Aleksander Kostka-Napierski

---

Życiorys

Aleksander Kostka-Napierski wywodził się z szlacheckiego rodu zamieszkującego Mazowsze. Był osobą o wszechstronnych zainteresowaniach, która potrafiła komunikować się w kilku językach, w tym łacinie oraz niemieckim i szwedzkim. Istnieje teoria, która sugeruje, że był szóstym synem króla Zygmunta III Wazy i przyrodnim bratem Władysława IV. Inna hipoteza wskazuje, że mógł się nazywać Wojciech Stanisław Bzowski. W młodzieńczych latach prawdopodobnie był wychowywany przez starostę malborskiego, Rafała Kostkę.

Na początku swojej kariery wojskowej Aleksander Kostka-Napierski służył w rotach szlacheckich, a następnie w armii cudzoziemskiej. W czasie wojny trzydziestoletniej, przyjął stopień kapitana i walczył w szeregach armii szwedzkiej, biorąc udział w licznych działaniach militarnych na terenie Niemiec. W 1648 roku powrócił do kraju, jednak już w maju tego samego roku jako agent króla Władysława IV wyruszył w podróż do Anglii, Francji, Hiszpanii i Szwecji w celu poszukiwania wsparcia dla toczącej się wojny z Turcją. Po śmierci króla, w 1650 roku, brał prawdopodobnie udział w werbowaniu chorągwi dla nowego monarchy.

Wczesną wiosną 1651 roku, zorganizował zaciąg wojskowy na Podhalu oraz w Beskidzie Żywieckim, gdzie współpracował z takimi postaciami jak Marcin Radocki i Stanisław Łętowski. Posługiwał się wówczas rozkazami królewskimi, którymi podpisywał się jako „Napierski” lub „Kostka” (wcześniej znany był jako Aleksander Kostka ze Szternberku).

W czerwcu 1651 roku stanął na czele powstańców chłopskich i zajął zamek w Czorsztynie. Tam, 22 czerwca, wydał uniwersały, wzywające chłopów do wystąpienia przeciwko szlachcie. W swym apelu zapewniał, że król Jan Kazimierz wspiera ich dążenia i gwarantuje chłopom wolność. Podejmował także próby zwerbowania wojsk na Śląsku i liczył na pomoc ze strony księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, która ostatecznie nie nadeszła.

Po dwudniowym oblężeniu, Czorsztyn został zdobyty przez wojska biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego, a Aleksander Kostka-Napierski oraz Stanisław Łętowski zostali wzięci do niewoli. W Krakowie, podczas przesłuchań, Kostka-Napierski wyjawił jedynie, że jest biologicznym synem Władysława IV. 18 lipca 1651 roku, po bestialskich torturach, został skazany na śmierć przez nabijanie na pal. Ciała Kostki-Napierskiego i Łętowskiego zostały następnie powieszone na szubienicy, a po pewnym czasie zniknęły, zostając pochowane w nieznanym miejscu.

W dokumentach znalezionych przy Kostce-Napierskim znajdował się też uniwersał Chmielnickiego, który zwalniał chłopów z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu. Historycy, tacy jak Paweł Wieczorkiewicz i Janusz Tazbir, wskazują na jego kontakty z emisariuszami Bohdana Chmielnickiego. Z kolei inni badacze, w tym Adam Kersten, podchodzą ostrożnie do mniemanych powiązań Kostki-Napierskiego z królem szwedzkim, Bohdanem Chmielnickim, oraz dworem Rakoczych.

Postać Aleksandra Kostki-Napierskiego w kulturze

Postać Aleksandra Kostki-Napierskiego, rysowana na kartach literatury oraz sztuki, jest niezwykle interesująca. Bohater powieści autorstwa Kazimierza Przerwy-Tetmajera, czyli „Maryna z Hrubego”, a także Władysława Orkana w dziele „Kostka Napierski”, przenosi nas w XVII wiek, gdzie jego losy splatają się z historią i mitologią regionu.

W kontekście tej postaci warto zwrócić uwagę na powieść Jalu Kurka „Nad Czorsztynem się błyska”, która w znakomity sposób przybliża nam nie tylko walory literackie, ale również kulturowe związane z tym miejscem. Również dramat „Bunt Napierskiego” autorstwa Jana Kasprowicza, będący dziełem koncentrującym się na wewnętrznych zmaganiach bohatera, odsłania głębię tego niezwykłego charakteru.

Warto również wspomnieć o balladzie Lucjana Siemieńskiego, zatytułowanej „Napierski”, która jest poetyckim ujęciem losów Kostki. Z czasem jego postać zyskała również miejsce w kinie, co potwierdza film w reżyserii Jana Batorego „Podhale w ogniu”.

Kostka Napierski, jako postać tragiczna, zyskał również swoje miejsce w przestrzeni publicznej, a jego imię noszą ulice w różnych miastach, takich jak Szczecin, Łódź, Katowice, Dąbrowa Górnicza, Gdynia oraz Warszawa.

---

Oceń: Aleksander Kostka-Napierski

---