Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie

---

Historia

Gmach został zaprojektowany z myślą o tworzeniu siedziby Biblioteki Ordynacji Krasińskich, a jego realizacja miała miejsce na zamówienie ordynata Edwarda Krasińskiego. Wcześniej biblioteka ta miała swoje miejsce w Pałacu Czapskich. Budowa rozpoczęła się na działce, która została zakupiona w 1910 roku od Marii Wodzińskiej, na obszarze, gdzie wcześniej znajdowała się ujeżdżalnia. Koncepcję budynku przygotował architekt Juliusz Nagórski, a następnie jego plany zostały dopracowane przez Henryka Juliana Gaya.

Podstawowe prace budowlane miały miejsce w latach 1911-1913, przy czym pierwsze roboty ruszyły w 1912 roku. Jako pierwsze wykonano dwa boczne skrzydła budynku, które miały na celu zapewnienie środków na utrzymanie biblioteki poprzez wynajem mieszkań. Kolejno rozpoczęto budowę części tylnej, w której miały się znajdować magazyny biblioteczne, oraz frontowej części gmachu, mieszczącej się pomiędzy skrzydłami. Już w 1913 roku rozpoczęto przenoszenie zbiorów, lecz wybuch I wojny światowej wstrzymał ostateczne prace wykończeniowe. Zbiory były udostępniane w tym czasie w prowizorycznej czytelni.

Uroczyste otwarcie Biblioteki Ordynacji Krasińskich miało miejsce 2 grudnia 1930 roku. Koszt budowy w latach 1910-1916 wyniósł około 403 tys. rubli, natomiast w latach 1917-1930 wydano równowartość 257 tys. złotych. Niestety, w trakcie II wojny światowej budynek został wielokrotnie zniszczony. Już we wrześniu 1939 roku uszkodzenia objęły część wystawową oraz urządzenia czytelni publicznej.

W 1941 roku gmach stał się jednym z punktów dla powołanej przez okupantów niemieckich Staatsbibliothek Warschau, gdzie przeniesiono cenne zbiory z innych warszawskich bibliotek. Już w czasie trwania okupacji, w wrześniu 1944 roku, Niemcy zaczęli podpalać zbiory. Mimo tych zniszczeń, solidna konstrukcja budynku pozwoliła mu przetrwać pożary, aczkolwiek skrzydło magazynowe uległo zawaleniu.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1948 roku zakończono remontujący proces budowy w stanie surowym. Następnie wnętrza były remontowane przez wiele lat i sukcesywnie zajmowane przez różne działalności. W 1958 roku gmach stał się siedzibą Biblioteki Narodowej. Obiekt był wykorzystywany między innymi przez drukarnię oraz introligatornię, ale mieścił także inne jednostki Biblioteki Narodowej. 1 lipca 1965 roku budynek uzyskał status zabytku, a jego numer w rejestrze to 729.

W latach 1985-1989 drukarnia i introligatornia przeniosły się do nowo zbudowanego gmachu Biblioteki Narodowej przy al. Niepodległości w Warszawie. W 1989 roku budynek przeszedł na własność władz miasta Warszawy, pozostając przez długi czas niezagospodarowany. W latach 90. spadkobiercy przedwojennych właścicieli zgłosili roszczenia do nieruchomości, a przez pewien czas gmach wykorzystywany był przez Region „Mazowsze” NSZZ „Solidarność”. W 1993 roku elewacje budynków mieszkalnych zostały częściowo odnowione.

W 2023 roku minister rozwoju i technologii postanowił umorzyć postępowanie dotyczące zwrotu budynku spadkobiercom jego przedwojennych właścicieli.

Opis

Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie to obiekt, który odzwierciedla cechy wczesnego modernizmu w swojej architekturze. Konstrukcja charakteryzuje się niższą frontową częścią, co nadaje jej unikatowy wygląd.

Fasada budynku zwraca uwagę czterema kolumnami, które zdobią jego wlot. Nad kolumnami znajdują się kamienne zbroje wraz z łacińskim napisem AMOR PATRIÆ NOSTRA LEX, co w tłumaczeniu oznacza „Miłość ojczyzny naszym prawem”.

Na elewacji można dostrzec także dekoracyjne wieńce, pochodnie oraz orły z rozpostartymi skrzydłami, które dodają monumentalności całej konstrukcji. Ponadto, nad głównym wejściem umieszczono kartusz z herbem Krasińskich Ślepowron.

Boczne skrzydła budynku wyróżniają się większą wysokością, posiadając jednocześnie cztery piętra. Wnętrze gmachu skrywa najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie, jakim jest dwukondygnacyjny hall. Oświetla go świetlik w suficie, a jego dekoracja obejmuje obrazy i zbroje, które wzbogacają aestheticzną wartość przestrzeni. Hall otoczony jest również galeriami i schodami, co tworzy imponujący efekt wizualny.

---

Oceń: Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie

---