Paweł Wieczorkiewicz

---

Życiorys

Paweł Wieczorkiewicz był synem prof. Bronisława Wieczorkiewicza (1904–1974) oraz Haliny Marczak-Oborskiej (1919–1982). Jego dziadkiem ze strony matki był Michał Marczak.

Ukończył XI Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja w Warszawie. W 1971 roku zdobył dyplom na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, prezentując pracę magisterską na temat: „Rosyjska cesarska marynarka wojenna 1905–1914”. Na tej samej uczelni uzyskał także doktorat w 1976 roku, który dotyczył „Polityka rosyjska wobec Królestwa Polskiego w latach 1909–1914”, oraz habilitację w 1993 roku, pisząc pracę pod tytułem „Wielka Czystka a Armia Czerwona”. Otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych w 2004 roku.

W latach 1985–1992 pełnił funkcję zastępcy skarbnika, a później generalnego skarbnika Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego. Był aktywnym członkiem Rady Wydziału Historycznego UW, Rady Naukowej Polonicum UW oraz Rady Naukowej Wydziału Krajów Rozwijających się UW. Pełnił również rolę wicedyrektora Instytutu Historycznego UW w latach 1996–2002. Dodatkowo, był członkiem Senatu Akademii Humanistycznej oraz Rady Naukowej wydziału historycznego tej samej uczelni.

Wieczorkiewicz przez wiele lat poświęcał się badaniom nad historią wojskowości, szczególnie interesując się marynarką wojenną. Współpracował z takimi publikacjami jak „Morze”, „Wojskowy Przegląd Historyczny” oraz „Nowa Technika Wojskowa”. Ponadto, był długoletnim członkiem władz Polskiego Towarzystwa Historycznego i współpracownikiem Wojskowego Biura Badań Historycznych.

W 1971 roku wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Pod koniec lat 70. sprawował funkcję II sekretarza POP PZPR na Wydziale Historii UW. W czasie stanu wojennego nie zdecydował się na opuszczenie partii, uważając to za gest pozbawiony sensu, zamiast tego wolał pomagać innym, np. Janowi Żarynowi. Chociaż opowiadał się za pełną lustracją, podkreślał znaczenie różnicowania między tymi, którzy dobrowolnie współpracowali, a tymi, którzy byli do tego zmuszeni.

Jako autor tekstów zarówno w zakresie historii, jak i bieżącej debaty publicznej, publikował w wielu gazetach i czasopismach, w tym: Rzeczpospolita, Życie Warszawy, Super Express, Mówią Wieki, Polska Zbrojna, Morze, Wojskowy Przegląd Historyczny, Nowa Technika Wojskowa, Wprost, Nasz Dziennik, Nowe Państwo oraz Gość Niedzielny. Ponadto prowadził cykl Poprawka z Historii w stacji telewizyjnej „Kino Polska”, gdzie dzielił się wiedzą na temat historycznych aspektów filmów. Był również komentatorem i ekspertem w programie TVP Historia.

Pawła Wieczorkiewicza łączyła z Lidiją Milką-Wieczorkiewicz, dyplomatką, więź małżeńska. Zmarł w nocy z 22 na 23 marca 2009 roku, po ponad dwuletniej walce z chorobą nowotworową. Jego ostatnia powołanie miało miejsce 31 marca 2009 roku, kiedy to został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kw. A15-2-25).

Poglądy

Prezentował wyraźnie szczególne i kontrowersyjne poglądy, które nie zawsze spotykały się z akceptacją społeczeństwa. Jako ekspert w dziedzinie Związku Radzieckiego, konsekwentnie stosował jedynie termin „Sowiecki”, wyrażając swoje sprzeciw wobec wszelkich prób usprawiedliwienia komunizmu. Armię Czerwoną traktował jako siłę okupacyjną, a zbrodnie komunistyczne z równą surowością porównywał do zbrodni nazistowskich.

W swoich wypowiedziach jawnie wyrażał żal z powodu utraty przez Polskę Lwowa i Wilna, a jednocześnie poddawał krytyce powstanie warszawskie, określając je mianem zbrodni, za którą, jego zdaniem, decydenci Armii Krajowej zasłużyli na karę śmierci. Krytyczna postawa obejmowała również akcję „Burza” oraz polskich liderów tamtych czasów, w tym marszałka Śmigłego-Rydza i generała Sikorskiego.

W odniesieniu do generała Władysława Andersa, wyrażał podejrzenia, że w trakcie jego uwięzienia na Łubiance mógł stać się agentem radzieckim. Jednym z najbardziej kontrowersyjnych jego zapatrywań były te dotyczące relacji polsko-niemieckich. Uważał, że Polska powinna była zgodzić się na kompromis z Trzecią Rzeszą, na przykład w kontekście propozycji Hitlera przedstawionej Beckowi w Berchtesgaden w styczniu 1939 roku. Twierdził, że Polska powinna zgodzić się na włączenie Gdańska do Niemiec oraz przystąpić do wojny po ich stronie przeciwko ZSRR.

