Władysław Melanowski

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Władysław Melanowski przyszedł na świat w Warszawie, w rodzinie o mieszczańskim pochodzeniu. Jego ojciec, Kacper, który zmarł w 1895 roku, pracował w fabryce noży W. Bieńkowskiego, podczas gdy matka, Wiktoria, należała do rodziny Ziemińskich i odeszła w 1906 roku. W rodzinie Melanowskich panowała tradycja – Władysław miał brata Czesława i siostrę Wiktorię. Po utracie ojca, matka ponownie wyszła za mąż, tworząc nową społeczność rodzinną, a Władysław zyskał przyrodniego brata Romualda, który później przyjął nazwisko Romicki, stając się przedstawicielem Politechniki Warszawskiej Politechniki Warszawskiej.

W latach 1897–1905 uczęszczał do II Gimnazjum w Warszawie. Rozwój jego życia akademickiego przerwał strajk szkolny w 1905 roku, a w tym samym czasie stracił ojczyma. W kolejnym okresie Oś czasu spędzał w prywatnej szkole, prowadzonej przez generała Pawła Chrzanowskiego. Po śmierci matki, opiekę nad Władysławem sprawował stryj, Antoni Melanowski. W 1907 roku uzyskał maturę jako ekstern, a z rządowego stypendium mógł rozpocząć studia medyczne na Uniwersytecie Św. Włodzimierza w Kijowie, gdzie zakończył naukę uzyskaniem dyplomu lekarza 16 października 1912 roku.

Lata 1912–1918

Po ukończeniu studiów rozpoczął swoją ścieżkę kariery jako wolontariusz w klinice chirurgicznej M. Wołkowicza w Kijowie. Następnie, ze względu na konflikt, skierował się do obwodu semipałatyńskiego w zachodniej Syberii. W 1914 roku, w obliczu I wojny światowej, Władysław Melanowski został powołany do wojska rosyjskiego, gdzie pełnił funkcję kapitana-lekarza, spędzając 1,5 roku w guberni tobolskiej i w Omsku i rozwijając swoją specjalizację w okulistyce. Poza pracą zawodową, aktywnie działał w organizacjach pomocowych dla polskich wygnańców, pełniąc funkcję wiceprezesa i prezesa oddziału Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny.

Lata 1918–1939

Wracając do Warszawy, Władysław kontynuował pracę w Instytucie Oftalmicznym od maja 1918 roku, początkowo jako wolontariusz, pod czujnym okiem ekspertów Walentego Kamockiego oraz Kazimierza Beina. Po powołaniu do wojska w 1919 roku miał zaszczyt służyć w armii gen. Hallera we Francji, gdzie zapoznał się z funkcjonowaniem Kliniki Okulistycznej. Po powrocie do kraju, spędził rok w Szpitalu Ujazdowskim, na Oddziale Okulistycznym, pod okiem W. Chodorowskiego i R. Sobańskiego. Jego kariera eksplodowała po uzyskaniu zwolnienia z wojska dzięki staraniom prof. Kazimierza Noiszewskiego, co umożliwiło mu zatrudnienie w Klinice Okulistycznej Uniwersytetu Warszawskiego.

W Klinice, zajmował różne istotne stanowiska, zaczynając od młodszego asystenta aż po profesora. Jednocześnie współpracował w Zakładzie Anatomii Patologicznej, który kierowali kolejno J. Hornowski i L. Paszkiewicz, a także w Zakładzie Anatomii Prawidłowej pod przewodnictwem E. Lotha. W 1923 roku obronił doktorat, a jego praca „Przyczynek do anatomii patologicznej jaskry” uzyskała uznanie środowiska. Wyruszył na staż do kliniki okulistycznej w Bordeaux, a w 1924 roku planował zwiedzanie klinik w Pradze, Wiedniu i Zurychu. W 1926 roku uzyskał habilitację dzięki pracy poświęconej „Badaniom klinicznym i anatomo-patologicznym nad zmianami w oczach w zapaleniu nerek” – została ona odznaczona przez Towarzystwo Lekarskie Warszawskie.

