Wiktor Feliks Szokalski

---

Życiorys

30 września 1828 roku, po ukończeniu Liceum Warszawskiego, Wiktor Feliks Szokalski zapisał się na Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego. W wieku 19 lat, będąc na trzecim roku studiów, wziął aktywny udział w powstaniu listopadowym. Był żołnierzem Gwardii Honorowej, a później pełnił rolę podlekarza w 13 i 17 pułku piechoty liniowej. Jego heroiczny wkład w walkę został doceniony i odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari.

Po klęsce powstania, zmuszony do ucieczki, przekroczył granice pruskie wraz z korpusem Rybińskiego. Pozostał za granicą, gdzie kontynuował swoją edukację medyczną na Uniwersytecie w Gießen w Wielkim Księstwie Hesji, uzyskując w 1834 roku tytuł doktora medycyny, chirurgii i akuszerii. Następnie kontynuował studia na Uniwersytecie w Heidelbergu i Würzburgu aż do 1836 roku. W 1837 roku przeniósł się do Paryża, ponieważ prawo niemieckie zabraniało cudzoziemcom prowadzenia praktyki lekarskiej.

W Paryżu Szokalski został asystentem profesora Jules’a Sichela w jego prywatnej klinice. Aby potwierdzić swój niemiecki dyplom medyczny, musiał również uzyskać tytuł doktora medycyny na uczelni francuskiej. Od 1840 roku zaczął wykładać oftalmologię. W 1844 roku objął stanowisko lekarza dobroczynności w VII okręgu Paryża, pisząc jednocześnie artykuły naukowe do francuskich i niemieckich czasopism oraz angażując się w działalność polityczną w „Trzecim Maja”.

Społeczny zapał Szokalskiego doprowadził do założenia towarzystwa lekarzy niemieckich, z którego został pierwszym przewodniczącym. W 1847 roku objął stanowisko kierownika szpitala w Alice Sainte Reine w Burgundii oraz pracował jako lekarz na kolei żelaznej linii Paryż-Lyon. Wciąż utrzymywał kontakt z polską emigracją, zwłaszcza ze stronnictwem księcia Adama Czartoryskiego, i w 1848 roku z jego ramienia odbył misję polityczną do Nadrenii.

W 1850 roku, ze względu na uznanie jego dorobku naukowego, wydział lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego powołał Szokalskiego na nowo utworzoną katedrę oftalmologii, jednak jego nominacja nie została zatwierdzona przez władze austriackie. Po uzyskaniu zgody na powrót do Warszawy w 1853 roku, musiał zdać egzaminy potwierdzające jego kwalifikacje medyczne.

Rada Lekarska Królestwa przyznała mu stopień doktorski, a Instytut Oftalmiczny zatrudnił go jako lekarza konsultanta. Wkrótce Szokalski został lekarzem etatowym, a w 1858 roku awansował na stanowisko lekarza naczelnego. Rok wcześniej został sekretarzem Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego i przez wiele lat piastował tę funkcję. W 1859 roku prowadził wykłady z zakresu fizjologii w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Warszawie.

W latach 1861–1863 wydał przełomowe dzieło, monumentalną książkę „Fantazyjne objawy zmysłowe”, liczącą blisko tysiąc stron, która umiejscawia go w gronie prekursorów koncepcji nieświadomości. Uznawany był za przedstawiciela starszej szkoły w polskiej filozofii medycyny, a pod względem ideologicznym jego prace łączyły się z tradycją pozytywistyczną. Podobnie jak Henryk Hoyer, traktował on ówczesną filozofię medycyny jako antymetafizyczną reakcję na nowe podejścia naukowe. W latach 1880–1891 był również członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Pogrzeb Wiktora Szokalskiego miał miejsce 10 stycznia 1891 roku, a jego trumnę przewieziono na cmentarz Powązkowski (kwatera 20-3-21/22) z kościoła św. Aleksandra.

Wybrane prace

Wiktor Feliks Szokalski był autorem wielu interesujących prac, które miały istotny wpływ na rozwój różnych dziedzin nauki. Poniżej przedstawiamy wybrane tytuły jego publikacji:

• Fantazyjne objawy zmysłowe. T. 1. Sny, widma i przywidzenia. Kraków: Księgarnia D. E. Friedleina, 1861,
• Fantazyjne objawy zmysłowe. T. 2. Senne marzenia. Kraków: Księgarnia D. E. Friedleina, 1863,
• Stanowisko naukowe Ciołka (Witelliona) w średniowiecznej optyce. „Ateneum”, 1877,
• Początek i rozwój umysłowości w przyrodzie. Warszawa: Księgarnia E. Wendego i Sp., 1885.

---

Oceń: Wiktor Feliks Szokalski

---