Kazimierz Pułaski

---

Życiorys

Młodość

Kazimierz Pułaski przyszedł na świat 4 lub 6 marca 1745 roku w nieistniejącym dziś dworku swej rodziny w Warszawie, tuż obok ulicy Nowy Świat 53, na rogu z ulicą Warecką. Jego rodzicami byli starosta warecki, Józef Pułaski, oraz Marianna z Zielińskich. W rodzinie Pułaskich wychowywał się również jego brat, Antoni oraz Franciszek Ksawery, a ich pochodzenie związane było z wsią Pułazie.

Data i miejsce urodzenia

Różnorodność przekazów dotyczących daty i miejsca narodzin Kazimierza Pułaskiego jest znacząca. Historyk Kazimierz Ferdynand Pułaski, prawnuk Antoniego Pułaskiego, wskazał w 1911 roku, że Kazimierz urodził się 4 marca 1747 roku w Winiarach koło Warki. Pogląd ten został powtórzony przez Władysława Konopczyńskiego w jego biografii z 1931 roku. Natomiast Polski Słownik Biograficzny ustalił datę na 4 marca 1746. Ostatecznie, w latach 80. XX wieku znaleziono zapis metrykalny w księdze chrztu kościoła Świętego Krzyża w Warszawie, który datował jego narodziny na 6 marca 1745 w Warszawie. Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce w swoim biogramie z 2015 roku wskazało na daty „4 lub 6 marca 1745”.

W swoim rodzinnym mieście, w Winiarach, spędził swoje dzieciństwo. Uczęszczał do szkoły parafialnej, a później do szkoły prowadzonej przez księży teatynów w Warszawie. W 1762 roku został paziem księcia Kurlandii, Karola Krystiana Wettyna. Podczas pobytu w Mitawie doświadczył wyrzucenia księcia przez rosyjskie wojska w 1763 roku. Po powrocie do Warszawy ojciec obdarzył go królewską wieś Zezulińce na Podolu, co sprawiło, że zaczął używać tytułu starosty zezulinieckiego. W 1764 roku podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Konfederacja barska

Osobny artykuł: Konfederacja barska. Wkrótce po swoich zaciągniętych doświadczeniach, Pułaski zaangażował się w przygotowania do konfederacji barskiej, odpowiedzialnie zbroił oddziały na Podolu oraz Wołyniu. 29 lutego 1768 roku złożył podpis na akcie założenia konfederacji barskiej. W latach 1768–1772 pełnił funkcję jednego z dowódców tej konfederacji, osiągając tytuł marszałka ziemi łomżyńskiej.

W 1768 roku, przez okres dwóch tygodni, bronił się w warownym klasztorze w Berdyczowie, skutecznie opierając się atakom rosyjskiej armii. Po kapituluje odbył formalności związane z opuszczeniem konfederacji, co jednak szybko unieważnił, twierdząc, że został do tego zmuszony przemocą, zobowiązując się walczyć do samego końca. Jego znaczenie jako dowódcy wzrosło, zwłaszcza podczas bitwy pod Orzechowem, gdzie 3 listopada 1768 roku stoczył walkę z armią rosyjską dowodzoną przez Aleksandra Suworowa.

W 1769 roku bronił Okopów Świętej Trójcy, a następnie przeszedł do Turcji i na Podole. Po przybyciu z Podola pod Barwinek, 7 kwietnia 1769 roku, zgromadził tam siły konfederackie pod dowództwem ks. Jerzego Marcina Lubomirskiego, który miał pech, broniąc Krakowa. Pułaski, mimo młodego wieku, stał się kluczowym dowódcą w armii konfederackiej, organizując jeden z największych obozów wojskowych w Barwinku. Tuż przed tym wydarzeniem Pułaski ogłosił uniwersał wzywający pod broń szlachtę Podkarpacia oraz przyłączył się do bitwy pod Iwlą przeciwko rosyjskim oddziałom Jelczaninowa. Niestety, jego brat Franciszek Ksawery Pułaski poległ w bitwie pod Łomazami, próbując udzielić wsparcia w czasie zaciętej walki.

