Jan Błoński

---

Życiorys

Jan Błoński był starszym bratem Wandy Błońskiej-Wolfarth. Jego babka, będąca guwernantką z Francji, zapewniła mu dwujęzyczność, co pozwoliło mu biegłe poruszanie się w obszarze kultury oraz języka francuskiego.

Ukończył studia, a jego praca doktorska dotyczyła Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz początków polskiego baroku. Jako czołowy przedstawiciel tzw. krakowskiej szkoły krytyki literackiej, zyskał renomę jednego z najbardziej wpływowych krytyków w okresie powojennym. Jego działalność przyczyniła się m.in. do wydania wszystkich dzieł Witolda Gombrowicza w Polsce. Jako autor eseju zatytułowanego Biedni Polacy patrzą na getto, który opublikowano w „Tygodniku Powszechnym” nr 2/1987, zwrócił uwagę na ważne zagadnienia społeczne.

W 1953 roku Błoński podpisał tzw. apel krakowski, popierając stalinowskie władze PRL. W tym czasie doszło do aresztowania duchownych katolickich, którzy zostali skazani na karę śmierci, w tym Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę.

W 1981 roku otrzymał Nagrodę im. Kazimierza Wyki. W latach 1996–2001 pełnił rolę jurora Literackiej Nagrody Nike. Stawał się również członkiem Collegium Invisibile. W listopadzie 1995 jego twórczość została doceniona poprzez przyznanie Nagrody Krakowska Książka Miesiąca za Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka. W styczniu 2007 roku został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Następnie, 2 marca 2009 roku, pośmiertnie uhonorowano go Nagrodą im. ks. Stanisława Musiała.

Błoński spoczywa na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (kwatera SC6-9-22). Przyjaźnił się również z wybitnym pisarzem Stanisławem Lemem, a jego postać zainspirowała stworzenie bohatera Baloyne’a w powieści Głos Pana.

Publikacje

Jan Błoński, jeden z wybitnych krytyków i teoretyków literatury, pozostawił po sobie bogaty dorobek publikacji, które są świadectwem jego głębokiej analizy i refleksji nad polską literaturą XX wieku.

• (1954) Poezja K. I. Gałczyńskiego 1945-1953,
• (1956) Poeci i inni,
• (1961) Zmiana warty,
• (1965) Widzieć jasno w zachwyceniu: szkic literacki o twórczości Prousta,
• (2001) Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku,
• (1973) Stanisław Ignacy Witkiewicz jako dramaturg,
• (1978) Odmarsz,
• (1981) Romans z tekstem,
• (1982) Samuel Beckett,
• (1985) Kilka myśli co nie nowe,
• (2008) Biedni Polacy patrzą na getto,
• (1994) Forma, śmiech i rzeczy ostateczne: studia o Gombrowiczu,
• (1997) Od Stasia do Witkacego,
• (2011) Miłosz jak świat,
• (2001) Mieszaniny,
• (2001) Witkacy sztukmistrz, filozof, estetyk,
• (2001) Wszystko co literackie,
• (2003) Między literaturą a światem,
• (2003) Witkacy na zawsze,
• (2004) Listy 1963-1996,
• (2007) Wyspiański wielokrotnie,
• (2008) Lektury użyteczne,
• (2010) Gospodarstwo krytyka: teksty rozproszone,
• (2011) Błoński przekorny: dziennik, wywiady,
• (2019) Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku.

Dzięki tym pracom, możemy zyskać cenny wgląd w proces twórczy najważniejszych postaci literackich oraz w ewolucję myśli krytycznej w Polsce.

Upamiętnienie

W Krakowie, na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, odbył się Festiwal dedykowany Janowi Błońskiemu, który zyskał uznanie w latach 2011–2018.

Planowane są również dalsze edycje tego wydarzenia, które ma zostać wznowione w 2024 roku.

---

Oceń: Jan Błoński

---