Ulica Próżna w Warszawie

---

Historia

W XVIII wieku ulica Próżna była znana jako droga, a od 1757 roku funkcjonowała jako ulica jurydyki Bielino, łącząca jej rynek z placem Jana Henryka Dąbrowskiego oraz [ulicą Zielną]. W tamtym okresie znana była również pod nazwą ulica Ogrodowa, co wynikało z otaczających ją ogrodów. Obecna nazwa została nadana w 1770 roku, co miało związek z brakiem zabudowy w tym rejonie.

W drugiej połowie XIX wieku pojawiły się plany na przedłużenie Próżnej do placu Grzybowskiego. Jednakże, realizacji tego projektu przeszkodziła dwupiętrowa klasycystyczna kamienica, która była własnością rodziny Adolphów i otoczona była drewnianymi komórkami oraz ogrodem. Prace nad przedłużeniem ulicy udało się zrealizować dopiero w 1880 roku, gdy Abram i Zofia Idelsohnowie przejęli nieruchomość, a projekt otrzymał wsparcie ówczesnego prezydenta miasta Sokrata Starynkiewicza.

Po rozbiórce kamienicy Adolphów, na działkach po obu stronach nowego odcinka Próżnej wzniesiono cztery trzypiętrowe kamienice, które otrzymały numery 5, 7, 9 oraz 10, zaprojektowane przez Franciszka Braumana. W kamienicy pod nr 10 amerykańskie towarzystwo International Bell Telephone, które w listopadzie 1881 roku uzyskało 20-letnią koncesję od rządu rosyjskiego na budowę oraz eksploatację sieci telefonicznej w Warszawie, zainstalowało pierwszą miejską centralę telefoniczną, obsługującą 800 numerów, z której korzystały głównie urzędy i instytucje z uwagi na wysokie opłaty abonamentowe.

Pod koniec XIX wieku ulica Próżna stała się miejscem zamieszkania głównie ludności żydowskiej, a jej charakter handlowy korzystał z sąsiedztwa ulicy Marszałkowskiej, dużego ośrodka handlu wyrobami metalowymi, oraz pobliskiego targowiska Pociejów. W wyniku działań wojennych we wrześniu 1939 roku zabudowa ulicy częściowo spłonęła.

W listopadzie 1940 roku zachodnia część ulicy, na odcinku między Zielną a placem Grzybowskim, znalazła się w granicach warszawskiego getta, jednak już w marcu 1941 roku została z tego getta wyłączona po przesunięciu granicy przez Niemców na plac Grzybowski oraz linię ulic Bagno i Wielkiej. W trakcie powstania warszawskiego doszło tam do intensywnych walk, m.in. pomiędzy kamienicami nr 9 i 14 powstała barykada, która zamknęła wylot Próżnej na plac Grzybowski. W 1944 roku większość zabudowy środkowej i wschodniej części ulicy uległa zniszczeniu.

Po zakończeniu II wojny światowej zlikwidowany został odcinek ulicy pomiędzy placem Dąbrowskiego a ulicą Zielną. Ulica Próżna jest obecnie jedną z nielicznych warszawskich ulic, której fragment zabudowy pod postacią czterech kamienic (nr 7, 9, 12 i 14) przetrwał zagładę getta. W 1987 roku wszystkie cztery budynki zostały wpisane do rejestru zabytków.

Od 2004 roku na ulicy organizowane są wydarzenia w ramach Festiwalu Warszawa Singera, który przyciąga liczne rzesze gości. W latach 2011−2013 przeprowadzono rewitalizację kamienic pod numerami 7 i 9, przekształcając je w kameralny kompleks biurowy Le Palais Office. W 2014 roku wyburzono pawilon przy nr 8, który był siedzibą Austriackiego Forum Kultury, a ulica przeszła kompleksowy remont, podczas którego m.in. ułożono granitowy bruk, zainstalowano latarnie w stylu „pastorałów”, a także odtworzono fasadę zabytkowej kamienicy pod nr 12. W listopadzie 2014 roku ulica została przekształcona w deptak.

Inne informacje

Ulica Próżna, znana jako miejsce o bogatej historii, kryje wiele interesujących faktów. W kamienicy pod nr 12znajdowała się siedziba Spółdzielni Pracy „Woreczek”, która pełniła rolę przykrywki dla grupy przestępczej zarządzanej przez Filipa Merynosa. Ta zjawiskowa historia została opisana przez Leopolda Tyrmanda w jego kontrowersyjnej powieści „Zły” z 1955 roku.

Dodatkowo, ulica Próżna, tuż obok ulicy Bagno, ma swoje miejsce w filmie komediowym „Miś” z 1981 roku, w reżyserii Stanisława Barei. Obszar ten stał się tłem dla scen, które wciąż są pamiętane przez miłośników polskiego kina.

W latach 2008–2014 ulica była ozdobiona wyjątkowymi fotografiami polskich Żydów, pochodzącymi ze zbiorów Fundacji Shalom. Wystawa ta była częścią większego projektu, mającego na celu upamiętnienie żydowskich mieszkańców Polski poprzez zbieranie zdjęć. W sumie zgromadzono około 8000 fotografii, które stały się częścią ekspozycji „I ciągle widzę ich twarze”, prezentowanej w 29 muzeach na całym świecie.

W 2012 roku, w bramie kamienicy przy Próżnej 14, zainstalowano kontrowersyjną rzeźbę autorstwa Maurizio Cattelana, przedstawiającą modlącego się na klęczkach Adolfa Hitlera. Dzieło to wzbudziło wiele emocji i stanowiło mocny komentarz artystyczny wobec historii.

Co ciekawe, w 2011 roku, podczas prac budowlanych związanych z remontem kamienic nr 7 i 9, odkryto 40-tonowy głaz narzutowy. Był to jeden z największych tego typu obiektów znalezionych na Mazowszu w ostatnich latach. Głaz ten, składający się z średnioziarnistego jasnoszarego granitoidu, został przyniesiony na te tereny przez lodowiec, najprawdopodobniej z okolic Uppsali w Szwecji. Obiekt ten ukazał ogromne możliwości historii naturalnej tego regionu.

Ważniejsze obiekty

Wśród wielu znaczących obiektów, które można znaleźć na ulicy Próżnej w Warszawie, wyróżniają się następujące kamienice:

• Kamienica przy ul. Próżnej 7,
• Kamienica Zalmana Nożyka (nr 9),
• Kamienica Mozesa Neufelda (nr 12),
• Kamienica Majera Wolanowskiego (nr 14).

---

Oceń: Ulica Próżna w Warszawie

---