Jerzy Łojek

---

Życiorys

Jerzy Łojek był wnukiem Adama i Franciszki Łojków oraz synem mjra dra Leopolda Łojka, który zginął w Katyniu, i Eugenii Juszko. W rodzinie tęsknił za bratem Tadeuszem, który również wybrał karierę medyczną. Dorastał w Warszawie, gdzie (od 1946 roku) borykał się z insulinozależną cukrzycą. W tym okresie rozpoczął edukację w gimnazjum imienia Wojciecha Górskiego, które ukończył z maturą w 1951 roku.

Studia historyczne odbył na Uniwersytecie Warszawskim pod opieką prof. Emila Kipy, kończąc je w 1956 roku. Tytuł doktora uzyskał pięć lat później, natomiast habilitację przyznano mu w 1967 roku na podstawie rozprawy poświęconej Studia nad prasą i opinią publiczną w Królestwie Polskim w latach 1815-1830. Od 1969 roku był związany z Instytutem Badań Literackich PAN.

Znany ze swojego zaangażowania, w 1980 roku wydaje książkę Dzieje sprawy Katynia, dotykającą zbrodni katyńskiej. Publikacja ta ukazała się dzięki wsparciu Antoniego Macierewicza w drugim obiegu, podczas gdy autorskie poszukiwania prowadził m.in. w Instytucie Polskim oraz Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Warto zaznaczyć, że praca ta doczekała się aż 11 znanych wydaniach podziemnych, będąc jedną z ważniejszych pozycji na temat katynskiej tragedii. W 1989 roku oficjalne wydanie zostało wprowadzone na rynek z 16 cenzorskimi ingerencjami.

Wspólnie z ks. Stefanem Niedzielakiem, Stefanem Melakiem oraz Andrzejem Szomańskim zainicjował Obywatelski Komitet Budowy Pomnika Ofiar Zbrodni Katyńskiej, który miał powstać na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 31 lipca 1981 roku zainstalowali Krzyż Katyński, a 6 grudnia podpisano akt erekcyjny planowanego pomnika, jednak oba obiekty zostały niezwłocznie usunięte przez władze komunistyczne.

W miesiącach wrześniu 1981 roku przystąpił do grupy założycielskiej Klubów Służby Niepodległości. Jego działalność w opozycji oraz badania sprawy zbrodni katyńskiej doprowadziły do wielokrotnego szykanowania ze strony władz komunistycznych, które m.in. sprzeciwiły się nadaniu mu tytułu profesorskiego. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku, w momencie wprowadzenia stanu wojennego, został krótkotrwale uwięziony przez władze. W 1982 roku był zmuszony do przejścia na wcześniejszą emeryturę.

Główne zainteresowania Jerzego Łojka obejmowały historię polityczną Polski oraz Europy od XVII do XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem relacji między Europą a Rosją. Obszerną część jego badań i publikacji poświęcono czasowi rozbiorów, w tym Sejmowi Czteroletniemu oraz sytuacji w Polsce w 1792 roku a także powstaniu listopadowemu. Interesował się również historią obyczajów oraz świadomości społecznej, a także rozwojem prasy i opinii publicznej. Jego prace publikowane były także w drugim obiegu, a jako redaktor naukowy uczestniczył w tworzeniu Historii prasy polskiej (t. I–IV, 1976–1980). W 1974 roku został odznaczony nagrodą „The Alfred Jurzykowski Foundation Award” za całokształt swoich osiągnięć.

W latach 1976-1977 oraz 1979-1986 był obiektem rozpracowania przez Służbę Bezpieczeństwa. Zmarł 7 października 1986 roku w Warszawie, a jego ciało spoczęło w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 251-1-29).

