Janusz Tarnowski

---

Życie i działalność naukowa

Janusz Tarnowski to postać niezwykła, której życie związane było z pasją edukacji oraz duszpasterstwa. Ukończył świadectwo dojrzałości w 1937 roku w Państwowym Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie. W 1938 roku rozpoczął naukę w seminarium duchownym również w swoim rodzinnym mieście. Święcenia kapłańskie przyjął w 1943 roku, co otworzyło przed nim nowe drzwi w służbie Kościołowi.

W 1950 roku ukończył studia magisterskie z zakresu psychologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Dwanaście lat później, w 1962 roku, obronił doktorat z psychologii na tej samej uczelni, pod opieką ks. prof. dr. Józefa Pastuszka. Tematem jego rozprawy była „Typologia Heymansa-Le Senne’a – studium psychologiczne”.

Od 1956 roku pełnił rolę wykładowcy w Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. W latach 1966-2001 nauczali w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (teraz znanej jako Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego). W 1972 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy „Problem chrześcijańskiej pedagogiki egzystencjalnej”, jednak formalne potwierdzenie przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną miało miejsce dopiero w 1980 roku.

W 1982 roku Senat Akademicki ATK podjął decyzję o wystąpieniu z wnioskiem o nadanie Januszowi Tarnowskiemu tytułu profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych, co zostało zatwierdzone w 1987 roku przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego. Od 1990 roku był profesorem zwyczajnym na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie.

Był również aktywnym członkiem różnych organizacji naukowych, w tym od 1985 roku Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN i Zarządu Polskiego Komitetu Korczakowskiego. Należał również do Międzynarodowego Stowarzyszenia Studium Charakteru i Osobowości w Paryżu oraz Międzynarodowego Biura Katolickiego do spraw dziecka w Genewie.

Pełnił swoje obowiązki duszpasterskie także jako rektor kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej przy ul. Żelaznej 97, znajdującej się w domu generalnym sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w pałacu Bogusławskiego w Warszawie, gdzie został mianowany przez kardynała Stefana Wyszyńskiego. Z jego inicjatywy powstał tam ośrodek duszpasterski dla dzieci i młodzieży, a on sam był rektorem kaplicy przez całe 54 lata swojego kapłaństwa, które trwało 69 lat.

Warto również wspomnieć o jego otwartości i chęci działania, co potwierdza jego udział w Biegu Powstania Warszawskiego 30 lipca 2012 roku, kiedy to, mając numer startowy „100”, pełnił rolę kapelana. Pokonał trasę 5 km na wózku inwalidzkim, a jego asystentem był Hubert Boczar. Janusz Tarnowski niewątpliwie pozostawił trwały ślad w sercach wielu ludzi.

Pedagogika personalno-egzystencjalna

Janusz Tarnowski był znaczącą postacią w dziedzinie pedagogiki, będąc twórcą nowatorskiego podejścia, określanego jako pedagogika personalno-egzystencjalna. Jego myśli i idee w tej dziedzinie zostały szczegółowo przedstawione w rozprawie habilitacyjnej zatytułowanej „Problem chrześcijańskiej pedagogiki egzystencjalnej”.

Punktem wyjścia dla jego koncepcji było spostrzeżenie, że współczesne wychowanie religijne w niewielkim stopniu angażuje wewnętrzną głębię dziecka oraz młodego człowieka. W wielu przypadkach jego zdaniem, osoby te nie są dostatecznie traktowane jako indywidua, a edukacja religijna przypomina raczej tresurę niż prawdziwe formowanie charakteru.

W wyniku takich działań, proces wychowawczy zyskuje cechy zewnętrznego i powierzchownego, co przekłada się na krótko- i tymczasowy charakter jego efektów. Najważniejszym brakiem w tym kontekście jest duchowe spotkanie z Jezusem Chrystusem, które mogłoby prowadzić do prawdziwej, wewnętrznej przemiany jednostki.

