Ogród w Wilanowie

---

Opis założenia

Za czasów średniowiecza, w pobliżu obecnej lokalizacji Oranżerii, istniał cmentarz, którego funkcjonowanie zakończyło przejęcie Wilanowa przez króla Jana III Sobieskiego. Wraz z powstaniem Pałacu w Wilanowie w drugiej połowie XVII wieku, zrealizowano także projekt ogrodu, który był z nim wyjątkowo zharmonizowany wzdłuż wspólnej osi. Główny element tego założenia czerpie inspiracje z renesansu oraz baroku, eksponując cechy charakterystyczne dla włoskiego ogrodnictwa. Dwie części ogrodu są podzielone ceglanym murem, zainstalowanym wzdłuż linii pałacu, i połączone schodami z ozdobną kamienną barierą pełną rzeźb przedstawiających alegorie czterech pór roku oraz miłosnych faz: Lęku, Pocałunku, Zobojętnienia i Zwady, wykutych przez Johanna Chrisostomusa Redlera.

Pod schodami znajduje się sztuczna grota, a górny taras w przeszłości zdobiły altany kryte blachą z zielono-złotymi dachami, które dodawały uroku temu miejscu aż do XVIII wieku. Ogród zaprojektowany za czasów Sobieskiego był znacznie mniejszy niż ten obecny, zatem przekształcenia i powiększenia dokonali późniejsi właściciele. Wojenne zniszczenia znacznie pogorszyły stan parku, ale dzięki pracom konserwatorskim, którym przewodzili Gerard Ciołek w latach 1948-1950 i 1960-1965, udało się przywrócić dawną świetność ogrodu, obejmując także rekonstrukcję barokowych układów ścieżek. W okresie Sobieskiego, balustrady tarasu zdobiły rzeźby bogów olimpijskich, obecnie znajdują się tam figury mitologiczne z XVIII wieku, sprowadzone z Brzezinki.

Na pałacowym tarasie powstaje bogaty parter ukształtowany w stylu geometrycznym z obramowaniami bukszpanowymi otaczającymi trawniki, fontanny i kolorowe kompozycje kwiatowe. W niższej części ogrodu, oprócz estetycznych parterów, znajdują się przycięte szpalery drzew i liczne, wiekowe egzemplarze grabów, lip, jesionów, topól z nad Wisły, i niektóre wiązy. Aleje prowadzące do jeziora Wilanowskiego przecinają się tworząc unikalne osie widokowe.

Inne części

Grono ogrodowych atrakcji obejmuje więcej niż tylko główny włoski ogród. Częścią tego kompleksu są:

• intymny Ogród Różany inspirowany giardino segreto, zaprojektowany przez Bolesława Podczaszyńskiego dla Augusta i Aleksandry Potockich około 1850 roku,
• park o angielsko-chińskim charakterze, którego projektantem był Szymon Bogumił Zug na zlecenie Izabeli Lubomirskiej,
• północny ogród z gajem o nazwie Gaj Akademosa, gdzie w 1852 roku ulokowano pomniki dłuta Jakuba Tatarkiewicza,
• dwuczęściowy ogród przy Oranżerii,
• romantyczny angielski park założony w latach 1799–1821 z inicjatywy Stanisława Kostki Potockiego,
• budynek Pompowni z 1852 roku, dzieło Henryka Marconiego,
• neogotycka brama z 1846 roku, po przeciwległej stronie jeziora, również zaprojektowana przez Henryka Marconiego.

Współczesność

Obecnie neogotycka brama, która jest szczególnym elementem architektury, oraz cała strona parku znajdująca się po drugiej stronie jeziora Wilanowskiego, leżą poza ogrodzonymi granicami Ogrodów. Warto dodać, że w tym miejscu znajdują się również pozostałości romantycznego parku Morysin, który nosi imię Maurycego Eustachego Potockiego. Park ten pełnił funkcje rekreacyjne dla właścicieli pałacu i ich gości aż do 1939 roku, kiedy rozpoczęła się jego stopniowa dewastacja. Rejon ten objęty jest rezerwatem o tej samej nazwie.

Więcej informacji można znaleźć w osobnym artykule poświęconym Rezerwatowi przyrody Morysin. W 1945 roku park wilanowski oraz park Morysin zostały włączone do Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1995 roku są częścią Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

W 1965 roku park otrzymał wpis do rejestru zabytków województwa warszawskiego, a w 1994 roku, na mocy zarządzenia Prezydenta RP, został uznany za część Warszawy – pomnika historii. Koncepcja parku w stylu angielskim, uwzględniająca walory wodne otoczenia, zyskała sławę jednego z najpiękniejszych ogrodów wodnych w Europie w XIX wieku.

W dawnej ujeżdżalni pałacowej obecnie znajduje się Muzeum Plakatu, podczas gdy w Oranżerii odbywały się wystawy rzemiosła artystycznego do 2002 roku. Obecny widok parku jest efektem rekonstrukcji przeprowadzonej w latach 50. XX wieku na podstawie projektu Gerarda Ciołka. Od pewnego czasu park przechodzi rewitalizację, w ramach której prowadzone były także wykopaliska archeologiczne.

W obszarze parku wilanowskiego, obok Stawu Południowego, znajduje się kamienny sarkofag ku czci Stanisława Kostki Potockiego, który został przeniesiony po II wojnie światowej z zdewastowanego założenia parkowego Gucin Gaj. W marcu 2020 roku, z powodu pandemii COVID-19, park został zamknięty do odwołania. Powrócono do działalności 20 kwietnia 2020 roku, po zniesieniu zakazu przez rząd, który obowiązywał od 1 kwietnia.

---

Oceń: Ogród w Wilanowie

---