Witold Marciszewski

---

Życiorys akademicki

W 1948 roku Witold Marciszewski uzyskał dyplom ukończenia Liceum im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie.

Stopnie naukowe

W 1956 roku zdobył tytuł magistra na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w ramach pracy dotyczącej logiki Dunsa Szkota. W 1959 roku obronił doktorat na tym samym wydziale, na podstawie rozprawy analizującej arystotelesowską koncepcję konieczności logicznej oraz jej współczesne interpretacje. W 1971 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na Uniwersytecie Warszawskim, Wydziale Nauk Społecznych, gdzie tematem jego rozprawy była logika przekonań. W 1979 roku przyznano mu tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1988 roku tytuł profesora zwyczajnego.

Stanowiska i funkcje akademickie

Od 1972 do 1979 roku pełnił funkcję docenta, a następnie zatrudniony był jako profesor. Od 1975 roku kierował Zakładem Logiki, obecnie Katedrą Logiki, Informatyki i Filozofii Nauki Uniwersytetu w Białymstoku. W okresie od września 1981 do stycznia 1982 pełnił obowiązki prorektora Uniwersytetu Warszawskiego ds. Filii.

Okresy i tematy działalności badawczej

W latach 1954–1961 Marciszewski badał historię logiki średniowiecznej oraz metodologię nauk filozoficznych, koncentrując się na konieczności logicznej oraz formalizacji argumentów filozoficznych. W latach 1961–1963 uczestniczył w projekcie badawczym związanym z metodologią nauk empirycznych, prowadzonym w Zakładzie Logiki IFiS PAN pod przywództwem Kazimierza Ajdukiewicza. Jego prace obejmowały między innymi analizę języka nauk empirycznych, wskazującą na obecność pojęć logiki i teorii mnogości oraz badania nad gramatyką mowy zależnej przy użyciu formalizmu Ajdukiewicza. W drugiej połowie lat 60. zaangażowany był w rozwój teorii przekonań, natomiast w latach 70. zajmował się gramatykami formalnymi Ajdukiewicza oraz teorią tekstu. Lata 80. to czas badań nad logiką Leibniza i wieków XVII oraz wpływem tych idei na dalszą formalizację procesów myślowych, a lata 90. przyniosły jego prace dotyczące zastosowania komputerów w teorii inteligencji oraz w metodach tworzenia hipertekstów. Po roku 2000 skoncentrował się na dynamice cywilizacji odnoszącej się do globalizacji oraz integracji europejskiej, uwzględniając myśli Oświecenia.

Działalność organizacyjna na polu nauki

W 1975 roku zainicjował utworzenie Zakładu Logiki w Filii Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie Katedry Logiki, Informatyki i Filozofii Nauki. W 1977 roku zorganizował Sekcję Logiki na Polskim Zjeździe Filozoficznym w Lublinie oraz przewodniczył jej. Dwa lata później przyczynił się do utworzenia międzynarodowego zespołu do wydania publikacji o znaczeniu dla logiki. W 1980 roku założył rocznik w formie serii książkowej „Studies in Logic, Grammar and Rhetoric”, wydawanej przez Filię UW w Białymstoku. W 1987 roku organizował kolejną sekcję na Polskim Zjeździe Filozoficznym w Krakowie. W latach 1987–1990 kierował programem MEN „Systemy logiczne i algorytmy do komputerowego testowania poprawności dowodów”, co zaowocowało stworzeniem systemu Mizar. W 1991 roku wraz z żoną założył Fundację na rzecz Informatyki, Logiki i Matematyki. W 1992–1994 roku kierował projektem KBN „Elektroniczny system informacyjny w zakresie filozofii w Polsce”. Po roku 1996 inicjował zajęcia i projekty związane z badaniami nad inteligencją oraz automatyzacją procesów myślowych. W 1998 roku uruchomił stronę internetową calculemus.org, skupiającą się na z zakresu logiki i informatyki. Przez lata organizował „Warsztaty Logiki, Informatyki i Filozofii Nauki”, a także kierował projektami naukowymi związanymi z zagadnieniami rozstrzygalności.

Publikacje książkowe

Monografie

Witold Marciszewski ma na swoim koncie szereg znaczących publikacji. Wśród nich znajduje się dzieło pod tytułem Podstawy logicznej teorii przekonań, wydane przez PWN w 1972 roku.

Kolejną ważną pozycją jest Metody analizy tekstu naukowego, które ukazały się w PWN w latach 1977 i 1981. Autor eksploruje w nich techniki analizy treści oraz struktury tekstów naukowych, co może zainteresować badaczy i studentów.

