Kombajn (Warszawa)

---

Położenie i charakterystyka

Osiedle Kombajn, usytuowane na warszawskiej Ochocie, znajduje się w północno-zachodniej części obszaru Miejskiego Systemu Informacji Filtry. Jego granice wyznaczają ulica Nowogrodzka oraz Aleje Jerozolimskie, a także kilka istniejących wcześniej budynków usytuowanych w bezpośrednim sąsiedztwie pl. Artura Zawiszy oraz pl. Sokratesa Starynkiewicza. Warto zaznaczyć, że miejsce to powstało na nieukończonych ruinach powojennych oraz namiotowych, prowizorycznych zabudowań, które zostały zlikwidowane podczas budowy. Całkowita powierzchnia osiedla wynosi 1,9 hektara.

Zespół mieszkaniowy powstał w wyniku konkursu architektonicznego ogłoszonego przez Dyrekcję Rozbudowy Miasta oraz Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP) w 1957 roku. Projektanci, tacy jak Teodor Bursche, Wojciech Onitzch, Władysław Rzechowski, Marian Sulikowski i Alina Supińska, zaprojektowali osiedle, które zostało zrealizowane przez Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego „Centrum”. Nazwa „Kombajn” nawiązuje do planowanego układu budynków, przypominającego kształtem kombajn zbożowy.

Osiedle składa się z siedmiu budynków mieszkalnych, których wysokość waha się od 7 do 12 kondygnacji, a materiały budowlane wykorzystane w konstrukcji obejmują częściowo cegłę żerańską oraz wielką płytę. W latach 1960–1966 powstało łącznie 563 mieszkania (lub 584 według innego źródła), z średnią powierzchnią wynoszącą 37,5 m², przeznaczone dla 1707 mieszkańców.

Zaskakującym osiągnięciem dla tego okresu była liczba kondygnacji budynków, które nie wynikały z typowych projektów, jak cztero- czy dziesięciopiętrowe, ale były dostosowane do wysokości sąsiadujących obiektów. Ponadto, budynki znajdujące się przy Al. Jerozolimskich są odsunięte od jezdni, co tworzy niewielki skwer w pobliżu kładki nad linią średnicową, znajdującej się po drugiej stronie ulicy, oraz będącej blisko stacji kolejowej Warszawa Główna i przystanku kolejowego Warszawa Ochota.

W budynkach umieszczono lokale handlowe i usługowe na dwóch kondygnacjach, gdzie działał chociażby bar szybkiej obsługi „Zajazd”, a od 1997 roku przez długi czas funkcjonował również „Grand Kredens”. W centralnej części osiedla, pod adresem Al. Jerozolimskie 117a, zlokalizowane jest przedszkole nr 239, a w jednym z lokali znajduje się miejska biblioteka „Przy Zawiszy”. Architektonicznym detalem jest galeria, która łączy lokale usługowe na piętrze, tworząc zróżnicowanie przestrzenne osiedla pomiędzy częścią mieszkalną a usługową.

W 1964 roku redaktorzy magazynu „Architektura”, Bogusław Chyliński i Marian Łyczkowski, uznali to osiedle za „dobry przykład mieszkaniowej architektury wielkomiejskiej”, mimo iż zwracali również uwagę na niską jakość wykonania. Z kolei Jarosław Zieliński w swojej książce z 2010 roku określił je jako „nieciekawe bloki”. Projekt osiedla zdobył nagrodę II stopnia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.

W 2003 roku zespół mieszkaniowy znalazł swoje miejsce na liście dóbr kultury współczesnej Warszawy z lat 1945–1989, sporządzonej przez SARP, mając na uwadze zakładane kryteria, takie jak kontekst, tradycja miejsca oraz próby czasu. Na przełomie XX i XXI wieku, Kombajn był również opisywany jako miejsce z dużą ilością agencji towarzyskich.

Na zakończenie warto wspomnieć, że w październiku 2012 roku na północnej ścianie bloku przy ul. Nowogrodzkiej 76 powstał mural o długości ponad 30 metrów, stworzony przez grupę GORE, zatytułowany „Humalus”, który jest rozwinięty frazą umieszczoną na elewacji: „Herbem jego Upadek Mieczem Awersja Liczbą wielkie Urojenie Syn tetyzmu”.

---

Oceń: Kombajn (Warszawa)

---