Wacław Werner

---

Życiorys

Dzieciństwo, młodość i lata studiów

Wacław Werner był przedstawicielem spolonizowanej rodziny niemieckich przedsiębiorców; jego ojcem był Teodor Werner (1836–1902), założyciel Towarzystwa Akcyjnego Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T. Werner” z siedzibą w Warszawie, a matką Albertyna Wilhelmina z Norblinów (1843–1912).

Był piątą i najmłodszą pociechą w rodzinie Wernerów, a jego starszymi braćmi byli: Teodor Sylwester (1867–1919), który pracował jako przemysłowiec oraz Jan Stanisław (1873–1907), inżynier, mający własną fabrykę wyrobów żelaznych.

Wacław ukończył szkołę realną w Warszawie w 1896 roku, a następnie zapoczątkował studia elektrotechniczne na Politechnice w Darmstadt, gdzie w 1902 roku zdobył egzamin półdyplomowy. Później kontynuował naukę, studiując fizykę i matematykę najpierw na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie uczelniach w Getyndze (1904–1908) i Fryburgu szwajcarskim (1908–1909).

Doktorat uzyskał w 1909 roku na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu we Fryburgu, na podstawie rozprawy dotyczącej wpływu ciągłych odkształceń na przewodnictwo cieplne i elektryczne metali.

Działalność dydaktyczna

Po ukończeniu studiów Wacław Werner rozpoczął pracę jako nauczyciel fizyki w Gimnazjum Janiny Tymińskiej w Warszawie, gdzie pracował od 1909 do 1939 roku. Już wtedy zwracał uwagę na znaczenie prowadzenia doświadczeń oraz eksperymentów w nauczaniu fizyki. Z powodu trudności, z jakimi borykały się szkoły warszawskie, Wacław zorganizował pierwszą międzyszkolną pracownię fizyczną, która mieściła się przy ul. Jezuickiej 4 w latach 20. XX wieku. Równocześnie kierował działem sprawozdań w pracowni fizycznej Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (1921-23).

Wkrótce po rozpoczęciu pracy nauczycielskiej, stał się członkiem Koła Matematyczno-Fizycznego, gdzie w 1913 roku wygłosił serię wykładów zatytułowanych Wstęp do współczesnych teorii elektryczności. Odczyty oraz artykuły na ten temat ukazywały się w miesięczniku Wektor.

Działalność Koła była prekursorem Wydziału Matematyczno-Fizycznego Towarzystwa Kursów Naukowych (TKN), gdzie Werner również wykładał i zasiadał w zarządzie, pełniąc rolę dziekana tego wydziału w roku akademickim 1916/17. Opublikował także informacje na temat działalności TKN w odniesieniu do tego wydziału w pracy pt. Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych (Warszawa 1917).

W 1913 roku wraz z Marianem Grotowskim, Marią Sadzewiczową i Stanisławem Landauem wydał wspólną publikację Z dziejów rozwoju fizyki, w której opracował rozdziały dotyczące ruchu falowego, akustyki, kinetycznej teorii gazów oraz elektryczności i magnetyzmu.

Dwa lata później Wacław został jednym z współzałożycieli Towarzystwa Fizycznego, które później przekształciło się w Polskie Towarzystwo Fizyczne. Od 1920 roku był członkiem jego Zarządu Głównego, współuczestnicząc w licznych konferencjach i zjazdach fizyków polskich.

W kontekście reformy oświaty w latach 30., Wacław Werner opracował nowe programy nauczania z fizyki dla szkół średnich, a także był członkiem Komisji Programowej MWRiOP. Na podstawie stworzonych programów, przygotował podręczniki fizyki dla szkół, współpracując przy ich wydaniu z Stanisławem Malcem (1895–1943).

Praca naukowa

W 1915 roku Wacław Werner rozpoczął swoją związaną z Politechniką Warszawską karierę, początkowo jako starszy asystent, a od 1918 roku jako adiunkt, a później docent etatowy po habilitacji. Od 1917/18 do 1925 roku wykładał nieobowiązkową fizykę oraz prowadził laboratoria dla studentów Wydziału Chemii, Budowy Maszyn i Elektrotechniki.

