Edward Wende (duchowny)

---

Życiorys

Edward Wende był osobą mającą głębokie korzenie w świecie kultury i duchowości, będąc synem znanego warszawskiego księgarza oraz wydawcy, Edwarda Wendego, z drugiego małżeństwa z Karoliną z domu Liedtke. Wczesne lata życia spędził w Warszawie, gdzie zyskał podstawową edukację, a następnie, po ukończeniu matury, zdecydował się na studia teologiczne. Warto zauważyć, że w tamtych czasach większość polskich duchownych ewangelickich podjęła naukę w Dorpacie, gdzie Edward kształcił się aż do około 1904 roku. Był również członkiem akademickiej korporacji Konwent Polonia.

W 1906 roku, po odejściu na zawsze długoletniego duszpasterza ewangelickiego w Kaliszu, J.A. Haberkanta, który piastował tę posługę od 1872 do 1905 roku, Edward Wende został wybrany na nowego proboszcza. W okresie, gdy obejmował parafię, liczyła ona około 3000 wiernych. Wśród nich ponad 66% posługiwało się językiem niemieckim, co powodowało, że ksiądz Wende musiał odprawiać dwa nabożeństwa – jedno w języku polskim, a drugie w niemieckim.

W latach 1915–1916, w okresie tzw. Królestwa Regencyjnego, Wende pełnił również funkcję prezesa Rady Miejskiej Kalisza. Ostatecznie zrezygnował z tej ważnej roli, aby uniknąć nacisków ze strony niemieckich okupacyjnych władz. W tym samym roku objął urząd superintendenta diecezji kaliskiej, który pełnił aż do 1936 roku. Po wdrożeniu zmian w prawie kościelnym w latach 1937–1939, miał zaszczyt być komisarycznym seniorem diecezji.

Edward Wende pozostał w Kaliszu aż do wybuchu II wojny światowej. W obawie przed represjami ze strony niemieckich władz, schronił się w Warszawie, gdzie żył incognito przez cały okres okupacji. Po zakończeniu wojny w 1945 roku powrócił do Kalisza, aby ponownie objąć urząd proboszcza. W czasie jego kadencji parafia była w trudnej sytuacji, nie posiadając stałego kościoła, a jedynie wykorzystując kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa, który ewangelicy użytkowali od 1798 roku; obecnie był to katolicki kościół garnizonowy. Dodatkowo, parafia miała pod swoją opieką dom parafialny oraz dom starców. Ksiądz Wende sprawował swój urząd w trudnych warunkach formalnie do 1948 roku, a pod koniec swojego życia udał się do Warszawy, odpowiadając na zaproszenie parafii ewangelicko-reformowanej, która zmagała się z niedoborem duchownych.

Życie prywatne

W życiu prywatnym Edwarda Wende kluczową rolę odgrywała jego żona, Jadwiga Manitius, która była córką wybitnego generalnego superintendenta Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Karola Gustawa Manitiusa. Karol Gustaw Manitius był również poprzednikiem biskupa Burschego. Z tego związku wywodził się ich wnuk, który to, jako senator III RP, zyskał uznanie w Polsce.

Edward Wende odszedł z tego świata, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie, w alei 24 pod numerem 20.

Publikacje

Oto wybór publikacji autorstwa Edwarda Wende, które pokazują jego działalność duchowną oraz literacką.

• Sursum corda (zbiór kazań), Warszawa 1935,
• Lux in tenebris, Warszawa 1937,
• Pokójk wam (kazania), Warszawa 1969.

---

Oceń: Edward Wende (duchowny)

---