec, Jerzy Stanisław (1893–1930), był utytułowanym dyplomatą, natomiast matka, Matylda z hr. Osiecimskich-Hutten-Czapskich (1900–1991), cieszyła się znaczącą pozycją w warszawskim życiu towarzyskim przed wybuchem II wojny światowej.

W początkowych latach życia Ciechanowiecki mieszkał w Budapeszcie, z uwagi na pracę ojca. Po nagłej śmierci Jerzego wrócił z rodziną do Warszawy, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej im. Mikołaja Reya, a następnie do Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego. W 1939 roku, w obliczu zbliżającego się niebezpieczeństwa, na sugestię brytyjskiego generała Adriana Carton de Wiarta, Ciechanowieccy wyruszyli na wschód, mając nadzieję na kontynuację nauki w Pińsku, gdzie mieli się zatrzymać u rodziny Skirmuntów. Niestety, plany pokrzyżowały kolejne wydarzenia – wkroczenie Sowietów do Polski oraz tragiczne losy rodziny Skirmuntów, którzy zostali zamordowani.

Ciechanowieccy, znajdując się w dramatycznej sytuacji, uciekali z taborami generała Kleeberga, a młody Andrzej pełnił rolę pomocnika dla oficerów i został za to uhonorowany medalem. W rodzinnych planach był dalszy wyjazd do Lwowa, lecz zima 1940 roku zmusiła ich do powrotu do Warszawy, dokąd dotarli po trudnej podróży trwającej niemal dwa miesiące.

Po powrocie, Andrzej podjął naukę na tajnych kompletach i w 1942 roku zdał egzamin maturalny organizowany w podziemiu w towarzystwie przyszłych sław nauki, takich jak Jerzy Kroh, Adam Miłobędzki, Jerzy Pelc oraz Klemens Szaniawski. Ponadto, aktywnie uczestniczył w wykładach Armii Krajowej oraz rozpoczął studia ekonomiczne pod kierunkiem prof. E. Lipińskiego i na tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich. Po upadku powstania warszawskiego Ciechanowiecki został ewakuowany z miasta przez Czerwony Krzyż, a następnie znalazł się w Krakowie, gdzie pełnił rolę sekretarza Adama Ronikiera. Po wyjeździe Ronikiera do USA, Andrzej został w kraju, gdzie zaangażował się w działalność organizacji Wolność i Niezawisłość.

W Polsce Ludowej

Wybierając pozostanie w Polsce, w czerwcu 1945 roku, dzięki umiejętnościom językowym, Andrzej Ciechanowiecki został powołany na stanowisko radcy w VI st. służb w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Tam pełnił funkcję p.o. szefa protokołu w Ministerstwie Żeglugi i Handlu Zagranicznego, uczestnicząc jednocześnie w międzynarodowych negocjacjach odbywających się w Warszawie. We wrześniu tegoż roku był częścią delegacji na konferencję UNRRA w Londynie, jednak jego dalsza kariera zagraniczna została wstrzymana z uwagi na polityczne uwarunkowania i związki z Armią Krajową.

Ciechanowiecki z powrotem osiedlił się w Krakowie, gdzie kontynuował studia na Akademii Handlowej (ukończonej w 1947 roku) oraz na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uzyskał tytuł magistra w 1950 roku. Był jednym z inicjatorów „Klubu Logofagów”, który stanowił wzór późniejszych Klubów Inteligencji Katolickiej. Jego kariera akademicka została jednak przerwana w 1950 roku, kiedy to został aresztowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Przez długie przesłuchania i brutalne warunki odbył karę dwóch lat w więzieniu, po czym, na skutek rehabilitacji, wrócił do Krakowa, aby dokończyć pracę doktorską.

Wspierał reaktywację Tygodnika Powszechnego oraz pełnił rolę doradcy na Wawelu oraz kustosza Muzeum Zamkowego w Łańcucie. Jego badania koncentrowały się głównie na meblarstwie oraz złotnictwie krakowskim epoki barokowej oraz kulturze dawnej Rzeczypospolitej.