6 kwietnia 1769 roku miała miejsce bitwa konfederatów barskich z Rosjanami, gdzie Pułaski odniósł rany, ale szybko przebił się ze swoim oddziałem na Litwę i Ruś, gdzie wzniecił powstanie antyrosyjskie. Jego odwaga wybijała się w brawurowej obronie Jasnej Góry przed rosyjskimi wojskami naczelnego dowódcy Iwana Drewicza oraz królewskimi, i to w okresie od 31 grudnia 1770 do 14 stycznia 1771 roku. Chociaż miał szansę na wielką sławę, jego polityczne działania stały się mniej udane.

Poddając się wpływom Wessla, Pułaski zdecydował się na zorganizowanie porwania króla, Stanisława Augusta Poniatowskiego, co miało miejsce 3 listopada 1771 roku. Przywódcy konfederacji pragnęli urzeczywistnić ogłoszone wcześniej bezkrólewie. W lipcu, konflikty ostatecznie poprowadziły do współpracy z konfederatem litewskim Stanisławem Strawińskim, a na Śląsku spotkał się z Józefem Zarembą, aby omówić plany ofensywne na Warszawę. Pułaski wyruszył 20 października 1771 roku z Częstochowy, jednak brak współpracy z Zarembą skutkował porażką w starciu pod Skaryszewem. Po nieudanym zamachu spadła na niego główna odpowiedzialność, a władze austriackie zakazały mu pobytu na swoim terytorium, uniemożliwiając mu swobodne poruszanie się po Europie.

Na emigracji

Osobny artykuł: Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Po załamaniu konfederacji w 1772 roku, Pułaski został zaocznie skazany na śmierć w sierpniu 1773 roku za próbę królobójstwa, co zmusiło go do emigracji z Polski. Władze europejskie, niestety, nie chciały go przyjąć, co zmusiło go do początkowego przebywania na Śląsku, w Dreźnie oraz we Francji. Obawiając się o swoje życie, udał się do Turcji, gdzie jednak z powodu interwencji dyplomatycznych został wydalony, co skłoniło go do kolejnej nielegalnej ucieczki do Francji. Tamże, w połowie 1777 roku, został zaproszony przez generała Lafayette’a do Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Hrabia Pułaski z Polski, oficer znany w całej Europie z odwagi i walki o wolność swojego kraju z przeważającymi siłami Rosji, Austrii i Prus, może być bardzo użyteczny w naszej służbie.

Benjamin Franklin do Jerzego Waszyngtona, Paryż 29 maja 1777

W latach 1777–1779 Pułaski uczestniczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, walcząc w szeregach armii Jerzego Waszyngtona jako generał brygady Armii Kontynentalnej. W bitwie nad Brandywine 11 września 1777 roku swoją odwagą uratował życie Jerzego Waszyngtona, co zaowocowało jego nominacją na stopień generała brygady amerykańskiej kawalerii 15 września 1777 roku. W 1778 roku organizował legion kawalerii, który odniósł zwycięstwo nad Anglikami w bitwie pod Charleston 10 maja 1779 roku.

Pomimo niejasności dotyczących spotkania Pułaskiego i Tadeusza Kościuszki w Ameryce, Janusz Wesołowski twierdzi, że mieli oni ze sobą kontakt, aczkolwiek nie przedstawia na to dowodów. 19 czerwca 1779 roku Pułaski otrzymał także stopień mistrza w amerykańskiej wojskowej loży wolnomularskiej.

11 października 1779 roku zmarł od ran odniesionych podczas oblężenia Savannah. Pierwotnie sądzono, że jego ciało nie zostało przetransportowane na wybrzeże z powodu gorąca i fantastycznych warunków, a mogło być zanurzone w morzu z pokładu statku „Wasp”. Ceremonia symboliczna odbyła się 21 października 1779 roku, gdy statek, na który był przesyłany, przycumował do brzegu. Generał Pułaski został pochowany na plantacji w Savannah, a BADANIA archeologiczne przeprowadzone w 1996 roku potwierdziły tę lokalizację i odkrycie trumny z napisem „Brygadier general Casimir Pulaski”. Uroczysty pogrzeb miał miejsce 9 października 2005 roku.