Od momentu, gdy prof. Noiszewski przeszedł na emeryturę w 1929 roku, Melanowski zyskał miano kierownika katedry, prowadząc wykłady oraz działalność naukową, popularyzując wszystkie istotne zagadnienia związane z okulistyką. Pracował nad dziedzinami takimi jak jaskra, zaćma, zapalenie błony naczyniowej, a także badał zależności między problemami wzrokowymi a schorzeniami układu nerwowego oraz pokarmowego. Zajmował się również promowaniem higieny wzroku, w tym w kontekście edukacji szkolnej.

Okres II wojny światowej

W obliczu wydarzeń września 1939 roku Melanowski, pełniąc rolę kierownika oddziału ocznego, kontynuował swoje obowiązki na rzecz szpitala Ujazdowskiego. W okresie okupacji, zaangażował się w tajne nauczanie; wykładał w tajnej Szkole Jana Zaorskiego oraz w Uniwersytecie Ziem Zachodnich, opracowując wykłady przy pomocy zasobów Instytutu Oftalmicznego i PTO. 2 sierpnia 1944 roku wszczęto ewakuację chorych i personelu Instytutu do gmachu Muzeum Narodowego, jednakże nocą niemieckie siły podpaliły budynek, co wymusiło dalszą ewakuację. We wrześniu wydarzenia potoczyły się szybko; przeniesiono instytut do Milanówka oraz dalej do Grodziska.

Lata po II wojnie światowej

W marcu 1945 roku, Władysław Melanowski objął funkcję dyrektora Kliniki Ocznej UW, a także stanowisko profesora nadzwyczajnego, kontynuując pracę do swojej emerytury, która miała miejsce w sierpniu 1959 roku. Z dniem 29 listopada 1956 roku zyskał tytuł profesora zwyczajnego. Jego twórcza działalność badawcza obejmowała współpracę z wieloma zagranicznymi specjalistami z Słowacji, Francji, Wielkiej Brytanii oraz Niemiec. Współdziałał również z Polskim Komitetem Normalizacyjnym, dążąc do opracowania norm w zakresie optyki oraz okulistyki.

Ostatecznie zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 30-6-28,29).

Życie prywatne

W dniu 14 listopada 1913 roku, w Garwolinie, odbył się ślub Władysława Melanowskiego z Franciszką, córką Migdalskich. Ich związek zaowocował narodzinami dwóch córek na Syberii, w miejscowościach Semipałatyńsk oraz Omsk.

Później rodzina rozszerzyła się o dwie kolejne córki oraz syna, który niestety zmarł wkrótce po urodzeniu.

Stowarzyszenia i komitety naukowe

Władysław Melanowski aktywnie uczestniczył w wielu organizacjach naukowych, co znacząco wpłynęło na rozwój okulistyki w Polsce.

Do najważniejszych stowarzyszeń, w których miał swój wkład, należały:

• Polskie Towarzystwo Okulistyczne, którego członkiem był od 1920 roku,
• Towarzystwo Lekarskie Warszawskie, w którym działał od 1925 roku jako wieloletni prezes, sekretarz stały oraz członek zarządu,
• Polskie Towarzystwo Lekarskie, gdzie został uhonorowany tytułem członka honorowego,
• Towarzystwo Naukowe Warszawskie, TLW, do którego przystąpił w 1946 roku oraz uzyskał status członka rzeczywistego w 1952, a także był aktywnym członkiem zarządu oraz sekretarzem sekcji lekarskiej,
• Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, w które zaangażował się od 1947 roku,
• redakcja czasopisma „Klinika Oczna”, gdzie pełnił funkcję wieloletniego redaktora naczelnego, a później redaktora honorowego,
• zagraniczne towarzystwa okulistyczne, w tym brytyjskie, jugosłowiańskie, francuskie, czechosłowackie oraz bułgarskie, w których został członkiem honorowym w trzech ostatnich.
• Międzynarodowa Federacja Towarzystw Okulistycznych,

Od 1937 roku pełnił rolę Delegata Polski w Międzynarodowym Towarzystwie Walki ze Ślepotą, co podkreśla jego międzynarodowy zasięg działań i zaangażowanie w walkę z tym poważnym problemem zdrowotnym.