Działalność na Zachodzie

Po odbyciu krótkich pobytów naukowych w Wielkiej Brytanii i USA, gdzie Andrzej wykładał na temat kultury polskiej oraz otrzymywał oferty pracy w muzeach, postanowił powrócić do Europy, jednak nie do Polski. W 1959 roku przeniósł się do Tybingi, gdzie prowadził lektoraty języka polskiego i wykłady na temat kultury polskiej przez dwa semestry. W 1960 roku obronił doktorat na Uniwersytecie im. Eberhardta i Karola, co dało początek jego międzynarodowej karierze akademickiej. Jego praca doktorska dotyczyła Michaiła Kazimierza Ogińskiego i została uznana za istotny wkład w historiografię.

Po doktoracie Andrzej Ciechanowiecki osiedlił się w Londynie, gdzie podjął współpracę z firmą Mallett at Bourdon House, organizując nowatorskie wystawy rzeźby francuskiej. W 1965 roku, będąc współdyrektorem Heim Gallery, a później jej właścicielem, stworzył miejsce znane na międzynarodowej mapie sztuki. Zgromadził kolekcję polskiego malarstwa oraz współorganizował ważne wystawy, takie jak Treasures of the Polish Kings w Dulwich Gallery oraz polski ekspresjonizm, które miały miejsce w amerykańskich muzeach. Przez wiele lat współpracował z innymi instytucjami, prowadząc wykłady dotyczące polskiej kultury i zbierał dziewiętnastowieczne oraz barokowe dzieła sztuki.

Zakon Maltański

Andrzej Ciechanowiecki był osobą niezwykle zaangażowaną w działania Związku Polskich Kawalerów Maltańskich. Od 1958 roku był aktywnym członkiem tej organizacji, w której przez wiele lat pełnił funkcję kanclerza, a później wiceprezydenta. Uzyskał też odznaczenie w postaci Baliwa Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji, co podkreśla jego wysoką pozycję w tym zakonie.

Jednocześnie Ciechanowiecki związany był również z Zakonu Dynastii Bourbonów Sycylijskich, gdzie odegrał kluczową rolę w ustanowieniu ich Delegatur w Polsce oraz Anglii. Pełnił także funkcję członka głównej rady tej organizacji. Dalszy rozwój jego działalności to utworzenie delegatury Zakonu św. Maurycego i Łazarza w Wielkiej Brytanii. W ostatnich latach swojego życia przyczynił się do ożywienia Toskańskich Orderów Dynastycznych, takich jak św. Stefana oraz św. Józefa, co również świadczy o jego znaczącym wkładzie w promowanie dziedzictwa tych tradycji.

W kontekście Zakonu Maltańskiego, jego bliskie relacje z byłymi domami panującymi oraz zaangażowanie w działalność paradyplomatyczną w kulturowych i kościelnych sprawach przyczyniły się do uzyskania prestiżowego potwierdzenia przez byłego włoskiego króla, Humberta II, w 1975 roku. Było to związane z „prawem używalności” tytułu hrabiowskiego, który miał być w rodzinie od ponad dwóch stuleci. Dwa lata później uznanie to zostało potwierdzone również przez Suwerenny Zakon Maltański.

Na rzecz Polaków w czasach stanu wojennego, Ciechanowiecki z ramienia ZPKM aktywnie uczestniczył w działaniach charytatywnych, finansując również liczne stypendia naukowe z własnych funduszy. W imieniu Związku Polskich Kawalerów Maltańskich, znacznie przyczynił się do budowy kościoła NMP i św Maksymiliana Kolbe w dzielnicy Mistrzejowice w Krakowie, gdzie to on był odpowiedzialny za jednolity wystrój rzeźbiarski wnętrza oraz za dobór prof. Gustawa Zemły jako twórcy tego wyjątkowego dzieła artystycznego, które w pełni sfinansował.

