Halina Nieniewska

---

Życiorys

Halina Nieniewska przyszła na świat 22 lutego 1890 roku w Warszawie. Swoje pierwsze kroki edukacyjne stawiała w domu rodzinnym, a następnie kontynuowała naukę na tajnych kompletach w gimnazjum, które prowadziły J. Kowalczykówna oraz J. Jawurkówna. W 1905 roku zaangażowała się w strajk szkolny, co było dowodem jej prospołecznej postawy i odwagi. Po zakończeniu nauki w Polsce, osiedliła się w Szwajcarii, gdzie ukończyła szkołę średnią. W latach 1908-1913 studiowała romanistykę, filozofię oraz historię na uniwersytecie w Lozannie, będąc w tym okresie członkinią klubu studenckiego „Filarecja”. Interesowała się sportem, zwłaszcza wspinaczką wysokogórską, co podkreślało jej silną osobowość.

W 1913 roku Nieniewska wróciła do Warszawy i aktywnie zaangażowała się w organizację Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego, wspólnie z matką. Obydwie stały się działaczkami w Warszawie. Halina była członkinią Związku Patriotów oraz Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1915 roku rozpoczęła pracę jako nauczycielka języka francuskiego w szkole prowadzonej przez Janinę Zdziennicką-Roszkowską, a także udzielała prywatnych lekcji. W okresie 1919-1920 służyła w II Ochotniczej Legii Kobiet w Wilnie, biorąc udział w wojnie polsko-bolszewickiej razem z matką w II Wileńskiej OLK.

Po powrocie do Warszawy w 1920 roku, rozpoczęła karierę jako nauczycielka języka francuskiego w licznych prywatnych szkołach dla dziewcząt, w tym w placówkach Marii Taniewskiej i Wandy Posselt-Szachtmajerowej oraz w Państwowym Instytucie Nauczycielskim. Nieniewska przyjęła nowatorskie metody nauczania i jako jedna z pierwszych w Polsce wprowadziła inscenizację piosenek oraz przedstawień francuskich w edukacji. W latach 1922-1925 pracowała nad dysertacją doktorską poświęconą Ludwikowi Mierosławskiemu pod kierunkiem prof. Marcelego Handelsmana, jednak nie ukończyła jej. Ponadto, w 1922 roku wstąpiła do Komitetu Społecznego Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju i była współzałożycielką Klubu Starszych Instruktorek.

W latach 1928-1938 sprawowała funkcję wizytatorki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, jednocześnie nauczając języka francuskiego w szkołach średnich oraz współpracując z Instytutem Francuskim w Warszawie, co wiązało się z częstymi wyjazdami do Francji. Razem z Olgą Cieślińską opracowała szereg podręczników do nauki tego języka, w tym Parlons français (Lwów 1934), Le Français travaille (Warszawa 1935), Aux quatre coins de la France (Lwów 1936), Les Français de nos jours (Lwów 1937), które doczekały się wielu wydań, w tym w latach 1945-1947. Nieniewska była także delegatką na licznych międzynarodowych konferencjach edukacyjnych, m.in. w Kongresie Wychowania Moralnego w Krakowie w 1934 roku oraz w Międzynarodowym Kongresie Wychowania Rodzinnego w Brukseli w 1935 roku.

W latach 1930-1934 zasiadała w zarządzie Towarzystwa Neofilologicznego oraz była członkinią redakcji „Neofilologia”. Współpracowała nad wydaniem w języku francuskim książki Femina Patriae Defensor z Wandą Pełczyńską oraz Marią Zdziarską-Zaleską. Nieniewska aktywnie tłumaczyła również wspomnienia kobiet, które uczestniczyły w walkach o niepodległość Polski w latach 1914-1918, w tym prace Wierna służba oraz Służba Ojczyźnie. Jako działaczka Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet oraz członkini Związku Nauczycielstwa Polskiego, współtworzyła także Stowarzyszenie „Zrąb” zrzeszone wokół Janusza Jędrzejewicza i Adama Skwarczyńskiego. W 1937 roku współzałożyła Klub Demokratyczny, a później była aktywna w Stronnictwie Demokratycznym.

