Wacław Ponikowski

---

Życiorys

Wacław Ponikowski przyszedł na świat 20 sierpnia 1884 roku w stolicy Polski – Warszawie. Był synem Cezarego, adwokata, oraz Eweliny z Łuczyckich, jego rodzina składała się także z siostry Krystyny (1890-1954) oraz dwóch innych sióstr, Janiny i Marii (1894-1969). Swoją edukację rozpoczął w Szkole Realnej w Warszawie, gdzie zakończył naukę w 1903 roku. Po zdaniu matury kontynuował naukę w Krakowie, gdzie w latach 1904–1909 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, zdobywając dyplom inżyniera-rolnika.

W kolejnych latach, od 1908 do 1912, ponownie związał się z UJ, tym razem studiując historię gospodarczą i ekonomię, co zakończyło się roczną praktyką na terenach ówczesnego Królestwa. Po powrocie do Krakowa przystąpił do prac nad rozprawą doktorską, jednak jego postępy zostały przerwane wybuchem I wojny światowej. W 1915 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako ekonomista rolny oraz statystyk w Centralnym Towarzystwie Rolniczym, a później w Związku Polskim Izb i Organizacji Rolniczych.

Od 1918 roku rozpoczął swoją karierę na SGGW, początkowo zajmując się pracą w bibliotece, a później pełniąc rolę starszego asystenta w Katedrze Zarządu Gospodarstwem Rolnym. W 1920 roku zdecydował się na służbę wojskową jako ochotnik, jednak szybko powrócił do działalności naukowo-badawczej. W tym czasie jego zainteresowania koncentrowały się na mechanizacji w rolnictwie. W 1924 roku obronił pracę dyplomową pod tytułem Znaczenie maszyn dla gospodarstwa wiejskiego, uzyskując stopień doktora na SGGW. Habilitację w dziedzinie ekonomiki rolnej przeszedł w 1926 roku, na podstawie pracy Dochód czysty i jego składniki.

Pomiędzy 1926 a 1928 rokiem prowadził wykłady na Uniwersytecie Wileńskim, a następnie, do 1936 roku, uczył w Warszawie na SGGW, gdzie uczył ekonomikę oraz rachunkowość drobnych gospodarstw rolnych. W grudniu 1936 roku nadano mu tytuł profesora nadzwyczajnego administracji rolniczej na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej. Ponikowski stał się istotną postacią w swoją dziedzinie i prowadził liczne dyskusje z uznanymi autorytetami ekonomiki rolnej. W szczególności sprzeciwiał się metodzie punktowej badania intensywności i przychodu surowego autorstwa prof. Ernsta Laura. Przy użyciu metod matematyczno-statystycznych potrafił wykazać błędy w ocenie intensywności rolnictwa niemieckiego autorstwa F. Watterstradta.

W Polsce Ponikowski również podjął dyskusje z Franciszkiem Bujakiem, dotyczące systemu rachunkowości, który był stosowany w Wydziale Ekonomiki Drobnych Gospodarstw Rolnych w Puławach. Po wybuchu II wojny światowej, w latach 1939-1944 zamieszkiwał w Dublanach, krajobrazie pod Lwowem, gdzie zarządzał biblioteką Wydziału Rolniczo-Leśnego Politechniki Lwowskiej i brał udział w tajnym nauczaniu. Wiosną 1944 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie lepszy klimat odpowiadał jego problemom zdrowotnym, szczególnie astmie. W ciągu Powstania Warszawskiego, w dniu 26 września 1944 roku, zginął wraz z żoną, trafiony kulą w Mokotowie, w domu swoich rodziców. Dokładne miejsce ich śmierci oraz grób pozostają nieznane, a para nie miała dzieci.

Prywatnie, Ponikowski był pasjonatem muzyki, regularnie odwiedzając koncerty, zwłaszcza te, gdzie grano muzykę klasyczną. Jego zamiłowanie do muzyki było znane, o czym wspominali bliskie mu osoby, w tym jego stryjeczny brat Maciej Masłowski. Warto wspomnieć, że był w rodzinnych więzach ze znaną skrzypaczką Eugenią Umińską, poprzez swoją babkę Krystynę z Chojnackich Ponikowską oraz prababkę Teresę z Umińskich Chojnacką. Ich historia oraz nagrobek można znaleźć na Starych Powązkach w Warszawie.

Zainteresowania naukowe

Wacław Ponikowski miał szereg istotnych zainteresowań naukowych, które obejmowały różnorodne aspekty związane z rolnictwem oraz jego organizacją. Jego prace koncentrowały się na kilku kluczowych zagadnieniach.

• zarządzanie, organizacja oraz mechanizacja pracy na terenach rolniczych,
• metodologia badań związanych z ekonomią w sektorze rolnym,
• intensywność oraz zyskowność gospodarowania w rolnictwie,
• wpływ jakości gleby na wydajność pracy w danym gospodarstwie rolnym,
• metody określania kosztów produkcji w gospodarstwach rolnych,
• rachunkowość gospodarstw rolnych,
• wycena gospodarstw rolnych oraz ziemskich posiadłości,
• zastosowanie metod statystyczno-matematycznych w ekonomice rolnictwa, inspirowane naukami prof. Stefana Moszczeńskiego.

Te obszary badań odzwierciedlają jego pasję do ulepszania praktyk w rolnictwie i dążenia do efektywności w zarządzaniu zasobami. Jego prace miały znaczący wpływ na rozwój nauk rolniczych w Polsce.

Wybrane publikacje

Wśród znaczących osiągnięć Wacława Ponikowskiego znajduje się wiele wartościowych publikacji, które miały istotny wpływ na rozwój nauk rolniczych i organizacji gospodarstw wiejskich. Oto niektóre z nich:

• Znaczenie maszyn dla gospodarstwa wiejskiego, 1914,
• Dochód czysty i jego składniki, 1926,
• Metody badania w nauce organizacji gospodarstw wiejskich, 1927,
• Intensywność a opłacalność, 1927,
• Mierniki intensywności w oświetleniu prof. E. Laury, „Rolnik Ekonomista”, 1928,
• Ustalanie niektórych mierników i liczb względnych w rachunkowości rolniczej, 1930,
• Wzór obliczania kosztów wytwarzania w gospodarstwach wiejskich, 1930,
• Badania porównawcze gospodarstw wiejskich rozmaitej wielkości lub rozmaitych typów pracy, 1934,
• Gospodarstwa włościańskie i folwarczne na tle materiałów rachunkowych, 1935,
• O potrzebie badania opłacalności gospodarstw wiejskich na podstawie materiałów rachunkowych, 1935,
• Projekt metody podziału Polski na okręgi rolnicze do podatku gruntowego, 1937.

Warto podkreślić, że spuścizna naukowa po Wacławie Ponikowskim jest cennym dorobkiem, który został przekazany do archiwum PAN w Warszawie przez jego rodzinę. W skład tej spuścizny wchodzą rękopisy podręczników dotyczących organizacji i zarządzania gospodarstwami wiejskimi, prace dotyczące wyceny gruntów oraz majątków ziemskich, a także badania dotyczące wpływu jakości gleby na stosunki pracy w rolnictwie.

W archiwum znajdują się także ankiety badawcze oraz opracowania dotyczące teorii rachunkowości drobnych gospodarstw rolnych, co potwierdza bogaty wkład Ponikowskiego w rozwój wiedzy na temat rolnictwa i gospodarstw wiejskich.

---

Oceń: Wacław Ponikowski

---