Praca na rzecz polskiego dorobku kulturowego

Andrzej Ciechanowiecki, będąc wybitnym marszandem i przedsiębiorcą o zasięgu międzynarodowym, znaczną część swojego majątku poświęcił na wspieranie polskiej kultury. Jego działalność skupiała się na zwiększaniu zbiorów, które wzbogaciły Fundację im. Ciechanowieckich, założoną w 1986 roku i ulokowaną na Zamku Królewskim w Warszawie. Zasoby te znalazły swoje miejsce również w wielu innych muzeach na terenie Polski.

W połowie lat 80., zainspirowany przez prof. Tadeusza Chrzanowskiego, Ciechanowiecki udzielił wsparcia finansowego dla pierwszej polskiej edycji dzieła Romana Aftanazego, początkowo pt. 'Materiały do dziejów rezydencji’, aby później przekształcić się w 'Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej’.

Jako współzałożyciel Fundacji Karta z Dziejów, Ciechanowiecki wspierał finansowo i artystycznie inicjatywy takie jak pomnik Dekalogu w Łodzi oraz pomnik Dawida Psalmisty w Zamościu. Był także aktywnym darczyńcą dzieł sztuki, które przekazywał ambasadom RP w Londynie, Paryżu, Rzymie i Lizbonie.

Przed swoim pierwszym przyjazdem do Polski w 1977 roku, po 19 latach nieobecności, Ciechanowiecki zaangażował się w odbudowę Zamku Królewskiego. Fundacja jego imienia przekazała około 3000 eksponatów, w tym obrazy, meble i inne wartościowe przedmioty, co stanowi niezwykły wkład w rozwój Zamku w Warszawie. Swoje zbiory ofiarował także innym polskim muzeom, w tym Zamkowi Królewskiemu na Wawelu, ale priorytetowo traktował ten w Warszawie.

Za swoje osiągnięcia był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

Działalność w Europie Wschodniej

Po 1988 roku Ciechanowiecki, głęboko przywiązanego do dziedzictwa jego przodków, zaangażował się w działania na Białorusi. Odegrał kluczową rolę w restauracji rezydencji radziwiłłowskiej w Nieświeżu, a także uczestniczył jako honorowy przewodniczący w polsko-białoruskiej komisji dotyczącej wspólnego dziedzictwa kulturowego. Dodatkowo pełnił funkcję marszałka honorowego Związku Szlachty Białoruskiej oraz był honorowym członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Białorusycystów i Instytutu Historii Białoruskiej Akademii Nauk. W Londynie piastował stanowisko wiceprezydenta Anglo-Belarusian Society.

W 1995 roku Andrzej Ciechanowiecki doznał poważnego wypadku, który uniemożliwił mu chodzenie, ale nie zatrzymał jego intelektualnej aktywności. Pozostał zaangażowany w swoje szerokie zainteresowania, a zwłaszcza w te związane z Polską. Był także ojcem chrzestnym Władysława Teofila Bartoszewskiego, co pokazuje, jak dużą wagę przykładał do więzi społecznych i rodzinnych.

Odznaczenia

Polskie

Andrzej Ciechanowiecki odznaczony został wieloma prestiżowymi nagrodami, które podkreślają jego osiągnięcia i zasługi w różnych dziedzinach. Oto lista clou jego odznaczeń:

• Order Orła Białego, przyznany 15 sierpnia 1998 roku przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego w uznaniu za znaczące dokonania dla Rzeczypospolitej Polskiej,
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, wręczony 25 lutego 1993 roku przez prezydenta Lecha Wałęsę, w uznaniu za wybitne zasługi w obszarze kultury polskiej,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 1 stycznia 1986 roku przez prezydenta Edwarda Raczyńskiego za zasługi dotyczące kultury krajowej oraz znaczący wkład w opracowanie pamiątek i zabytków polskich,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 22 października 1976 roku przez prezydenta Stanisława Ostrowskiego,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 5 kwietnia 1973 roku od prezydenta Stanisława Ostrowskiego,
• Krzyż Zasługi z Mieczami, przyznany w 1944 roku,
• Medal Wojska, przyznawany mu trzykrotnie,
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”,
• Krzyż Kampanii Wrześniowej, wyróżnienie z 1984 roku,
• Krzyż Armii Krajowej, nadany w 1995 roku,
• Warszawski Krzyż Powstańczy, również otrzymany w 1995 roku,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, nadany w 2006 roku,
• Odznaka Honorowa „Bene Merito”,
• Krzyż Kombatancki, przyznawany przez SPK w Londynie,
• Złota Odznaka Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej,
• Medal Merentibus przyznany przez UJ w 1986 roku.