Publikacje

Władysław Melanowski jest autorem imponującej liczby publikacji, z których ponad 250 wyróżnia się znaczącymi osiągnięciami w dziedzinie okulistyki. Jego prace obejmują zarówno oryginalne badania, jak i tłumaczenia z różnych języków. Szczegółowy przegląd niektórych z jego najważniejszych wydawnictw prezentuje się następująco:

• „Krótki podręcznik chorób ocznych” (1921, tłum. z ang., autor: N. B. Harman),
• „Atlas anatomii patologicznej oka” (1927, współautor: J. Szymański),
• „Jaskra i zaćma” (1930; wyd. 2: „Zapalenie błony naczyniowej, jaskra i zaćma”, 1950),
• „Higiena i ochrona narządu wzroku” (1936, nagroda TLW),
• „Rys dziejów okulistyki w Polsce” (1948),
• „Dzieje Instytutu Oftalmicznego” (1948),
• „Optyka okulistyczna” (1950, nagroda PAU),
• „Okulistyka. Podręcznik dla studentów i lekarzy” (1951),
• „Choroby oczu. Leczenie i zapobieganie” (1951, wyd. 2 – 1954),
• „Oko a układ nerwowy” (1956),
• „Iconographia ophtalmologica” (1963, tłum. na ros. pracy B. Kozłowskiego),
• „Jaskra” (1956),
• „Fizjologia oka” (1968, tłumaczenie pracy F. H. Adlera),
• „Optyka okulistyczna w obliczeniach” (1971),
• „Dzieje okulistyki” (1972).

Każda z tych publikacji stanowi ważny wkład w rozwój wiedzy okulistycznej w Polsce i pozostały na stałe w kanonie literatury przedmiotu. W szczególności, wyróżnia się liczne przekłady, które zyskały uznanie wśród zarówno studentów, jak i praktyków medycyny. Władysław Melanowski pozostaje znaczącą postacią w historii okulistyki, a jego dzieła są nieocenionym źródłem informacji dla przyszłych pokoleń specjalistów.

Ordery i odznaczenia

Władysław Melanowski był zasłużonym bohaterem, którego wkład w historię Polski został doceniony poprzez wiele odznaczeń i honorów. Poniżej przedstawiamy listę wyróżnień, które uzyskał w swojej karierze:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, odznaczony 14 lutego 1953 roku,
• Krzyż Walecznych, przyznany za bohaterską pracę w Szpitalu Ujazdowskim w 1939 roku,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 13 stycznia 1955 roku,
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę,
• Krzyż Oficerski Orderu Świętego Sawy, nadany przez Jugosławię w 1931 roku.

Każde z tych odznaczeń świadczy o ogromnej wartości jego działań oraz poświęcenia dla kraju.

Upamiętnienie

Akademicka społeczność jawnie wyraziła uznanie dla profesora Władysława Melanowskiego poprzez organizację uroczystych posiedzeń Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. Te wydarzenia miały miejsce z okazji 40-lecia jego pracy zarówno lekarskiej, jak i naukowej w 1953 roku oraz z okazji 80-lecia urodzin w roku 1968.

W jednym z tych lat, Rektor Uniwersytetu Warszawskiego udekorował profesora Melanowskiego Medalem 100-lecia Szkoły Głównej, co stanowiło wyraz szacunku dla jego zasług w dziedzinie okulistyki.

Trwałość pamięci o dokonaniach Melanowskiego potwierdzają również młodsze pokolenia, które z zainteresowaniem studiują jego osiągnięcia. Przykładem tego może być artykuł zatytułowany „Profesor Władysław Henryk Melanowski”, opublikowany w 2011 roku w kwartalniku „Okulistyka”. Tekst ten został napisany przez Darię Kęcik, członka Studenckiego Koła Naukowego przy Klinice Okulistyki I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, we współpracy z opiekunem Koła, dr. Piotrem Maciejewiczem, oraz kierownikiem Zakładu, profesorem Dariuszem Kęcikiem, który nosi tytuł docenta nadzwyczajnego na WUM.

---

Oceń: Władysław Melanowski

---