Ks. Tarnowski podkreślał, iż to osobiste spotkanie z Jezusem Chrystusem jest łaską, która nie może być zaplanowana ani wyreżyserowana w standardowy sposób. Jednakże, według jego przekonań, możliwe jest przygotowanie wychowanków do takiego doświadczenia, co stanowi fundament jego podejścia pedagogicznego.

Pogrzeb

Uroczystości pogrzebowe ks. prof. Janusza Tarnowskiego miały miejsce 27 października 2012 roku. Ceremonia odbyła się w kościele św. Augustyna na warszawskimMuranowie, gdzie przewodniczył mszy żałobnej bp Marian Duś.

Po zakończeniu mszy, ks. Janusz Tarnowski został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 153-1,2-23), co stanowi jego ostatnie miejsce spoczynku.

Janusz Tarnowski w opinii innych

Po śmierci księdza profesora Janusza Tarnowskiego, w „Gazecie Wyborczej”, opublikowano refleksje Jana Turnaua, który wskazał na znaczenie nowatorskiego podejścia Tarnowskiego do wychowania. Jako teoretyk i profesor z warszawskich uczelni katolickich, oraz jako praktyk i przyjaciel wielu młodych ludzi, uważał, że wychowanie nie powinno przypominać tresury, a kluczową metodą pedagogiczną powinien być dialog. Jego najbardziej znana książka, zatytułowana „Dzieci i ryby głosu nie mają?”, zwracała uwagę na konieczność stawiania pytań w procesie edukacyjnym.

Na tle tradycyjnej katolickiej teorii wychowania wydawał się nowatorem. Jako teoretyk, profesor warszawskich uczelni katolickich, i jako praktyk, przyjaciel wielu młodych ludzi i ich kierownik duchowy, wyznawał pogląd, że wychowanie nie może w żaden sposób przypominać tresury. Metodą pedagogiczną musi być dialog. Najsławniejsza jego książka nosiła tytuł „Dzieci i ryby głosu nie mają?”. Ze znakiem zapytania, oczywiście dużym.

Po odejściu ks. prof. Janusza Tarnowskiego, Bogusław Śliwerski w swoim blogowym wpisie wyraził głębokie uznanie dla jego osiągnięć. Określił Tarnowskiego jako człowieka wielu talentów, który pozostawił trwały ślad w pamięci każdego, kto miał przyjemność go poznać. Podkreślono również, że jego życie i praca pieniądzona przez pedagogikę miały wpływ na wiele pokoleń, przeprowadzając je z okresów totalitaryzmu ku nowym cywilizacyjnym wartościom.

WIELKI w swoich rolach i godnościach: CZŁOWIEK – KAPŁAN – PEDAGOG – WYCHOWAWCA – MISTRZ I NAUCZYCIEL pozostawiał w każdym, kto tylko miał okazję Go poznać, trwały ślad pamięci. Swoją twórczością, posługą, pięknym i mądrym życiem przeprowadzał – nie tylko moje pokolenie – z doby strukturalnego, symbolicznego totalitaryzmu i głęboko zakorzenionego w mentalności wielu osób syndromu homo sovieticus ku cywilizacji miłości, dialogu, humanizmu, zaangażowania i pedagogii. Nie bez powodu mówiliśmy o ks. J. Tarnowskim – „Korczak w sutannie”, bowiem jak nikt inny potrafił czytać, analizować i upowszechniać pedagogię Starego Doktora, odkrywając w niej wyjątkowość ludzkich relacji i sztukę wychowania. To jednak nie wszystko, bowiem w odróżnieniu od wielu tzw. korczakowskich pedagogów, On tę pedagogię stosował w swoim życiu religijnym, osobistym, oświatowym i naukowym. Nie znam księdza, który potrafiłby tak, jak Janusz Tarnowski prowadzić dialogiczne msze, rozmawiać i porozumiewać się z dziećmi bez względu na ich wiek, sytuację społeczną czy wykształcenie. To był Mistrz nad Mistrzami, Primus inter Pares! Utraciliśmy najlepszego, charyzmatycznego Rzecznika Praw Dziecka/Człowieka, który swoim życiem i twórczością uświadamiał nam, na czym w istocie polegają te prawa i wolności, w czym wyraża się ich cywilizacyjne znaczenie.

