Janusz Zaorski

---

Życiorys

Janusz Zaorski, syn Tadeusza Zaorskiego oraz młodszy brat znanego aktora Andrzeja Zaorskiego, jest postacią o bogatym dorobku artystycznym. Ukończył VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Reytana w Warszawie w 1965 roku. W 1969 r. zdobył dyplom na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, a dwa lata później otrzymał tytuł magistra sztuki filmowej.

W trakcie swoich studiów, Janusz miał zaszczyt pracować jako asystent reżysera Janusza Morgensterna, gdzie wspierał go w realizacji serialu Kolumbowie, który zadebiutował w 1970 roku. Jego pierwszy, solowy projekt reżyserski zrealizowany został także w 1970 roku, a już w 1971 roku stworzył pierwszy film pełnometrażowy. Warto podkreślić, że Janusz Zaorski był wielokrotnie nagradzany na zarówno krajowych, jak i zagranicznych festiwalach filmowych. Uzupełniając swoją działalność, okazjonalnie występował również jako aktor w różnych produkcjach filmowych.

W latach 1987–1990 pełnił istotną funkcję przewodniczącego Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych. Dodatkowo, od 1987 do 1991 roku był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Dom”. W latach 1987–1989 zasiadał w Komitecie Kinematografii, a od 1991 do 1993, z krótką przerwą w 1992 roku, sprawował urząd prezesa Komitetu do Spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja”. Następnie, w latach 1994–1995, działał jako członek i przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Janusz Zaorski jest również członkiem prestiżowych organizacji, takich jak Europejska Akademia Filmowa, Polska Akademia Filmowa oraz Stowarzyszenie Filmowców Polskich. W 2005 roku rozpoczął pracę jako wykładowca Wydziału Reżyserii Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, a w 2009 roku uzyskał na tej uczelni stopień doktora nauk o sztukach pięknych w zakresie reżyserii.

W roku 2014 została wydana jego książka zatytułowana Jaja, serce, łeb, która jest rezultatem rozmowy ze Stanisławem Zawiślińskim.

Janusz Zaorski jest żonaty z Anną Osmólską-Mętrak, italianistką oraz tłumaczką literatury włoskiej. W parze z żoną, Janusz jest głównym organizatorem, jurorem oraz fundatorem Grand Prix Konkursu o Nagrodę im. Krzysztofa Mętraka. W latach 2015–2020 miał również zaszczyt być członkiem kapituły Nagrody Literackiej im. Leopolda Staffa.

Twórczość

Reżyser, scenarzysta i producent filmowy

Janusz Zaorski jest uznawanym i wielce szanowanym twórcą w polskim przemyśle filmowym, którego działalność rozpoczęła się w latach 70. minionego wieku. Jego debiut reżyserski miał miejsce w 1970 roku przy filmie Na dobranoc, który zyskał uznanie publiczności.

W ciągu swojej kariery Zaorski stworzył wiele niezapomnianych tytułów, między innymi:

• 1972: Uciec jak najbliżej,
• 1972: Kaprysy Łazarza,
• 1974: Awans,
• 1974: Chleba naszego powszedniego,
• 1975: Partita na instrument drewniany,
• 1976–1977: Zezem,
• 1977: Pokój z widokiem na morze,
• 1978: Zaległy urlop,
• 1980: Punkt widzenia,
• 1981: Dziecinne pytania,
• 1982: Matka Królów,
• 1984: Baryton,
• 1984: Zabawa w chowanego,
• 1985: Jezioro Bodeńskie,
• 1987: Do domu,
• 1988: Piłkarski poker,
• 1989: Goryl, czyli ostatnie zadanie…,
• 1991: Panny i wdowy,
• 1997: Szczęśliwego Nowego Jorku,
• 1997–1998: Złotopolscy (odcinki 1–3, 9–16, 25–32, 41–48),
• 2002: Haker,
• 2002: Biało-czerwono-czarny,
• 2004: Cudownie ocalony,
• 2005: Lekarz drzew,
• 2006: Mundial biało-czerwonych: trzej przyjaciele z boiska,
• 2013: Syberiada polska,
• 2016: Pokolenia.