W dniu, w którym przyniesiono wiadomość o śmierci Kazimierza Pułaskiego, generał Jerzy Waszyngton, stacjonujący w jego głównej kwaterze w Moore House, w West Point, wprowadził do armii hasło „Pułaski”, na które odpowiedzią miała być „Polska”.

Charakterystyka

Kazimierz Pułaski, znany ze swojej odwagi i ambicji, został przez Charlesa François Dumourieza, jednego z czołowych dowódców konfederacji barskiej, scharakteryzowany w następujący sposób:

Młodzieniec popędliwy, dumny, bardziej jeszcze dumny niż ambitny, bardzo przywiązany do księcia kurlandzkiego, wielki wróg rodziny Potockich, nadzwyczaj dzielny i dość szczery w postępowaniu.

Opis ten oddaje jego silną osobowość oraz oddanie sprawie, z jaką walczył. Po latach, Jędrzej Kitowicz, również dostrzegł unikalne cechy Pułaskiego, pisząc:

Był statury niskiej, chuderlawy, szczupły w sobie, mowy prędkiej i chodu takiego. Był wielce wstrzemięźliwy zarówno od pijaństwa jak od kobiet. Zabawy jego najmilsze były w czasie od nieprzyjaciela wolnym ćwiczyć się w strzelaniu z ręcznej broni, pasować się z kim tęgim, na koniu różnych sztuk dokazywać, a w karty grać po całych nocach. Nic go bardziej nie bawiło jak utarczki z Moskalami.

Ten opis podkreśla jego zamiłowanie do wojskowego rzemiosła oraz sportów, które pełniły istotną rolę w jego życiu. Pułaski, mimo swojego fizycznego wyglądu, był osobą pełną pasji i determinacji.

Badania pośmiertne

Badania szkieletu, który został znaleziony w okolicy pomnika Kazimierza Pułaskiego w Savannah, miały miejsce w 1996 roku. Wówczas zespół badawczy zasugerował, że szczątki mogły należeć do tego słynnego dowódcy wojskowego. Interesujące natomiast jest, że pojawiły się również spekulacje sugerujące, iż mogły one należeć do kobiety.

Powracając do tych badań, w 2015 roku grupa badaczy, w skład której weszli dr Virginia Estabrook z Georgia Southern University, dr Megan Moore z Eastern Michigan University oraz Lisa Powell, podjęła nową próbę analizy szkieletu. Ich praca opierała się na wcześniej nieopublikowanych badaniach dotyczących DNA, jednak ustalenia te nie były dostępne w recenzowanych czasopismach naukowych. W wyniku tego, zasugerowano, że badany szkielet mógł rzeczywiście należeć do Pułaskiego.

W oparciu o wyniki przeprowadzonych badań szkieletowych, naukowcy wysunęli hipotezę, że ta osoba mogła zmagać się z wrodzonym przerostem nadnerczy, co prowadziło do hiperandrogenizmu oraz wirylizacji. Co więcej, sugerowano, że mogła być to „osoba interpłciowa z biologicznymi cechami kobiety” co czyni tę kwestię nie tylko medycznie interesującą, ale również społeczną ze względu na jej implikacje.

Upamiętnienia

Pamięć o Pułaskim w Polsce

W Polsce dziedzictwo Kazimierza Pułaskiego jest szczegółowo dokumentowane przez różne źródła, w tym przez Władysława Konopczyńskiego, który w swojej monografii z 1931 roku przedstawia działalność tego wybitnego polityka i wojskowego. Podkreśla on, że Pułaski był „pierwszym powstańcem, prekursorem legionistów, wodzem patriotycznej młodzieży, bojownikiem o wolność zarówno naszą, jak i cudzą, a nade wszystko nauczycielem bohaterstwa” Władysław Konopczyński.

W reakcji na jego zasługi, pamięć o Pułaskim jest kultywowana w wielu miejscach. Podczas konfederacji barskiej aktywnie uczestniczył w walkach w rejonie Krynicy. Obchodząc 150. rocznicę jego śmierci, na ul. Kazimierza Pułaskiego w Krynicy w 1929 roku powstał Kopiec Pułaskiego, otoczony pomnikiem generała. Od wielu lat organizowane są tam rajdy turystyczne na jego cześć.

