Stanisław Strumph-Wojtkiewicz

---

Życiorys

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz przyszedł na świat 21 czerwca 1898 roku w Warszawie, w rodzinie Karola oraz Marii z Wojtkiewiczów. Jego edukacja rozpoczęła się na Politechnice Warszawskiej, a potem kontynuował naukę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Informacje o jego studiach sugerują, że nie ukończył ich, a według jego kontrowersyjnych wspomnień Studiował również przez dwa lata medycynę i rzekomo uczył się na Sorbonie w Paryżu.

Debiut literacki Strumph-Wojtkiewicza miał miejsce w 1915 roku, kiedy to jego utwory pojawiły się w szkolnym czasopiśmie „Ogniwo” (w Baku). W latach 1917–1918 jako podoficer był częścią 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, a następnie kontynuował służbę w Wojsku Polskim od 1918 do 1921 roku, uczestnicząc w wojnie polsko-bolszewickiej. W dniu 7 lipca 1926 roku awansował na podporucznika w rezerwie, a jego starszeństwo datowane było na 1 lipca 1925 roku, zajmując 381. lokatę w korpusie oficerów kawalerii. Był także zaangażowany w organizację Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz zyskał umiejętności pilotażu szybowców.

Strumph-Wojtkiewicz miał dużą rolę w propagowaniu prasy związanej z lotnictwem, motoryzacją oraz Ligą Morską i Kolonialną. 29 stycznia 1932 roku został mianowany porucznikiem rezerwy z datą starszeństwa wyznaczoną na 2 stycznia 1932 roku, zajmując przy tym 147. miejsce w korpusie oficerów rezerwowych kawalerii, a jego przydział pozostał w rezerwie 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.

W 1921 roku opublikował tomik poezji „Płonę i blednę”. Pracował jako redaktor „Kuriera Warszawskiego” od 1922 do 1937 roku, a następnie od 1938 do 1939 roku związany był z „Polską Zbrojną”. W 1939 roku został zmobilizowany do Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza. W dniu 18 września przekroczył granicę polsko-rumuńską w Zaleszczykach i przez Bukareszt dotarł do Włoch, a następnie do Francji, gdzie pełnił rolę dowódcy kompanii w Polskich Siłach Zbrojnych oraz oficera prasowego do 1940 roku. W latach 1939–1945 pracował w Wielkiej Brytanii jako oficer oświatowy oraz prasowy, a w latach 1941–1942 był odpowiedzialny za kwestie prasowe Armii Polskiej w ZSRR.

Konflikt z innymi oficerami, wynikający z jego pro-sowieckich poglądów, doprowadził do powrotu Strumph-Wojtkiewicza do Londynu, gdzie uniknął postawienia przed sądem wojennym w Armii Andersa. Jako szef korespondentów wojennych oraz Kwatery Prasowej Naczelnego Dowództwa zajął się również redagowaniem materiałów w Ministerstwie Informacji i Propagandy.

Po wojnie, w 1945 roku, ostatecznie wrócił do Polski, a w latach 1946–1948 zajmował stanowisko redaktora naczelnego „Wieczoru Warszawy”. W jego powojennej twórczości pojawiały się kontrowersyjne stwierdzenia, które wywoływały mieszane reakcje wśród literatów. Twierdził, że był inspiracją dla postaci Cezarego Baryki z „Przedwiośnia” Żeromskiego, co w rzeczywistości było jedynie zabiegiem retorycznym, ponieważ ich jedynym wspólnym mianownikiem była miejscowość Baku. Również uważał się za doradcę wielu znanych osób, takich jak marszałek Rydz-Śmigły, generałowie Weygand, Sikorski, Anders, Sosnkowski oraz Bora-Komorowski, jakkolwiek wiele z tych informacji okazało się dalekich od prawdy.

W jego książkach można odnaleźć tezę, że przebieg II wojny światowej był rezultatem tego, że postacie te nie skorzystały z jego wskazówek. Obfitość konfabulacji, błędów i ataków personalnych doprowadziła do kilku procesów sądowych za czasów PRL-u, w tym z Melchiorem Wańkowiczem, który przeanalizował mitomanię Strumph-Wojtkiewicza w artykule „Czaruś w grobowcu Szujskich. Polski Münchhausen”.