W 1991 roku opublikował Logikę z retorycznego punktu widzenia pod szyldem Uniwersytetu Warszawskiego, w której podejmuje dyskusję na temat związków między logiką a retoryką.

Interesującą pozycją jest również Logic from a Rhetorical Point of View, wydana przez Walter de Gruyter w 1994 roku. Tekst ten, choć nosi podobny tytuł do wcześniejszej pracy, prezentuje nową treść, badając wpływ logiki na teorię komunikacji w kontekście informatyki.

Współpraca z Romanem Murawskim zaowocowała publikacją Mechanization of Reasoning in a Historical Perspective w 1995 roku, która analizuje ewolucję logiki od średniowiecznych prób formalizacji do współczesnych podejść algebraicznych i związanych z komputerami.

Ostatnią z jego monografii jest Umysł – komputer – świat. O zagadce umysłu z informatycznego punktu widzenia, która powstała wspólnie z Pawłem Stacewiczem i została wydana w 2011 roku przez Exit – Akademicką Oficynę Wydawniczą. Praca ta próbuje sformułować podstawy naukowe dla tzw. światopoglądu informatycznego.

Podręczniki

Marciziewski, jako znany autorytet w dziedzinie logiki, jest także autorem podręczników. Wśród nich znajduje się Zarys logiki dla bibliotekoznawców, cz. 2, która ukazała się w 1972 roku w Wydawnictwie Uniwersytetu Warszawskiego. Część pierwsza tego podręcznika jest autorstwa Barbary Stanosz.

Innym jego dziełem jest Sztuka rozumowania w świetle logiki, wydana w 1994 roku przez wydawnictwo Aleph.

Redakcja i współautorstwo encyklopedii i antologii

Witold Marciszewski był także redaktorem oraz współautorem wielu ważnych publikacji encyklopedycznych. Jednym z jego kluczowych osiągnięć jest Mała encyklopedia logiki, wydana przez Ossolineum w latach 1970 i 1988 (pod wydanie rozszerzone).

Oprócz tego, w 1978 roku był redaktorem zeszytu tematycznego Studies in Formal Linguistics, opublikowanego w Studia Logica, vol. 37, no. 1.

Kolejnym wartym uwagi dziełem jest Dictionary of Logic as Applied in the Study of Language: Concepts, Methods, Theories, wydany przez Nijhoff w Hadze w 1981 roku. Opisuje podstawowe pojęcia i metody zastosowane w analizie logicznej języka.

W 1987 roku ukazała się jego Logika formalna. Zarys encyklopedyczny z zastosowaniem do informatyki i lingwistyki, będąca polską adaptacją pozycji 2. Również w 1988 roku Marciszewski pracował nad antologią Categorial Grammar, wydaną wspólnie z Wojciechem Buszkowskim i J. van Benthemem, przez wydawnictwo Benjamins.

W 1992 roku przygotował inicjatywę wydawniczą oraz opracowanie redakcyjne książki Petera Simonsa pt. Philosophy and Logic in Central Europe from Bolzano to Tarski, opublikowanej przez Kluwer w Dordrecht.

W 1995 i 1996 roku brał udział w redakcji i przygotowaniu posłowia dla polskiego tłumaczenia książki Alfreda Tarskego pt. Wprowadzenie do logiki i do metodologii nauk dedukcyjnych, wydanej przez Filię UW w Białymstoku i Fundację Informatyki.

Warto także wspomnieć o tłumaczeniu kultowej już książki G. Ryle’a The Concept of Mind, opatrując ją polskim tytułem Czym jest umysł?, wydanej w 1970 roku przez PWN.

Eseistyka naukowa i popularyzacja

Marciszewski nie ograniczał się tylko do prac naukowych, ale również angażował się w popularyzację wiedzy. Jego książka Sztuka dyskutowania, wydana przez Iskry w 1969 i 1971, a następnie przez Aleph w 1994 i 1996 roku (w rozszerzonej wersji), jest świetnym przykładem jego talentu do analizy zagadnień związanych z argumentacją.

W 1974 roku ukazał się Poradnik dla niezdecydowanych dotyczący teorii decyzji i prakseologii, wydany przez Ossolineum.

Marciszewski pisał również o roli dyskusji w procesach edukacyjnych, na przykład w pracy Rola dyskusji w nauczaniu i wychowaniu, opublikowanej w 1976 roku przez Książkę i Wiedzę.

Wieńczeniem jego wysiłków w popularyzacji wiedzy były wydania Tajników Internetu w 1994 roku oraz Sztucznej Inteligencji, wydanej w 1998 roku przez Znak.

---

Oceń: Witold Marciszewski

---