W czasie II Rzeczypospolitej jego imię nosił 9 Pułk Strzelców Konnych, który był stacjonowany w Grajewie. W 1967 roku w dawnym dworku Pułaskich w Warce – Winiarach otworzono muzeum na cześć tego bohatera.

Również w 1976 roku emitowano srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 100 zł, a w tym samym roku wyprodukowano także złotą monetę o nominale 500 zł, będącą dalszym przykładem uznania dla jego postaci.

Wielkie uroczystości miały miejsce 13 października 1979 roku, kiedy to w parku przy muzeum w Warce w 200. rocznicę śmierci odsłonięto pomnik Pułaskiego stworzony przez rzeźbiarza Kazimierza Danilewicza, a jego kopia została przekazana Polonii w Buffalo jako dar.

Ponadto, Pułaski jest upamiętniany nie tylko w instytucjach, ale także w nazwach statków, jak transatlantyk SS „Pułaski” i fregata rakietowa ORP „Generał Kazimierz Pułaski”, a także w edukacji, gdyż jego imię nosi wiele szkół w Polsce, w tym Zespół Szkół Mechaniczno-Elektrycznych w Częstochowie i Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 w Warce.

Pamięć o Pułaskim w USA

W Stanach Zjednoczonych Pułaski jest postrzegany jako twórca amerykańskiej kawalerii, a jego wkład w walkę o niezależność kraju nadał mu status narodowego bohatera. W 1929 roku amerykański Senat ustanowił 11 października Dniem Pamięci Generała Pułaskiego, co jest szanowane poprzez organizację corocznej parady Pułaskiego na 5. alei w Nowym Jorku, która ma miejsce w pierwszą niedzielę października.

W Illinois obchodzi się Dzień Kazimierza Pułaskiego w pierwszy poniedziałek marca, a wiele hrabstw, takich jak Pulaski County w stanach Arkansas, Georgia, Illinois i innych, nosi jego imię. Wybitny poeta Henry Wadsworth Longfellow oddał hołd Pułaskiemu w swoim wierszu z 1854 roku, zwanym Hymn Of The Moravian Nuns Of Bethlehem At The Consecration Of Pulaski’s Banner.

W 2007 roku Senat USA jednomyślnie przyznał Kazimierzowi Pułaskiemu honorowe obywatelstwo, a w 2009 roku Prezydent Barack Obama podpisał rezolucję formalizującą to uhonorowanie. Pułaski stał się siódmą osobą w historii USA, która otrzymała to zaszczytne miano, obok takich postaci jak Maria Józef La Fayette czy Winston Churchill.

W 2020 roku Prezydent Donald Trump ogłosił 11 października Dniem Pamięci generała Pułaskiego, co było szczególnym uhonorowaniem jedynie na ten konkretny rok.

Upamiętnienia imieniem w USA

• USS „Pulaski” – amerykański parowiec bocznokołowy,
• USS „Casimir Pulaski” – nuklearny okręt podwodny,
• Pulaski Barracks – osiedle w amerykańskiej bazie wojskowej w Kaiserslautern,
• wieś Pulaski w stanie Wisconsin,
• wieś Pulaski w stanie Nowy Jork,
• miasto Mount Pulaski w stanie Illinois,
• góra Pulaski Mountain w stanie Vermont,
• Dzień Kazimierza Pułaskiego – święto w niektórych stanach USA,
• Fort Pulaski – historyczny fort w stanie Georgia,
• Pulaski Skyway – mosty w USA,
• Pulaski Bridge – most w Nowym Jorku,
• Pulaski Technical College w Arkansas,
• Pulaski High School w Milwaukee,
• Pulaski Road – jedna z głównych ulic w Chicago,
• Parki Pulaskiego w Filadelfii i Northampton,
• Hrabstwo Pulaski w stanach Arkansas, Georgia i innych,
• Pulaski Square w Savannah,
• Pomnik Kazimierza Pułaskiego w Savannah,
• Pulaski (Tennessee) – miasto w hrabstwie Giles,
• Pulaski Avenue w Cleveland, Ohio.

Filmy o Generale

• Kazimierz Pułaski – bohater dwóch narodów, dokument reżyserii Jolanty Kessler-Chojeckiej z 2007 roku.

---

Oceń: Kazimierz Pułaski

---