Zdzisław Askanas

---

Życiorys

Ojciec Zdzisława Askanasa pełnił zawód farmaceuty. Przed przystąpieniem do matury zarabiał na życie jako pianist grający w warszawskich lokalach gastronomicznych. W 1935 roku uzyskał dyplom lekarza na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W trakcie studiów zetknął się z tzw. gettem ławkowym, co miało wpływ na jego przyszłą karierę. Po zdobyciu dyplomu podjął pracę w Szpitalu św. Łazarza w Warszawie oraz w II Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych, której kierownikiem był Mściwój Semerau-Siemianowski.

W 1938 roku otrzymał stopień podporucznika, zajmując pierwsze miejsce w korpusie oficerów rezerwy zdrowia w grupie lekarzy. Brał udział w kampanii wrześniowej jako oficer, spełniając swoje obowiązki w obronie Twierdzy Modlin. Za swoje zasługi został odznaczony Krzyżem Walecznych. W okresie okupacji, razem z żoną Alicją oraz synem Aleksandrem, znalazł się w warszawskim getcie. W 1943 roku zdołał przenieść swoją rodzinę na tzw. stronę aryjską, a później dołączył do nich.

Niestety, wkrótce po tym został zadenuncjowany przez dawnego woźnego z Uniwersytetu Warszawskiego, jednak udało mu się uniknąć aresztowania. Zmienił swoje nazwisko na Jan Dębowski i przez wiele miesięcy ukrywał się przed Niemcami. Uczestniczył w konspiracji, posługując się pseudonimami „Dąb” i „Adam”. Jako lekarz brał czynny udział w powstaniu warszawskim, gdzie przebywał w tzw. Reducie Kaliskiej (budynek Monopolu Tytoniowego, ul. Kaliska 11), niosąc pomoc ludności cywilnej. Po zakończeniu powstania znalazł się w obozie przejściowym Dulag 121 w Pruszkowie, gdzie zaangażował się w organizowanie szpitali dla Rady Głównej Opiekuńczej.

Po wojnie Askanas wstąpił do Wojska Polskiego. Pracował w Departamencie Zaopatrzenia Ministerstwa Zdrowia oraz w rządowej lecznicy, gdzie był lekarzem m.in. Władysława Gomułki. W 1948 roku ponownie objął zatrudnienie na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, a nieco później w Akademii Medycznej w Warszawie. Na podstawie rozprawy przygotowanej jeszcze w latach 30. uzyskał w 1950 roku stopień naukowy doktora nauk medycznych. W 1951 roku, na podstawie swych badań naukowych oraz pracy pt. „Ocena kliniczna dynamiki skurczu serca”, uzyskał stopień doktora habilitowanego, a w 1954 roku tytuł profesora. Został konsultantem krajowym do spraw kardiologii.

W wyniku jego zaangażowania w ochronę zdrowia publicznego w 1962 roku powstała Centralna Poradnia Chorób Układu Krążenia, a w 1965 roku Instytut Kardiologii Akademii Medycznej w Warszawie. Pod jego redakcją w 1967 roku powstał pierwszy podręcznik reanimacji kardiologicznej. Był również ekspertem Światowej Organizacji Zdrowia i prezesem Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, mimo iż nigdy nie przystąpił do PZPR.

Zdzisław Askanas był autorem ponad 180 prac, w tym wielu cennych monografii. Pod jego kierunkiem stopień naukowy doktora uzyskali tacy lekarze jak: Leszek Ceremużyński, Tadeusz Kraska, Jerzy Kuch, Stanisław Rudnicki, Stefan Rywik, Mariusz Stopczyk. Z jego uczniów wyłonił się krąg warszawskich kardiologów, który stał się fundamentem tzw. Warszawskiej Akademickiej Szkoły Kardiologii, powszechnie nazywanej również Szkołą Askanasa.

Zmarł w 1974 roku po długotrwałym paraliżu, zostając pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera 35A-3-9).

Życie prywatne

W życiu prywatnym Zdzisława Askanasa kluczową rolę odgrywała jego rodzina. Był w związku małżeńskim z Alicją, która żyła w latach 1911–1991 i posiadała tytuł docenta w dziedzinie pediatrii.

Para doczekała się syna, Aleksandra, który uzyskał doktorat z nauk medycznych. W 1968 roku podjął decyzję o emigracji z Polski do Stanów Zjednoczonych.

Ordery i odznaczenia

Wśród wielu wyróżnień, które Zdzisław Askanas otrzymał w swojej karierze, możemy wymienić:

• Krzyż Walecznych,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 13 stycznia 1955 roku.

Upamiętnienie

W dniach 17–18 stycznia 2013 roku miało miejsce wyjątkowe wydarzenie na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, w ramach którego obchodzono 60-lecie powstania I Katedry i Kliniki Kardiologii Akademii Medycznej. Katedra ta została założona w 1953 roku przez wybitnego profesora Zdzisława Askanasa.

W ramach obchodów zorganizowano m.in. sesję naukową, podczas której z największym uznaniem wspominano postać profesora Askanasa, którego wkład w rozwój kardiologii oraz jego niezrównane osiągnięcia w tej dziedzinie miały kluczowe znaczenie dla medycyny.

---

Oceń: Zdzisław Askanas

---