Zagraniczne

Oprócz krajowych nagród, Ciechanowiecki zdobył także liczne takie, które podkreślają jego międzynarodowy wpływ i uznanie. Jego osiągnięcia wynikają m.in. z następujących odznaczeń:

• Kawaler Łaski i Dewocji Zakonu Maltańskiego, tytuł przyznany w 1958 roku,
• Kawaler Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego, otrzymany w 1977 roku,
• Kawaler Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego, przyznanie miało miejsce w 1987 roku,
• Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego,
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego, nadany przez Stolicę Apostolską,
• Krzyż Komandorski I Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi z Austrii,
• Krzyż Wielki Orderu Pro Merito Melitensi, przyznany przez SMOM,
• Komandor Orderu Gwiazdy Polarnej w Szwecji,
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RFN w Niemczech,
• Oficer Orderu Legii Honorowej z Francji,
• Wielki Oficer Orderu Zasługi z Włoch,
• Komandor Orderu Zasługi w Senegalu,
• Order Przyjaźni Narodów z Białorusi,
• Order Franciszka Skaryny, również z Białorusi,
• Komandor Orderu Sztuki i Literatury, nadany w 2012 roku w Francji.

Ordery zagraniczne

Niektóre zorderów, które zdobył, przyczyniły się do jego międzynarodowego uznania, a ich lista obejmuje:

• Order Świętego Januarego z Królestwa Obojga Sycylii,
• Baliw Wielkiego Krzyża Sprawiedliwości Konstantyniańskiego Orderu św. Jerzego z Królestwa Obojga Sycylii,
• Krzyż Wielki Orderu Franciszka I z Królestwa Obojga Sycylii,
• Złoty Medal Zasługi Orderu Konstantyniańskiego z Królestwa Obojga Sycylii,
• Krzyż Wielki Orderu śś. Maurycego i Łazarza, nadany przez Zjednoczone Królestwo Włoch,
• Krzyż Wielki Orderu Sabaudzkiego Zasługi Cywilnej, również z Zjednoczonego Królestwa Włoch,
• Kawaler Orderu św. Stefana z Wielkiego Księstwa Toskanii,
• Krzyż Wielki Orderu św. Józefa, przyznany w Wielkim Księstwie Toskanii,
• Order Świętego Andrzeja Apostoła z Rosji w 1995 roku,
• Order Świętego Aleksandra Newskiego,
• Order Świętej Anny I klasy, również z Rosji.

Doktoraty honoris causa

Andrzej Ciechanowiecki otrzymał wiele honorowych doktoratów w uznaniu jego wkładu w różne dziedziny nauki i kultury. Oto lista instytucji, które przyznały mu ten zaszczytny tytuł:

• Uniwersytet Warszawski (1991),
• New Mexico State University (1992),
• Uniwersytet Państwowy w Mińsku (1993),
• Uniwersytet Jagielloński (2009).

Oprócz tego, Ciechanowiecki został uhonorowany licznymi nagrodami oraz księgami pamiątkowymi zarówno w Polsce, jak i za granicą. Wśród wyróżnień znajduje się odznaka Polonia Mater Nostra Est oraz Złoty Krzyż Zasługi Kościoła Polskiego. Zyskał również obywatelstwo honorowe w Ciechanowcu oraz Zasławiu na Białorusi.

---

Oceń: Andrzej Ciechanowiecki

---