Wielka różnorodność jego twórczości pokazuje, jak był zdolny do kreowania świata zarówno w kinie fabularnym, jak i telewizyjnym.

Aktor filmowy

Oprócz reżyserii, Janusz Zaorski z sukcesami występował także jako aktor, pojawiając się w wielu filmowych projektach. Jego aktorska kariera obejmuje liczne postacie, które zyskały popularność.

Wśród znaczących ról wymienić można:

• 1970: Na dobranoc − wampir w filmie Dusząca bestia,
• 1972: Palec Boży − Alfred Cyganiewicz,
• 1976: Zdjęcia próbne − recepcjonista w hotelu,
• 1976: Klara i Angelika − dziennikarz w domu Klary,
• 1977: Rebus − działacz młodzieżowy, znajomy Marka,
• 1980: Mniejsze niebo − doktor Barcz,
• 1981: Człowiek z żelaza − Mundek,
• 1988: Piłkarski poker − cinkciarz,
• 1991: Panny i wdowy − kupujący książki w księgarni polskiej w Paryżu (odc. 5),
• 1991: Panny i wdowy − kupujący książki w księgarni polskiej w Paryżu,
• 2002: Haker − facet w kinie,
• 2002: E=mc² − prorektor.

Jego różnorodność ról ukazuje talent aktorski, który uzupełniają zdolności reżyserskie, co czyni go wyjątkowym twórcą w polskim kinie.

Reżyser i scenarzysta teatralny

Janusz Zaorski zdobył także uznanie w teatrze. Jako reżyser i scenarzysta teatralny, stworzył szereg znaczących produkcji, które trafiły na deski polskich teatrów.

Wielkie osiągnięcia artystyczne w tym zakresie obejmują:

• 1976: Jaroslav Hašek, Szwejk, adaptacja sceniczna, reżyseria, Teatr Powszechny w Łodzi,
• 1977: Edward Redliński, Wcześniak, reżyseria, Teatr na Woli w Warszawie,
• 1978: Thurzo Gabor, Wybrany, reżyseria i adaptacja z Janem Hesse, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1980: Erskine Caldwell, Ziemia tragiczna, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 1990: Eustachy Rylski, Chłodna jesień, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 1991: Lee Blessing, Spacer w lesie, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 1991: Maria Nurowska, Panny i wdowy, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 1995: Michaił Bułhakow, Ach, co to za wynalazek, scenariusz, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 1996: Ronald Harwood, Odbita sława, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 1999: Jerzy Niemczuk, Cyrograf, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 2000: Jerzy Niemczuk, Mizerykordia, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 2005: Stanisław Dygat, Jezioro Bodeńskie, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2007: Janusz Szpotański, Towarzysz Szmaciak, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2007: Edward Redliński, Wstęp do traktatu o bohaterstwie słowiańskim, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2007: Jerzy Niemczuk, Małpa, reżyseria, Teatr Telewizji,
• 2008: Krzysztof Beśka, Orient-Express, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2008: Alessandro Baricco, Novecento, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2008: Maciej Rybiński, Bruderszaft z Belzebubem, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2009: Włodzimierz Kowalewski, Excentrycy, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2010: Wojciech Tomczyk, Fragment większej całości, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2010: Piotr Müldner-Nieckowski, Cel-pal!, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2011: Stanisław Grochowiak, Kaprysy Łazarza, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2012: Piotr Müldner-Nieckowski, Bliżej niż myślisz, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2012: Janusz Głowacki, Mecz, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2012: Piotr Adamowicz, Danuta Wałęsa, Danuta W., reżyseria, Teatr Polonia w Warszawie,
• 2013: Piotr Müldner-Nieckowski, Wracając po swoje, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2014: Stanisław Dygat, Pożegnalna podróż, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2015: Włodzimierz Bolecki, Po przerwie, reżyseria, Teatr Polskiego Radia,
• 2018: Wojciech Tomczyk, Wielka improwizacja, reżyseria, Teatr Polskiego Radia.