W czasie swojej kariery dydaktycznej Wacław uczył szeregu przedmiotów, w tym Wstępu do fizyki, Fizyki doświadczalnej oraz Pomiary fizyczne. W 1921 roku, powtórzył doświadczenie Szweda Carla Benedicksa, dotyczące efektu termoelektrycznego.

Pomiędzy 1925 a 1926 rokiem był wytypowany do pracy w Międzynarodowym Instytucie Niskich Temperatur w Lejdzie (Holandia), gdzie współpracował w badaniach nad dielektrycznością gazów skroplonych, a wyniki swojej pracy przedstawili Królewskiej Akademii Nauk w Amsterdamie.

Badania, które prowadził z Willem Hendrikiem Keesomem, zaowocowały habilitacyjną rozprawą na temat stałej dielektrycznej gazów skroplonych i zestalonych (Warszawa 1927), na podstawie której w 1928 roku uzyskał veniam legendi na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej.

Norblin, Bracia Buch i T. Werner

Werner był także akcjonariuszem Towarzystwa Akcyjnego Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T. Werner” w Warszawie, którą stworzył jego ojciec, Teodor. Od 1914 roku zasiadał w Zarządzie spółki, gdzie prowadził negocjacje związane z budową filii zakładów w Sanoku i pełnił różne funkcje, w tym wiceprezesa Rady Zarządzającej.

W 1945 roku, pomimo starań o przywrócenie funkcjonowania zakładów po wojennej destrukcji, został odsunięty od wpływu na ich losy po ich upaństwowieniu.

Lata II wojny światowej

Podczas II wojny światowej Wacław odrzucił propozycję przyjęcia volkslisty. Organizował konspiracyjne kursy z fizyki w Warszawie oraz Brwinowie, a także był prezesem delegatury Rady Głównej Opiekuńczej w Brwinowie, oferując pomoc ludziom prześladowanym przez okupanta. W swoim domu przy ul. Słonecznej 3 w Brwinowie, ukrył depozyt radowy, przekazany przez prof. Ludwika Wertensteina, który po wojnie oddał Towarzystwu Naukowemu Warszawskiemu.

Po upadku powstania warszawskiego, do jego domu przybyło wiele osób szukających schronienia przed represjami.

Po II wojnie światowej

Po wojnie Wacław Werner kontynuował pracę na Politechnice Warszawskiej, prowadząc wykłady z fizyki doświadczalnej na Wydziale Chemicznym. W 1948 roku, Rada Wydziału Chemicznego zwróciła się do Ministerstwa Oświaty o nadanie mu tytułu profesora tytularnego.

Na przełomie lat 40. próbował popularyzować fizykę, publikując przeszło czterotomowy podręcznik pt. Fizyka dla wszystkich, który został wydany po jego śmierci. Niestety nie zdołał przygotować piątego tomu dotyczącego promieniotwórczości.

W tej samej dekadzie opublikował również dwa artykuły metodyczne w czasopiśmie Fizyka i Chemia, zachęcając nauczycieli do stosowania nowoczesnych metod nauczania fizyki.

Rodzina

Wacław Werner zmarł 29 marca 1948 roku w Brwinowie i został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie, w grobie rodziców. W zawartym w kościele ewangelicko-reformowanym związku z Zofią Anielą Schuch (1885–1918) miał czworo dzieci: Helenę Więckowską (1910–1996), dr geografii, adiunkt Uniwersytetu Warszawskiego, Witolda Teodora (1911–1942), inżyniera rolnika, Stanisława Adolfa (1914–2013), popularyzatora fizyki oraz Marię Zofię (1918–1998), bibliotekarkę.

W 1934 roku, Wacław po raz drugi ożenił się z Jadwigą Zalewską, wcześniej Orłowską (1898–1980), dr zoologii, jednak nie mieli dzieci.

---

Oceń: Wacław Werner

---