Tomasz Sikorski (kompozytor)

---

Życiorys

Tomasz Sikorski rozpoczął swoją artystyczną podróż od studiów w PWSM w Warszawie, gdzie w latach 1956–1963 zgłębiał tajniki zarówno kompozycji, jak i gry na fortepianie. Jego edukacja muzyczna wzbogaciła się o naukę u słynnej Nadii Boulanger w Paryżu w latach 1965–1966. Po ukończeniu edukacji, od 1963 do 1968 roku, był wykładowcą w swojej macierzystej uczelni.

Debiut na scenie muzycznej miał miejsce w 1962 roku, gdy po raz pierwszy zaprezentował się jako pianista na festiwalu „Warszawska Jesień”. Następnie, w latach 1966–1974, pełnił ważną rolę w Komisji Repertuarowej tego samego festiwalu. W 1967 roku był jednym z założycieli zespołu „Ad novum”, obok takich artystów jak Zbigniew Rudziński (fortepian), Andrzej Wojakowski (flet) oraz K. Woźniak (perkusja). Jako solista często wykonywał własne kompozycje, a ostatni raz zaprezentował się publicznie w 1981 roku podczas pierwszego polskiego wykonania utworu Hymnos na festiwalu „Warszawska Jesień”.

Muzyka elektroniczna zyskała jego zainteresowanie jeszcze za czasów studiów, co zaowocowało powstaniem takich utworów jak Echa II oraz Antyfony z taśmą. Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych na stypendium Senior Fulbright Program stworzył kompozycję Samotność dźwięków, ale najbardziej znane są jego prace na fortepian, zarówno w wersji solo, jak i w zespołach o różnorodnym składzie.

Sikorski, podobnie jak wielu jego rówieśników z Polski, w swoich wczesnych utworach wykorzystywał nowatorskie techniki gry i śpiewu, poszukując unikalnych dźwięków, co można określić jako sonoryzm. Najlepszymi przykładami tego nurtu jego twórczości są utwory takie jak Antyfony (1963), Echa II (1961–63), Prologi (1964), Concerto breve (1965) oraz Sequenza I (1966). W jego muzyce można było odnaleźć elementy glissanda, skoków o dużych interwałach oraz staccato, jak to miało miejsce w partii sopranu w utworze Antyfony.

W miarę upływu czasu, w jego kompozycjach pojawiły się także cechy minimalizmu, takie jak powtarzanie współbrzmień oraz długo wytrzymywane dźwięki. Utworem, który cieszy się dużym uznaniem, jest Holzwege na orkiestrę, w którym występują dwa plany dźwiękowe. Pierwszy to „barwne plamy” odgrywane przez instrumenty dęte i perkusyjne, a drugi to monotonne tło, które tworzą skrzypce grające długi dźwięk oraz powtarzany motyw składający się z interwału trytonu.

Tomasz Sikorski spoczywa nacmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 103-6-7).

Twórczość

Twórczość Tomasza Sikorskiego, kompozytora znanego z minimalistycznego podejścia, charakteryzuje się minimalizmem zarówno w zakresie motywów, jak i rytmu oraz harmonii. Jego utwory są zazwyczaj bardzo skromne pod względem używanego materiału dźwiękowego. Skrajnym przykładem tego stylu jest kompozycja Samotność dźwięków, w której obecny jest jedynie jeden dźwięk.

W jego twórczości możemy zauważyć wielokrotne i długotrwałe powtarzanie motywów, co dodaje głębi i różnorodności. Powtórzenia odbywają się w różnych metrach, zarówno w stałym tempie, jak i w zmiennym, czasami zwalniając, albo przyspieszając, a nawet z nieregularnymi przejściami. Dodatkowo, w wielu utworach występuje przesuwanie faz, spowodowane różnicą w tempie, w jakim wykonywana jest ta sama partytura.