Po wybuchu II wojny światowej, rozpoczęła działalność konspiracyjną. W październiku 1939 roku, w jej mieszkaniu przy ul. Raszyńskiej 56, miało miejsce zaprzysiężenie członków sztabu dowództwa Służby Zwycięstwa Polski z gen. Michałem Tokarzewskim na czele. Jej mieszkanie stało się kluczowym punktem łączności KG SZP-ZWZ-AK. Nieniewska organizowała tajne nauczanie w szkołach średnich, a jesienią 1940 roku była jedną z inicjatorek biologicznych kompletów naukowych na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Była też członkinią Stronnictwa Demokratycznego „Prostokąt” oraz naczelną redaktorką pisma „Nowe Drogi”. Od 1941 roku pełniła rolę kierowniczki komórki „IKo” w Oddziale Organizacyjnym KG ZWZ-AK, której celem było utrzymywanie kontaktów z obozami jenieckimi oraz polskimi robotnikami wywiezionymi do Rzeszy hitlerowskiej. Razem ze Stanisławem Smoleńskim redagowała konspiracyjne pismo Głos Ojczyzny dla rodaków w Niemczech.

17 lipca 1940 roku, podczas tajnej matury kompletu liceum im. Królowej Jadwigi, została aresztowana razem z grupą nauczycieli oraz uczennicami. Mimo aresztowania kontynuowała nauczanie, będąc więzioną na Pawiaku. Po dwóch tygodniach zwolniono ją, lecz nie zaniechała działalności konspiracyjnej. Pracowała w komórce „Import”, zajmującej się odbiorem poczty i pieniędzy dla kurierów zagranicznych. Dnia 28 kwietnia 1942 roku, podczas spotkania z jednym z korespondentów „IKo”, Nieniewska została aresztowana ponownie w mieszkaniu Wiktorii Cieciemirskiej przy ul. 6 Sierpnia 58. Więziła ją na Pawiaku, gdzie była brutalnie torturowana w siedzibie Gestapo przy al. Szucha 25, a pomimo trudnych warunków odmówiła ujawnienia jakichkolwiek informacji. Podczas brutalnych przesłuchań, prowadzących do jej śmierci, nie zdradziła niczego poza swoją determinacją. Jej ciała, po brutalnym zamordowaniu, zostały złożone w kostnicy przy ul. Oczki, gdzie zidentyfikowano ją.

Rodzina

Halina Nieniewska pochodziła z rodziny o bogatych tradycjach, będąc córką architekta Apoloniusza Pawła herbu Nałęcz oraz Joanny z Załuskowskich herbu Rola.

Mimo że nie założyła własnej rodziny, była blisko związana z krewnymi, wśród których znajdował się znakomity geolog i inżynier August Nieniewski, żyjący w latach 1901–1987.

Ordery i odznaczenia

Halina Nieniewska została uhonorowana wieloma prestiżowymi odznaczeniami, które świadczą o jej niezwykłej odwagi oraz wkładzie w walkę o niepodległość.

• Krzyż Niepodległości – 2 sierpnia 1931,
• Krzyż Walecznych (za walki OLK),
• Srebrny Wawrzyn Akademicki – 7 listopada 1936,
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie, 19 marca 1942,
• Krzyż Armii Krajowej pośmiertnie 1967.

Upamiętnienie

Warto zatrzymać się na chwilę, aby upamiętnić Halinę Nieniewską, która na zawsze pozostanie w pamięci wielu mieszkańców Warszawy. Jej nazwisko znajduje się na szczególnej tablicy pamiątkowej umieszczonej w X Liceum Ogólnokształcącym, im. Królowej Jadwigi, które mieści się przy ul. Woronicza 8.

Inną ważną lokalizacją, która przypomina o jej życiu, jest tablica pamiątkowa znajdująca się na budynku przy ul. Raszyńskiej 58, w miejscu, gdzie Halina Nieniewska mieszkała.

---

Oceń: Halina Nieniewska

---