Twórczość Zaorskiego w teatrze potwierdza jego wszechstronność, a także umiejętność przekładania skomplikowanych tekstów literackich na język sceniczny w sposób, który przyciąga uwagę widzów i skłania do refleksji.

Odznaczenia i wyróżnienia

Janusz Zaorski, uznawany za jednego z najwybitniejszych reżyserów polskich filmów, zdobył liczne odznaczenia i wyróżnienia w trakcie swojej kariery. Poniżej przedstawiamy kluczowe nagrody, które potwierdzają jego talent i znaczenie w przemyśle filmowym:

• 1975 – Druga Nagroda Główna za film Awans podczas II Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku,
• 1978 – „Srebrny Lampart” oraz nagroda FIPRESCI za film Pokój z widokiem na morze na XXXI Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno,
• 1984 – nagroda za film Baryton na Festiwalu Filmowym w Montrealu,
• 1985 – „Srebrne Lwy Gdańskie” za dzieło Baryton podczas X Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku,
• 1986 – Grand Prix „Złoty Lampart” za film Jezioro Bodeńskie na XXXIX Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno,
• 1987 – „Złote Lwy Gdańskie” i Nagroda Dziennikarzy za film Matka Królów na XII Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni,
• 1988 – „Srebrny Niedźwiedź” w kategorii wybitne osiągnięcie indywidualne oraz nagroda FIPRESCI za film Matka Królów na 38. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie,
• 1988 – Złota Kaczka dla filmu Matka Królów w kategorii najlepszy film polski (za 1987),
• 1988 – nagroda przewodniczącego Komitetu Kinematografii za reżyserię filmu Piłkarski poker,
• 1989 – „Złota Statua Wolności” za film Matka Królów na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Splicie,
• 2004 – Grand Prix dla filmu Cudownie ocalony z cyklu telewizyjnego Polskie miłości na XXIX Międzynarodowym Festiwalu Filmów Telewizyjnych w Płowdiwie,
• 2009 – nagroda honorowa „Miś Barejady” na 7. Festiwalu Filmów Komediowych i Niezależnych Barejada w Jeleniej Górze,
• 2009 – nagroda za reżyserię w kategorii Teatru Polskiego Radia za słuchowisko Novecento podczas 9. Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry”,
• 2011 – Tele-Splendor za wybitne osiągnięcia w telewizyjnym słuchowisku,
• 2011 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2012 – Nagroda Polskiego Kina Niezależnego im. Jana Machulskiego za całokształt działań na rzecz polskiego kina niezależnego,
• 2013 – nagroda specjalna przewodniczącego komitetu organizacyjnego 25. Festiwalu Filmu Polskiego w Chicago dla filmu Syberiada polska,
• 2013 – pamiątkowa płyta z odciskiem dłoni na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach podczas 18. Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach,
• 2018 – nagroda „Latarnik” na 7. Kołobrzeg Suspense Film Festival za wykorzystanie reguł kina gatunkowego w tworzeniu artystycznych filmów,
• 2019 – Grand Prix za reżyserię słuchowiska radiowego Wielka improwizacja na 19. Festiwalu Teatru Telewizji i Teatru Polskiego Radia „Dwa Teatry”,
• 2020 – Złoty Glan 2020, nagroda Stowarzyszenia Łódź Filmowa oraz Kino-Galerii Charlie.

Każde z tych wyróżnień podkreśla jego nieprzeciętne umiejętności i wkład w rozwój polskiej kinematografii, co czyni go postacią szanowaną zarówno w kraju, jak i za granicą.

---

Oceń: Janusz Zaorski

---