O Davidzie Irvingu i wpływie politycznej poprawności miał swoje zdanie: „To najlepszy i najwybitniejszy znawca historii II wojny światowej. Badacz, dla którego miarodajne są źródła, a nie poglądy historiografii, opinie kolegów, czy wrzask mediów.” Podkreślał również, że osobę o takich zasługach jak Irving, która zebrała, odtajniła i udostępniła kluczowe dokumenty III Rzeszy, należałoby szanować.

Ostatecznie jego przekonania dotyczące prawdy historycznej doprowadziły do wielu konfliktów i antycypacji wątków o niepopularnych poglądach, co przyczyniło się do pozyskania wpływowych krytyków. Twierdził, że niektórzy z jego adwersarzy znaleźli powód, by go pozbawić wolności, czego circustancje nie przestają być interesujące.

„W końcu Giordano Bruno wylądował na stosie.”

Nagrody i odznaczenia

Paweł Wieczorkiewicz jest osobą odznaczoną szeregiem wyróżnień, które potwierdzają jego znaczący wkład w dziedzinie nauki i edukacji.

• Nagroda Krajowa Przeglądu Wschodniego w roku 2002,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 24 lutego 2009 roku – to wyróżnienie przyznano za wybitne osiągnięcia w pracy naukowej i dydaktycznej oraz za znaczące zasługi w popularyzacji wiedzy o najnowszej historii Polski.

Publikacje

Paweł Wieczorkiewicz jest autorem wielu ważnych publikacji, które przyczyniły się do zrozumienia polskiej historii oraz jej kontekstów międzynarodowych. Wśród jego kluczowych prac znajdują się:

• Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej na tle sytuacji europejskiej w latach 1918–1939: materiał pomocniczy dla nauczycieli historii, Warszawa: 1982. ISBN 83-02-02073-7,
• Bitwa Atlantycka, [w:] Bitwa o Atlantyk. Warszawa: 1984, s. 1–51. ISBN 83-03-00353-4,
• Ostatnie lata Polski niepodległej, seria: Dzieje narodu i państwa polskiego z. III-62. Warszawa: 1991. ISBN 83-03-03222-4,
• Stalin i generalicja sowiecka w latach 1937–1941. Sprawa Tuchaczewskiego i jej konsekwencje (rozprawa habilitacyjna), Warszawa: 1993. ISBN 83-85209-31-X,
• Sprawa Tuchaczewskiego, 1994, 2012, 2019,
• Historia wojen morskich, t. 1–2. Warszawa: 1995. ISBN 1-85917-030-7,
• Polska. Dzieje polityczne ostatnich dwustu lat, Warszawa: 1997 (wraz z: Jerzy Eisler i Andrzej Szwarc),
• Łańcuch śmierci: czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa: 2001. ISBN 83-88794-71-X,
• Kampania 1939 roku, Warszawa: 2001. ISBN 83-88072-53-6,
• 100 postaci, które tworzyły historię Polski (wraz z: Andrzej Szwarc i Marek Urbański), Warszawa: 2002. ISBN 83-7311-288-X,
• Dylematy historii. Nos Kleopatry, czyli co by było, gdyby… (wraz z: Marek Urbański i Arkadiusz Ekiert), Warszawa: 2004. ISBN 83-7404-121-8,
• Historia Rosji (uzupełnienie dzieła Ludwika Bazylowa), Wrocław: 2005. ISBN 83-04-04641-5,
• Historia polityczna Polski 1935–1945, Warszawa: 2005. ISBN 83-05-13378-8,
• Uwagi o działalności agentury sowieckiej na odcinku polskim po roku 1921, [w:] Polski wywiad wojskowy 1918–1945 (materiały z konferencji naukowej pod red. Piotra Kołakowskiego i Andrzeja Pepłońskiego), Toruń: 2006. ISBN 83-7441-438-3,
• Kto rządził Polską? Nowy poczet władców – od początków do XXI wieku (wraz z: Andrzej Szwarc i Marek Urbański), Warszawa: 2007. ISBN 978-83-7311-867-6,
• Strategia Józefa Piłsudskiego w polityce zagranicznej po roku 1926, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. Nr 5, (220), 2007,
• Przez Polskę Ludową na przełaj i na przekór (wraz z: Justyna Błażejowska), Poznań 2011, ISBN 978-83-7506-651-7 (publikacja wydana pośmiertnie),
• Łańcuch historii, Warszawa 2012, ISBN 978-83-7565-256-7 (publikacja wydana pośmiertnie).

Filmografia

Filmografia Pawła Wieczorkiewicza prezentuje szereg istotnych projektów artystycznych, w które był zaangażowany na przestrzeni lat. Oto niektóre z nich:

• 2000: Niewypowiedziana wojna, gdzie pełnił funkcję konsultanta historycznego,
• 2006: Słowo honoru, w ramach którego stworzył scenariusz spektaklu,
• 2007: Ryś, w którym zagrał rolę aktorską jako Aleksiej M. Władywostok,
• 2007: Defilada zwycięzców, w którym wypowiedzi autorskie wniosły jego indywidualny styl,
• 2009: Generał – zamach na Gibraltarze (film) oraz Generał (serial), gdzie ponownie jako konsultant historyczny przyczynił się do realizacji projektu,
• 2009: Towarzysz generał, w którym również znalazły się jego wypowiedzi autorskie.

---

Oceń: Paweł Wieczorkiewicz

---