Kanał Sobieskiego

---

Nazewnictwo

„Ciek wodny znany jest pod dwoma nazwami: Kanał Sobieskiego oraz Kanał Królewski. Nazwa Kanał Królewski używana jest również w odniesieniu do Łazienek oraz Kanału Piaseczyńskiego, który znajduje się w pobliskiej okolicy.

W zgodzie z danymi zawartymi w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych (PRNG), Kanał Sobieskiego jest ostatecznym odcinkiem Potoku Służewieckiego. Ciek ten bywa także określany jako odnoga Jeziorka Wilanowskiego, chociaż w takich sytuacjach wciąż używa się oznaczenia Kanał Królewski.

Hydrologia

Kanał Sobieskiego odgrywa istotną rolę w hydrologii regionu, ponieważ jego rynna transportuje wodę z Jeziorka Wilanowskiego do rzeki Wilanówki. Głównym źródłem zasilania tego jeziorka jest strumień o nazwie Potok Służewiecki.

Jeziorko Wilanowskie stanowi końcowy punkt 12-kilometrowego ciągu wodnego, w skład którego wchodzą wcześniej wspomniane Jeziorka Bielawskie (w wersjach Górnym i Dolnym) usytuowane nieco na południe od Warszawy. Warty uwagi element to również Jeziorko Lisowskie, Jeziorko pod Morgami oraz Jeziorko Powsinkowskie. Te sześć łach Wiślanych, czyli zakolowych starorzeczy Wisły, łączy rów melioracyjny. Warto zaznaczyć, że te przepływowe starorzecza stanowią pozostałości po dawnym korycie rzeki Wisły. Znajdują się na tarasie zalewowym Wisły, przy skarpie tarasu nadzalewowego IIa, podobnie jak Jeziorko Wilanowskie.

W rejonie ujścia kanału do Wilanówki znajduje się zastawka, która odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu optymalnego poziomu piętrzenia wód Kanału Sobieskiego. Dzięki niej możliwe jest zapewnienie stałego przepływu wody w obrębie tego obszaru. Spiętrzenie wód jak Jeziorka Wilanowskiego powoduje stabilizację również poziomu wód gruntowych w rezerwacie przyrody Morysin. Konstrukcja tego jazu została zrealizowana w latach 60. XX wieku.

Ochrona przyrody

W widłach Kanału Sobieskiego oraz Wilanówki znajduje się rezerwat przyrody Morysin. Jego granice obejmują nie tylko wody kanału, ale także otulina sięga znacznie dalej za lewy brzeg. Oprócz tego, kanał ten położony jest na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, co potwierdzają dokumenty, takie jak Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870.

Pomimo upływu czasu od momentu budowy zastawki na Kanale Sobieskiego, na jej terenie nielegalnie powstała metalowa kładka. Używana jest ona do oczyszczania zanieczyszczeń, które gromadzą się na zastawce, jak również do konserwacji tego obiektu. Obecność kładki budzi kontrowersje, ponieważ stwarza zagrożenie dla „penetracji terenu” rezerwatu. Stanowi punkt dostępu dla grzybiarzy i złodziei drewna na ten cenny obszar chroniony. Właśnie dlatego niektórzy proponują utworzenie szlaku pieszej wędrówki przez ten teren, podczas gdy inni wzywają do całkowitej likwidacji kładki.

Wilanówka, razem z Kanałem Sobieskiego oraz Jeziorem Wilanowskim, ma na celu stworzenie buforu, który uniemożliwi zbyt intensywną penetrację rezerwatu Morysin.

Dzięki spiętrzaniu Jeziorka Wilanowskiego przez zastawkę na Kanale Sobieskiego, możliwe jest stabilizowanie wód podziemnych w rezerwacie Morysin, co ma duże znaczenie dla ekosystemu tego obszaru.

Historia

W poniższym opisie znajdują się istotne informacje dotyczące otoczenia kanału, które mogą rzucić światło na jego bogatą historię.

– Pałac w Wilanowie został wzniesiony w latach 1681–1696, a jego boczne skrzydła dobudowano w latach 1723–1729. To niezwykle ważny zabytek, który odgrywa kluczową rolę w historii regionu.

– Prawdopodobnie w 1681 roku inżynier Locci skierował wodę z Sadurki (obecnie Potok Służewiecki) do Wilanowa. W XVIII wieku potok ten został czasowo przekierowany dawnym korytem, aby zasilać wodą stawy, które znajdują się w Łazienkach.

– Na planie dóbr królewskich w Wilanowie z Powsinkiem oraz Bażantarnią z 1732 roku, w miejscu, gdzie obecnie znajduje się kanał, widać w jednolitym rzędzie najpierw zatokę Jeziorka Wilanowskiego, która nie była połączona z Wilanówką, a dalej w kierunku rzeki, trzy oddzielne wydłużone zbiorniki wodne, usytuowane na linii dzisiejszego kanału. Pierwszy z nich łączył się grubą linią z zatoką, a z drugiej strony z Wilanówką, lecz nie w kierunku północnym, jak obecny kanał, tylko wschodnim.

Na planie Wilanowa z 1747 roku, jeziorko z rzeką łączy nieprzerwany ciek wodny, który rozwidla się przed Wilanówką, a następnie uchodzi do niej dwoma odnogami – jedną biegnącą na północ, a drugą w kierunku wschodnim, by później również skręcać na północ. W kolejnych mapach przedstawiających te tereny, ciek wodny jest już przedstawiony jako jednolity, płynący w kierunku północnym, co odpowiada obecnemu stanowi kanału.

---

Oceń: Kanał Sobieskiego

---