Na przykład, w kompozycji Diafonia dwóch pianistów wykonuje ten sam dźwięk, ale z nieznacznym przesunięciem czasowym, co pozwala im na wstawianie pauz w dowolnych miejscach. Z kolei w utworze Choroba na śmierć drugi fortepian wchodzi w każdej partii nieco później od pierwszego. Z kolei w Muzyce nasłuchiwanej oba fortepiany grają w rozmaitych tempach, co wprowadza interesującą dynamikę do całości.

Wszystkim jego kompozycjom towarzyszy symbol romboidu, który oddziałuje na różne elementy utworów. Po raz pierwszy pojawia się on w Prologues z 1964 roku. Romboid symbolizuje założoną przez Sikorskiego nierównomierność każdego elementu muzycznego. Nierównomierność ta polega na starannym unikaniu bezpośredniej powtarzalności identycznych szczegółów, co przekłada się na oryginalność jego dzieł.

Sikorski, uznawany za pioniera polskiego minimalizmu, zyskał dużą popularność w latach dziewięćdziesiątych, stając się niemal kultową postacią wśród młodzieży interesującej się współczesną muzyką. Jego dzieła były inspirowane takimi myślicielami jak Borges i Kierkegaard oraz filozofią egzystencjalną, co nadawało im szczególnej aury. Przystępność jego muzyki zwiększała tonalna harmonia, co ułatwiało słuchaczom kontemplację nad jego utworami.

Kompozycje

Oto lista kompozycji stworzonych przez Tomasza Sikorskiego, które odzwierciedlają jego twórczość oraz bogactwo pomysłów muzycznych, w różnych formach wykonawczych oraz stylistycznych, które powstawały na przestrzeni kilku lat.

