Ludwik Hirszfeld

Nauka i edukacja

Ludwik Hirszfeld, urodzony 5 sierpnia 1884 roku w Warszawie, a zmarły 7 marca 1954 roku we Wrocławiu, był wybitnym polskim lekarzem, którego wkład w naukę jest nieoceniony.

Był on bakteriologiem oraz immunologiem, a jego działalność zaowocowała stworzeniem polskiej szkoły immunologicznej. Hirszfeld to również pionier nowej dziedziny nauki, którą określił jako seroantropologię, co przyniosło nową jakość w badaniu interakcji między systemem immunologicznym a czynnikami społeczno-kulturowymi.

Życiorys

Ludwik Hirszfeld przyszedł na świat w rodzinie żydowskiej, która cieszyła się zamożnością, jako syn kupca Stanisława Hirszfelda i Jenny z Ginsbergów. Ukończywszy w 1902 roku gimnazjum humanistyczne w Łodzi, rozpoczął studia medyczne. Najpierw uczył się w Würzburgu (1902–1904), a następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie (1904–1907). W 1907 roku zdobył dyplom doktora nauk medycznych z najwyższym wyróżnieniem („Cum eximia laude”) za pracę dotyczącą aglutynacji krwi oraz jej podstaw fizycznych.

W latach 1907–1911 działał w Instytucie Badań Raka w Heidelbergu. W 1911 roku przeszedł do Zakładu Higieny Uniwersytetu w Zurychu, gdzie w 1914 roku uzyskał habilitację poświęconą badaniom nad zależnościami między odpornością a krzepliwością krwi, co przyniosło mu tytuł docenta. W trakcie I wojny światowej brał udział w walce z epidemią tyfusu plamistego w Serbii, a także w organizacji lokalnej służby zdrowia.

Po zakończeniu wojny, od 1920 roku, pracował w Państwowym Zakładzie Badania Surowic w Warszawie, który później współtworzył jako Państwowy Zakład Higieny (PZH). W latach 1924–1925 zajmował stanowisko dyrektora zakładu, a następnie od 1924 do 1939 roku kierował jego działalnością. Był również profesorem Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1926 roku po raz drugi uzyskał habilitację na Uniwersytecie Warszawskim, specjalizując się w bakteriologii oraz immunologii. Od 1930 roku był aktywnym członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w 1931 roku otrzymał tytuł profesora. W latach 1931–1935 oraz 1947–1952 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów i Epidemiologów.

W okolicach 1938 roku przy ul. Obrońców 27 na Saskiej Kępie zbudował willę według projektu Józefa Łowińskiego, którą zamieszkał z rodziną. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku zorganizował ośrodek przetaczania krwi, mimo że później został zmuszony do życia w getcie warszawskim. Tam wziął na siebie odpowiedzialność za zwalczanie chorób i stanął na czele Rady Zdrowia Judenratu. Dzięki szczepionce dostarczonej przez prof. Rudolfa Weigla z Lwowa, której przemycił do getta, leczył wielu chorych na tyfus plamisty.

W lipcu 1942 roku, z pomocą rodziny Potockich, zdołał uciec na stronę aryjską, przebrany za jednego z robotników. Przez pewien czas krył się, zmieniając nazwisko, wraz z żoną i córką w domach przedwojennych znajomych. Udawał zmęczonego starszego mężczyznę, który wspiera żonę w codziennych obowiązkach. W tym okresie prowadził analizy statystyki medycznej, pisał podręcznik o immunologii oraz czytał dzieła Williama Shakespeare’a w oryginale. Po śmierci córki w 1943 roku spisał swoją autobiografię, która ujrzała światło dzienne w roku 1946 pod tytułem „Historia jednego życia”.

Po wyzwoleniu Lublina w 1944 roku aktywnie uczestniczył w tworzeniu Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. W 1945 roku przeniósł się do Wrocławia, gdzie objął stanowisko na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wrocławskiego, zostając jego pierwszym dziekanem. W 1952 roku założył w Wrocławiu Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN, który został nazwany jego imieniem, a on sam został jego pierwszym dyrektorem. Ponadto zorganizował Ośrodek Badań Patologii Ciąży.

W 1952 roku został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i dołączył do jej prezydium. Archiwalne materiały Ludwika Hirszfelda są przechowywane w Archiwum Polskiej Akademii Nauk, oznaczone sygnaturą III-157.

Osiągnięcia

Jednym z najważniejszych osiągnięć Ludwika Hirszfelda w dziedzinie nauki była jego praca nad grupami krwi, którą prowadził między 1907 a 1911 rokiem w Zurychu, wspólnie z Emilem von Dungernem. W tym czasie odkrył prawa dziedziczenia grup krwi, które wykorzystał do badania ojcostwa. Zainicjował również oznaczenie grup krwi jako 0, A, B oraz AB, co zostało uznane na całym świecie w roku 1928.

Oprócz tego, oznaczył czynnik Rh i odkrył przyczynę konfliktu serologicznego, co miało kluczowe znaczenie w ratowaniu życia wielu noworodków.

Podczas swojej edukacyjnej przygody na Bałkanach, zidentyfikował również pałeczkę duru rzekomego C, znaną dzisiaj jako Salmonella hirschfeldii.

Dodatkowo, razem z żoną prowadził badania dotyczące statystycznych różnic w częstości występowania grup krwi w populacjach z różnych regionów geograficznych. Te badania zapoczątkowały nową dziedzinę nauki – seroantropologię.

Hirszfeld zajmował się także transfuzjologią i sformułował zasady przetaczania krwi, które są fundamentem tej dziedziny do dzisiaj.

