Krystyna Zachwatowicz

---

Życiorys

Wczesne lata

Podczas drugiej wojny światowej Krystyna Zachwatowicz aktywnie działała w Szarych Szeregach, gdzie pełniła rolę sanitariuszki oraz łączniczki harcerskiej poczty w trakcie powstania warszawskiego. Po zakończeniu działań wojennych zaczęła swoją przygodę z narciarstwem. W latach 1950–1954 była częścią kadry narodowej sekcji narciarskiej AZS Zakopane, a równocześnie, w latach 1950–1952, aktywnie uczestniczyła w Krakowskim Klubie Wysokogórskim. Niestety, podczas przygotowań do mistrzostw Polski doświadczyła wypadku, który na zawsze przekreślił jej plany sportowe. W rezultacie podjęła decyzję o dokończeniu wcześniej rozpoczętych studiów, uzyskując dyplom z historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1952 roku oraz dyplom na Wydziale Scenografii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki osiem lat później, w 1958 roku.

Kariera zawodowa

Krystyna Zachwatowicz zajmowała się przygotowywaniem scenografii do różnych spektakli teatralnych, między innymi w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie w latach 1958–1959, a także w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1970–1971) oraz Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, gdzie pracowała od 1970 do 1999 roku. W swoim dorobku artystycznym ma na koncie scenografie i kostiumy do ponad 150 inscenizacji teatralnych, operowych, oraz występów w Teatrze Telewizji. Współpracowała również w charakterze kostumografki i scenografki z wybitnym reżyserem Andrzejem Wajdą, angażując się w jego projekty zarówno dla teatru, jak i kina.

W latach 1957–1972 była również aktywna w Piwnicy pod Baranami. W swoim dorobku filmowym znalazły się liczne role w filmach stworzonych przez Andrzeja Wajdę. Debiutowała epizodyczną rolą w filmie „Samson” (1961), a potem zagrała jedną z głównych ról w „Człowieku z marmuru” (1976), gdzie wcieliła się w Hankę Tomczyk, żonę Mateusza Birkuta. Kontynuację tej roli zobaczyć można w „Człowieku z żelaza” (1981). Do jej znaczących ról należy także Kazia w „Pannach z Wilka” (1979), mama Witka w „Kronice wypadków miłosnych” (1985), matka Szlomy w „Korczaku” (1990), kawiarka w „Panu Tadeuszu” (1999) oraz pani Greta, asystentka profesora medycyny sądowej w „Katyniu” (2007).

W 1990 roku uzyskała habilitację na Wydziale Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 2001 roku prowadziła Katedrę Scenografii w tej samej uczelni. W 2005 roku otrzymała tytuł profesora sztuk pięknych, a rok later, z jej inicjatywy, na Wydziale Malarstwa utworzono kierunek Scenografia. W 2014 roku odebrała tytuł doktor honoris causa Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Działalność społeczna i polityczna

W sierpniu 1980 roku Krystyna Zachwatowicz dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów kierowanego do władz komunistycznych, zachęcając do dialogu z robotnikami strajkującymi. Od września 1980 roku była członkinią NSZZ „Solidarność”, gdzie aktywnie uczestniczyła w pracach Komisji Ekspertów ds. Kultury przy Prezydium NSZZ „Solidarność” w Regionie Mazowsze. W trudnym czasie stanu wojennego w Polsce, zaangażowała się w działania Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Obecnie jest członkinią Rady Programowej Stowarzyszenia „Otwarta Rzeczpospolita”. W 1988 roku, razem z Andrzejem Wajdą, założyła Fundację Kyoto–Kraków, pełniąc od 2016 roku funkcję prezesa tej instytucji.

Krystyna była także członkinią honorowego komitetu wspierającego Bronisława Komorowskiego w czasie przyspieszonych wyborów prezydenckich z 2010 roku oraz w trakcie wyborów prezydenckich w Polsce w 2015 roku. Brała udział w Komitecie Honorowym Społecznych Obchodów 70. rocznicy akcji „Wisła” (2017). W październiku 2020 roku wyraziła swoje wsparcie dla protestów przeciwko zaostrzeniu przepisów aborcyjnych w Polsce oraz protestowała przeciwko użyciu symbolu znaku Polski Walczącej przez Jarosława Kaczyńskiego w czasie swojego publicznego wystąpienia.

Życie prywatne

Krystyna Zachwatowicz jest córką profesora Jana Zachwatowicza oraz Marii Chodźko-Zachwatowicz, a także wnuczką prof. Witolda Chodźki. W styczniu 1974 roku poślubiła Andrzeja Wajdę i ich związek trwał do jego śmierci w październiku 2016 roku.

Filmografia (aktorska)

Filmografia Krystyny Zachwatowicz prezentuje się niezwykle interesująco, ukazując jej różnorodne role w licznych filmach oraz serialach telewizyjnych. Poniżej znajdą Państwo zestawienie najważniejszych osiągnięć aktorskich artystki.

Rok	Tytuł	Rola	Uwagi
1961	Samson	Wiśka, pracownica fotoplastikonu	film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
	Drugi człowiek	artystka występująca w Piwnicy pod Baranami	film obyczajowy, reżyseria: Konrad Nałęcki
1976	Człowiek z marmuru	Hanka Tomczyk, żona Birkuta	film polityczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1979	Panny z Wilka	Kazia	film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1981	Człowiek z żelaza	Hanka Tomczyk, żona Birkuta	film polityczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1985	Kronika wypadków miłosnych	matka Witka	film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1990	Korczak	matka Szlomy	film biograficzny, reżyseria: Andrzej Wajda
1999	Pan Tadeusz	kawiarka	film kostiumowy, reżyseria: Andrzej Wajda
2002	Na dobre i na złe	Róża Lewandowska, sąsiadka Karola (odcinek: 122)	serial telewizyjny, reżyseria: Maciej Dejczer
2007	Katyń	pani Greta	film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
2012	Wachlarz	głos starej kobiety	film animowany, reżyseria: Kamila Grzybowska

Ordery i odznaczenia

Krystyna Zachwatowicz otrzymała liczne odznaczenia oraz wyróżnienia za swoją działalność artystyczną i społeczną. Wśród nich można wymienić:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 9 października 1998,
• Krzyż Armii Krajowej, który otrzymała w 1981 roku za swój udział w Powstaniu Warszawskim,
• Srebrny Medal Cracoviae Merenti, przyznany w 1995 roku, wspólnie z mężem Andrzejem Wajdą,
• Medal Księcia Mściwoja II, przyznany w 2023 roku,
• Złote Promienie z Rozetą Orderu Wschodzącego Słońca, nadane w Japonii 29 kwietnia 2013 roku.

Nagrody

Pani Krystyna Zachwatowicz jest wybitną postacią w polskim świecie filmu, cieszącą się uznaniem zarówno za swoją pracę, jak i za zaangażowanie artystyczne.

• 1973 – otrzymała nagrodę na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie za znakomitą scenografię do filmu „Wesele”,
• 2003 – była nominowana do Orła, Polskiej Nagrody Filmowej w kategorii najlepsze kostiumy do filmu „Zemsta”,
• 2011 – wspólnie z mężem, Andrzejem Wajdą, została uhonorowana Nagrodą Miasta Krakowa,
• 2011 – laureatka Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny”,
• 2016 – zdobyła Nagrodę im. prof. Aleksandra Gieysztora razem ze swoim mężem, Andrzejem Wajdą,
• 2020 – otrzymała Medal „Za mądrość obywatelską”, przyznany przez miesięcznik „Kraków”.

---

Oceń: Krystyna Zachwatowicz

---