Chociaż twórczość Strumph-Wojtkiewicza była zafałszowana i kontrolowana przez reżim komunistyczny, wciąż miała znaczący wpływ na popularyzację historii II Rzeczypospolitej oraz II wojny światowej w okresie PRL-u. Był także szachistą związanym z Polskim Związkiem Szachowym i w swojej twórczości często odnosił się do gry w szachy.

W 1936 roku ożenił się z Czesławą Sieniarską. Po śmierci został pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B4-8-21).

Wybrana twórczość

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, uznawany za jeden z ważniejszych głosów literackich, pozostawił po sobie bogaty dorobek twórczy, który obejmuje wiele rodzajów publikacji. Jego dzieła na pewno zasługują na szczegółowe przyjrzenie się. Oto niektóre z nich, które warto poznać:

• „Płonę i blednę” Trzy poematy (1921),
• „Jenerał Maj i inne nowele” (1926),
• „Warszawa w ogniu” (1926),
• „Skorpion i dziewczyna” (1927),
• „Dramat w ojczyźnie” (1931),
• „Pasierb Europy” (1936),
• „Lawina” (1939),
• „Sikorski i jego żołnierze” (1946),
• „Gwiazda Władysława Sikorskiego” (1946),
• „Na Atlantyku” Opowiadania (1946),
• „Emigranci” (1948),
• „Generał Komuny” (1950),
• „Opowieść o Bronisławie Szwarcem” (1953),
• „Sierakowski. Opowieść z lat 1848–1863” (1954),
• „Bitwa o Paryż” (1955),
• „W służbie wolności. Opowiadania z lat 1861–1863” (1956),
• „Droga Mickiewicza. Szkic bibliograficzny” (1955),
• „Traugutt” (1957),
• „Zdobywcy Przestworzy” (1958),
• „Wbrew rozkazowi. Wspomnienia oficera prasowego 1939–1945” (1959),
• „Agent nr 1” (1959),
• „Złote guziki” Nowele (1960),
• „Patrol na Biskaju” (1959),
• „Ziemia i gwiazdy” (1961),
• „Burzliwe życie Teodora Tomasza Jeża” (1961),
• „Książka szła za emigrantem” (1963),
• „Powstanie styczniowe” (1962),
• „Korsarze Wilhelma II” (1965),
• „Romans dowódcy” (1965),
• „Gen. J. Dąbrowski” (1967),
• „Noc nad Omylną. Powieść z 1945” (1967),
• „Gra wojenna” (1969),
• „Urlop w Nigerii” (1970),
• „Siła złego. Rzecz o Gibraltarze” (1971),
• „Piąta kolumna w Bristolu” (1971),
• „Czechowski i inni” (1973),
• „Czata Brańszczyk” (1973),
• „Alarm dla Gdyni” (1975),
• „Sekret Enigmy” (1978, 1979),
• „Rozpoznanie” (1979),
• „Tiergarten. Powieść z lat 1939–1945” (1986).

Każde z tych dzieł wnosi coś unikalnego do kanonu literatury polskiej, ukazując różnorodność tematów i stylów, które mieli na celu ukazanie niejednoznacznych losów jednostki oraz historii społeczeństwa.

Ekranizacje

W kontekście omawianego zagadnienia, istotne jest odniesienie do filmowych adaptacji dzieł Stanisława Strumpfa-Wojtkiewicza. Prace tego autora stanowią inspirację dla wielu twórców kina, co prowadzi do powstawania różnorodnych ekranizacji.

Nagrody

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz zdobył liczne wyróżnienia, które potwierdzają jego osiągnięcia i wkład w dziedzinę kultury oraz obronności. Wśród przyznanych mu nagród znajdują się:

• 1963 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia,
• 1977 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia,
• 1978 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz odznaczony został licznymi medalami i orderami, które świadczą o jego dokonaniach oraz oddaniu dla kraju. Jego zasługi zaowocowały otrzymaniem prestiżowych wyróżnień, w tym:

• Krzyż Walecznych,
• Medal Niepodległości (przyznany 16 marca 1937 roku),
• Złota Odznaka honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia,
• Order Feniksa (Grecja),
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (przyznany w 1967 roku).

---

Oceń: Stanisław Strumph-Wojtkiewicz

---