W swoich refleksjach kardynał Kazimierz Nycz, który w chwili pogrzebu przebywał w Rzymie na Synodzie Biskupów, podzielił się swoimi wspomnieniami. W liście odczytanym podczas mszy pogrzebowej, odniósł się do zaangażowania Tarnowskiego, które towarzyszyło mu do końca życia. Podkreślił, że jego praca skupiała się na budowaniu więzi między ludźmi a Bogiem.

Doskonale pamiętam jego niezwykłe zaangażowanie we wszystko, co czynił. Energię tę zachował do końca życia. W pracy swojej wytrwale szukał sposobu na zadzierzgnięcie międzyosobowych więzów z Bogiem i człowiekiem.

Nycz zauważył także, że Tarnowski w swoich licznych publikacjach nieustannie podkreślał znaczenie religijnego wychowania młodzieży, które prowadziłoby do głębokich spotkań z Chrystusem.

W swym nauczaniu, w licznych publikacjach, nieustannie wskazywał na potrzebę religijnego wychowania dzieci i młodzieży, które prowadziłoby do osobistego, dogłębnego spotkania z Chrystusem.

Wybrane publikacje

Janusz Tarnowski jest autorem wielu znaczących publikacji, które odzwierciedlają jego zainteresowania i podejście pedagogiczne. Jego prace dotyczą szerokiego zakresu tematów, od filozofii wychowania, przez dialog z młodzieżą, po osobowości i etykę. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego wybranych dzieł:

• „Problem chrześcijańskiej pedagogiki egzystencjalnej” (Warszawa; 1982),
• „Próby dialogu z młodymi. Prekatecheza egzystencjalna” (Katowice: KSJ; 1983),
• „Wychowanie do pokoju z Bogiem i ludźmi” (Poznań 1981, 1984),
• „Siedem lat dialogu” (Katowice 1986),
• „Z tajników naszego „JA”. Typologia osobowości według R.Le Senne’a” (Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha 1987),
• „Rozmowy o wierze i życiu” (Katowice 1989),
• „Janusz Korczak dzisiaj” (Warszawa 1990),
• „Dzieci i ryby głosu nie mają?” (z dziecięcym zespołem redakcyjnym) (Warszawa, 5 tomów: 1991, 1993, 1996, 1998),
• „Jak wychowywać” (Warszawa: Wydawnictwo ATK 1993),
• „Kto pyta, nie błądzi (do zastosowania w kościele, w szkole i domu)” (Toruń i Warszawa 3 tomy: 1995, 1996, 1997),
• „Poznać siebie, zrozumieć innych” (Wrocław 1996),
• „Tele – Salomon radzi szukającym prawdy” (Warszawa 2000),
• „Jak wychowywać? W ogniu pytań” (Ząbki: Apostolicum 2003),
• „Jak wychowywać? Uczyć się od wychowanków (przyjaciół)?” (Kraków: Impuls 2005),
• „Dylematy etyczne” (red.) (Warszawa 2008),
• „Jak wychowywać? Barykada czy dialog?” (Warszawa: „Oficyna Wydawnicza „ADAM” 2009),
• „Jak wychowywać? W świecie paradoksów” (Warszawa: „Oficyna Wydawnicza „ADAM” 2009),
• „Jak wychowywać? Wczoraj. Dziś. Jutro” (Warszawa: „Oficyna Wydawnicza „ADAM” 2009).

Publikacje te ukazują jego głębokie przemyślenia na temat wychowania oraz zaangażowanie w rozwijanie dialogu w pedagogice. Każda z nich wnosi coś istotnego do dyskusji na temat relacji między nauczycielami a uczniami oraz duchowego wymiaru edukacji.

Odznaczenia i wyróżnienia

Janusz Tarnowski otrzymał prestigowe odznaczenie, które jest symbolem uznania za jego zasługi.

Jest to Order Prymasowski „Ecclesiae populoque servitium praestanti”, co świadczy o jego wyróżniającej się pracy na rzecz Kościoła oraz społeczności.

---

Oceń: Janusz Tarnowski

---