Życie prywatne

Jerzy Łojek od 1961 roku był w związku małżeńskim z Bożeną Mamontowicz-Łojek (1937–2010), która po jego odejściu w 1989 roku zainicjowała przyznawanie Nagrody im. Jerzego Łojka. Nagroda ta, od tego momentu finansowana oraz zarządzana przez Fundację im. Jerzego Łojka z siedzibą w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, została stworzona z myślą o autorach prac dotyczących „tematyki niepodległościowej i historycznej, mających na celu wypełnianie białych plam w historii”. Spełniając ostatnią wolę męża, Bożena zaangażowała się w działania na rzecz upamiętnienia zbrodni katyńskiej, co zaowocowało współtworzeniem stowarzyszenia Rodziny Katyńskie. W tragicznym wypadku 10 kwietnia 2010 roku zginęła w katastrofie smoleńskiej.

Jerzy Łojek był także stryjem Piotra Łojka, co podkreśla związki rodzinne, które miały miejsce w tej wyjątkowej rodzinie.

Dzieła

Jerzy Łojek to postać o bogatym dorobku literackim, który obejmuje ponad 350 artykułów oraz 34 publikacje książkowe. Do jego kluczowych dzieł należy wymienić następujące tytuły:

• 1960 Dziennikarze i prasa w Warszawie w XVII wieku (Książka i Wiedza, Warszawa),
• 1964 Rok nadziei i rok klęski 1791-1792 (Czytelnik, Warszawa),
• 1966 Szanse Powstania Listopadowego (PAX, Warszawa),
• 1970 Dzieje pięknej Bitynki. Historia życia Zofii Potockiej 1760-1822 (PAX, Warszawa),
• 1972 Wiek markiza de Sade (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin),
• 1979 Wokół sporów i polemik. Szkice historyczne (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin (1979 seria I),(1984 seria II), wyd. łączne uzupełnione 1991),
• 1981 Konstytucja 3 maja – krytyczne wydanie tekstu poprzedzone obszernym wstępem historycznym (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin),
• 1981 Opinia publiczna a geneza Powstania Listopadowego (Czytelnik, Warszawa),
• 1981 Potomkowie Szczęsnego. Dzieje fortuny Potockich z Tulczyna 1799-1921 (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin),
• 1986 Geneza i obalenie Konstytucji 3 Maja (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin),
• 1988 Ku naprawie Rzeczypospolitej. Konstytucja 3 Maja (Interpress, Warszawa 1988),
• 1988 Dzieje zdrajcy. Stanisław Szczęsny Potocki (Wydawnictwo Śląsk, Katowice),
• 1989 Prasa w dawnej Rzeczypospolitej i Prasa w Polsce porozbiorowej (w pracy zbiorowej Dzieje prasy polskiej Interpress, Warszawa).

W ramach „drugiego obiegu” Jerzy Łojek publikował również prace, posługując się różnymi pseudonimami, takimi jak Antoni Jałowiecki, Leopold Jerzewski oraz Łukasz Jodko. Wśród ich autorstwa wyróżniają się następujące tytuły:

• 1979 Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych (Wydawnictwo „Głos”, in. liczne wydania; PAX, Warszawa 1990),
• 1980 Dzieje sprawy Katynia (Wydawnictwo „Głos”, 1980),
• 1986 Kalendarz historyczny (Wydawnictwo „Głos”),
• 1981 Orientacja rosyjska w polskiej walce niepodległościowej (Biblioteka Literacka i Historyczna, Warszawa).

Odznaczenia

Na mocy zarządzenia prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, wydanego 11 listopada 1990 roku, Jerzy Łojek otrzymał zaszczytny Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Kolejnym doniosłym wyróżnieniem, które spotkało Jerzego Łojka, była decyzja Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, która z 11 listopada 2006 roku przyznała mu pośmiertnie Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

To odznaczenie zostało nadane za znaczące zasługi na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, a także za aktywność w obszarze działań na rzecz demokratycznych przemian, jakie miały miejsce w kraju, jak również za szerzenie wiedzy dotyczącej bogatej historii Narodu Polskiego.

---

Oceń: Jerzy Łojek

---