Aleksandr Hilferding

---

Młodość i początki zainteresowań slawistycznych

Aleksandr Hilferding przyszedł na świat w rodzinie o niemieckim pochodzeniu, której patriarcha pełnił rolę dyrektora kancelarii przy namiestniku Królestwa Kongresowego. W jego wczesnym życiu edukacyjnym dominował model kształcenia domowego, co pozwoliło mu na opanowanie kilku języków oraz zagłębienie się w tematykę języków słowiańskich.

W 1852 roku Hilferding zakończył swoją edukację na wydziale historyczno-filozoficznym Uniwersytetu Moskiewskiego. Już w 1853 roku rozpoczął prace naukowe, które koncentrowały się na filologii porównawczej. Jednak jego prawdziwym zainteresowaniem stała się historia Słowian nadbałtyckich, co zaowocowało znaczącymi badaniami w tej dziedzinie.

Na podstawie swoich osiągnięć, szczególnie pracy zatytułowanej История балтийских славян, w 1856 roku został uhonorowany tytułem członka korespondenta Petersburskiej Akademii Nauk.

Podróż po Kaszubach

W kontekście badań nad językiem kaszubskim, wykorzystując materiał dostarczony przez Floriana Ceynowę, Aleksandr Hilferding wyruszył na Pomorze w celu weryfikacji teorii sugerującej zbieżność pomiędzy tym językiem a rosyjskim. W lecie 1856 roku miał okazję spotkać się z Ceynową i razem przez cztery dni wędrowali, rozpoczynając swoją podróż od Gdańska, a następnie kierując się przez Wejherowo i Lębork do miejscowości Główczyce oraz Bytowa.

W Bytowie Ceynowa musiał pożegnać się z Hilferdingiem, który samotnie kontynuował swoje badania. Po zwiedzeniu okolicznych wsi w powiecie bytowskim, podróżny udał się do Kościerzyny, a stamtąd przez Stężycę, Przewóz, Brodnicę, Chmielno, Sianowo, Będargowo, Zęblewo dotarł ponownie do Wejherowa.

Po tej trasie Hilferding wrócił do Główczyc, a następnie podążył do Smołdzina i Gardny Wlk., gdzie mowa Słowińców miała jeszcze swoją obecność. Jego wędrówki obejmowały także Kluki, Izbicę, Łebę, Sarbsk, Osieki Lęborskie, Wierzchucino, Żarnowiec, Krokowę, Swarzewo oraz Puck, aż do wsi rybackich na Mierzei Helskiej.

W każdym z odwiedzonych miejsc Hilferding gromadził cenne materiały zarówno etnograficzne, jak i lingwistyczne. Efektem jego wyprawy była rozprawa, która została opublikowana w 1862 roku. Tytuł dokumentu brzmiał Остатки славянъ на южномъ берегу Балтійскаго Моря (Resztki Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego) i zawierała między innymi wartościowy słownik wyrazów kaszubskich oraz słowińskich.

Praca ta uznawana jest obecnie za pierwszą wszechstronną monografię dotyczącą kaszubszczyzny w literaturze naukowej.

Późniejsze życie i działalność naukowa

W 1856 roku, pełniąc obowiązki w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Aleksandr Hilferding otrzymał nominację na konsula rosyjskiego w Bośni. Ten czas spędzony na Bałkanach przyniósł wiele istotnych prac w dziedzinie słowianoznawstwa.

W 1861 roku Hilferding przeniósł się do kancelarii Rady Państwa. W tym okresie aktywnie uczestniczył w wielu projektach, w tym w etnograficznym oddziale Cesarskiego Towarzystwa Geograficznego.

Latem 1871 roku odbył podróż do guberni ołonieckiej, gdzie skupił się na zbieraniu bylin. W ciągu dwóch miesięcy, od 30 czerwca do 27 sierpnia, zapisał aż 2000 stron rękopisu, w którym znalazło się 318 bylin opowiedzianych przez 70 rozmówców. Zbiór ten stanowił cenne uzupełnienie wcześniejszych prac folklorysty Rybnikowa.

Marząc o dalszej pracy w zakresie zbierania folkloru, Hilferding planował kolejną wyprawę do rejonu Kargopola. Niestety, po dotarciu do tego miasta, zachorował na tyfus. 29 lipca 1872 roku zmarł w wieku 41 lat, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Nowodziewiczym w Petersburgu.

Dzieła

W dorobku Aleksandra Hilferdinga znajdują się liczne prace naukowe, które w znaczący sposób przyczyniły się do badań nad językami słowiańskimi oraz historią bałtyckich Słowian.

• O pokrewieństwie języka słowiańskiego z sanskrytem, wydane w Sankt-Petersburgu w 1853 roku,
• Historia bałtyckich Słowian, opublikowana w 1855 roku,
• Wojny Słowian z Niemcami na wybrzeżu bałtyckim w średniowieczu, wydanie z 1861 roku,
• Resztki Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego, Sankt-Petersburg 1862, które zostało przetłumaczone na język polski przez Ninę Perczyńską, z redakcją Jerzego Tredera, opublikowane w Gdańsku w 1989 roku (ISBN 83-85011-57-9).

---

Oceń: Aleksandr Hilferding

---