• Sonata na fortepian, 1955-1962 (?) (niewydane),
• Symfonia na orkiestrę smyczkową, 1955-1962 (?) (niewydane),
• Pięć preludiów na fortepian, 1955 (wydane jako Dwa preludia na fortepian),
• Dyptyk – pastorale e toccattina na fortepian, 1955 (niewydane),
• Tryptyk na fortepian, 1955 (niewydane),
• Mały tryptyk na fortepian, 1955 (niewydane),
• Pięć miniatur na fortepian, 1955 (niewydane),
• Capriccio (Concertino, Mały koncert) na fortepian i małą orkiestrę, 1956 (niewydane),
• Piosenka o Wicie Stwoszu na sopran, chór sopranów i orkiestrę kameralną, 1956 (niewydane),
• Pięć pieśni do słów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego na głos i fortepian, 1956 (niewydane),
• Trio stroikowe, 1958 (niewydane),
• Warianty na fortepian i 4 grupy perkusyjne, 1960 (niewydane),
• Echa I na fortepian i perkusję, 1961 (niewydane),
• Echa II dla pięciu wykonawców, 1961-1962 (niewydane),
• Echa II na 1, 2, 3 lub 4 fortepiany, perkusję i taśmę magnetofonową, 1961-1963,
• Szkice na kwartet smyczkowy, 1962 (niewydane),
• Stretty na chór kameralny i instrumenty, 1962 (niewydane),
• Antyfony na sopran, waltornię, fortepian, dzwony, 4 gongi i taśmę magnetofonową, 1963,
• Prologi na chór żeński, 2 fortepiany koncertujące, 4 flety, 4 waltornie i 3 perkusje, 1964,
• Concerto breve na fortepian, 24 instrumenty dęte i 4 perkusje, 1965,
• Monodia e Sequenza na flet i fortepian, 1966,
• Sequenza I na orkiestrę, 1966,
• Sonant na fortepian, 1967,
• Intersections na 4 perkusistów (na 36 instrumentów perkusyjnych), 1968 (niewydane),
• Diafonia na dwa fortepiany, 1969,
• Hymn do Viracocha na recytatora, chór mieszany i orkiestrę, 1969 (niewydane),
• Homofonia na 12 instrumentów dętych, fortepian i gong, 1968-1969/1970,
• Na smyczki (For Strings) na troje skrzypiec i trzy altówki, 1970,
• Collage na chór żeński, 28 instrumentów dętych, 4 perkusje, fortepian i taśmę magnetofonową, 1970 (niewydane),
• Musique diatonique II na 28 instrumentów dętych, 8 tam-tamów i fortepian, 1970 (niewydane),
• Vox humana na chór mieszany, 2 fortepiany, 12 instrumentów dętych blaszanych, 4 gongi i 4 tam-tamy, 1971,
• Przygody Sindbada Żeglarza, opera radiowa na 6 głosów mówionych, sopran, tenor, chór żeński i orkiestrę, 1971-1972,
• Zerstreutes Hinausschauen (Widok z okna oglądany w roztargnieniu) na fortepian, 1971/1972,
• Hommage à Kandinsky na orkiestrę, 1971 (niewydane),
• Bez tytułu na fortepian i 3 dowolne instrumenty, 1972,
• Etude na orkiestrę, 1972 (niewydane),
• Holzwege (Drogi donikąd) na orkiestrę, 1972,
• Muzyka nasłuchiwania na 2 fortepiany, 1973,
• Muzyka z oddali na chór, instrumenty dęte, fortepian i perkusję, 1974,
• Inne głosy na 24 instrumenty dęte, 4 gongi i dzwony, 1975,
• Samotność dźwięków na taśmę magnetofonową, 1975,
• Choroba na śmierć na głos recytujący, 2 fortepiany, 4 trąbki i 4 waltornie (tekst: Søren Kierkegaard), 1976,
• Music in Twilight (Muzyka w półcieniu) na fortepian i orkiestrę, 1978,
• Hymnos na fortepian, 1979,
• Struny w Ziemi na orkiestrę smyczkową, 1979-1980,
• Monofonia (Monophony) na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane),
• Lontano na trzy fortepiany i orkiestrę, 1979-1980 (niewydane),
• Ostinato na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane),
• Autograf na fortepian, 1980,
• Modus na puzon, 1980,
• W dali ptak na głos recytujący, klawikord i taśmę magnetofonową (tekst: Samuel Beckett), 1981,
• Dwa portrety na orkiestrę, 1981-1982 (niewydane),
• Paesaggio d’inverno (Pejzaż zimowy) na smyczki, 1982,
• Modus – wersja na wiolonczelę solo, 1982,
• Eufonia na fortepian, 1982,
• Recitativo ed Aria na smyczki, 1983 (niewydane),
• Autoritratto (Autoportret) na dwa koncertujące fortepiany i orkiestrę, 1983 (niewydane),
• Rondo na dowolny instrument klawiszowy, 1984,
• Inwokacja na organy, 1984 (niewydane),
• La notte („Omaggio a Friedrich Nietzsche”) na smyczki, 1984,
• Muzyka poranna na flet, obój i klarnet, 1985 (niewydane),
• Moderato Cantabile na wiolonczelę, 1986 (niewydane),
• Das Schweigen der Sirenen (Milczenie syren, według Franza Kafki) na wiolonczelę, 1986-1987,
• Omaggio „in memoriam Jorge Luis Borges” na 4 fortepiany i orkiestrę, 1987,
• Kwintet na instrumenty smyczkowe i fortepian, 1987 (niewydane),
• Diario 87 na taśmę magnetofonową i głos recytujący, 1987.

Wśród utworów, do których datowanie jest nieznane lub niepewne, wymienia się:

• Dwa kanony dwugłosowe na flet, obój, klarnet i fagot,
• Dwie etiudy na orkiestrę,
• Cztery utwory na orkiestrę,
• Inwokacja na 28 instrumentów dętych, chór, fortepian i dzwony,
• Musica concertante na fortepian i orkiestrę,
• Muzyka na instrumenty dęte blaszane, tam-tamy i dzwony,
• Tabula rasa na głos recytujący, chór, 2 fortepiany i taśmę magnetofonową,
• Trzeci utwór orkiestrowy na orkiestrę,
• Trzy szkice na orkiestrę symfoniczną,
• Azar y Nada na 2 fortepiany.

---

Oceń: Tomasz Sikorski (kompozytor)

---