Życie prywatne

W trakcie swoich studiów w Berlinie, w roku 1905, Ludwik Hirszfeld zawarł związek małżeński z Hanną z Kasmanów. Dla pary urodziła się jedyna córka, Maria, która tragicznie zmarła na zapalenie płuc w czasie II wojny światowej.

W życiu Hirszfelda nastąpił smutny moment, gdy zmarł nagle z powodu zawału serca. Ich miejsce wiecznego spoczynku zajmuje grób Ludwika i Hanny Hirszfeldów, który znajduje się na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu, w polu 3.

Ważniejsze prace

Oto wybór kluczowych prac, które znacząco wpłynęły na rozwój nauki i medycyny w kontekście badań nad grupami krwi.

  • E. von Dungern, L. Hirszfeld, Über Vererbung gruppenspezifischer Strukturen des Blutes, 1910,
  • L. Hirszfeld, Grupy krwi w zastosowaniu do biologii, medycyny i prawa, 1934,
  • L. Hirszfeld, Immunologia ogólna, 1948,
  • L. Hirszfeld, Dochodzenie ojcostwa w świetle nauki o grupach krwi, 1948.

Ordery i odznaczenia

Ludwik Hirszfeld, wybitny naukowiec i lekarz, był odznaczany licznymi medalami i wyróżnieniami za swoją niezrównaną służbę w dziedzinie zdrowia publicznego. Oto niektóre z jego najbardziej znaczących odznaczeń:

  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 22 lipca 1951 roku,
  • Order Orła Białego, który otrzymał za swoją pracę w serbskiej służbie zdrowia podczas I wojny światowej w roku 1928,
  • Krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy, przyznany za znaczący wkład w walkę z epidemią w Serbii, udekorowany przez króla Serbii Piotra I w 1918 roku.

Nagrody i wyróżnienia

W ciągu swojej błyskotliwej kariery, Ludwik Hirszfeld zdobył wiele prestiżowych wyróżnień oraz nagród, które podkreślają jego znaczący wpływ na medycynę i nauki lekarskie. Oto kluczowe osiągnięcia:

  • nominacja do nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za wyjaśnienie zagadki zjawiska konfliktu serologicznego między matką a płodem w roku 1950,
  • Państwowa Nagroda Naukowa I stopnia w dziedzinie nauk lekarskich za całość dotychczasowego dorobku naukowego, a w szczególności za wkład naukowy w akcję masowego zwalczania chorób wenerycznych oraz do diagnostyki duru brzusznego w 1950 roku,
  • tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze przyznany w 1950 roku,
  • tytuł doktora honoris causa Instytutu w Zurychu uzyskany w 1951 roku.

Upamiętnienie

Wrocław upamiętnia Ludwika Hirszfelda, którego imię nosi plac, w pobliżu którego znajduje się Dolnośląskie Centrum Onkologiczne. Jest to miejsce, które nie tylko przypomina o osiągnięciach tego znakomitego naukowca, ale także pełni istotną funkcję w lokalnym środowisku zdrowotnym.

Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN, założony w 1952 roku przez Hirszfelda, również jest jedną z instytucji, która nosi jego imię. Profesor był pierwszym dyrektorem tego instytutu, co stało się fundamentem jego dalszego rozwoju.

Z okazji 130. rocznicy urodzin Ludwika Hirszfelda, Rada Miejska Wrocławia postanowiła ogłosić okres od czerwca 2014 do maja 2015 „Rokiem pamięci Ludwika Hirszfelda”, co podkreśla znaczenie jego wkładu w naukę i społeczeństwo.

W stolicy, Warszawie, także pamiętano o wiarygodnym lekarzu. Jego imię nadano ulicy na warszawskim Ursynowie, a także kilka innych ulic w miastach takich jak Lublin, Jelenia Góra, Wałbrzych, Jelcz-Laskowice oraz Konin, co pokazuje, jak ważna była jego figura w polskiej medycynie.

W 2009 roku Poczta Polska wydała cztery znaczki, w tym jeden, na którym znalazła się podobizna Ludwika Hirszfelda. To wyraz hołdu i docenienie jego dokonań, które miały wpływ na rozwój medycyny.

Na terenie Zakładu i Katedry Mikrobiologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu utworzono aulę ku czci Hirszfelda. Ponadto, uczony ten został również upamiętniony w serii dokumentalnej „Geniusze i marzyciele”, co pokazuje jego wpływ na przyszłe pokolenia.

W Belgradzie, 8 czerwca 2017 roku, odsłonięto popiersie profesora Ludwiga Hirszfelda, wykonane przez rzeźbiarkę Goranę Čpajk. Ten symboliczny gest miał miejsce na dziedzińcu Serbskiego Towarzystwa Lekarskiego, pokazując jego międzynarodowe znaczenie.

W 2018 roku podczas obchodów 100-lecia Wielkiej Wojny, na serbskim znaczku znalazła się podobizna Ludwika Hirszfelda, obok portretów innych wybitnych lekarzy. Była to część serii znaczków, które oddają hołd 6 medykom – 3 serbskim i 3 zagranicznym, w tym Ludwikowi Hirszfeldowi.

Pozostałe informacje

O badaniach prowadzonych przez Ludwika Hirszfelda wspominał Paweł Jasienica w swojej książce Opowieści o żywej materii, która została wydana w 1954 roku. Warto również zauważyć, że w 2019 roku miała miejsce premiera biografii Ludwika i Hanny Hirszfeldów, napisana przez Urszulę Glensk.

Oceń: Ludwik Hirszfeld

★★★★★
Średnia ocena:4.49 Liczba ocen:17