Cezary Ponikowski

---

Życiorys

Cezary Ponikowski przyszedł na świat 27 sierpnia 1853 roku w rodzinie Juliusza (1820–1873) oraz Krystyny z Choynackich (1828–1869). W swojej edukacji uczęszczał do II Gimnazjum Rządowego w Warszawie, a w 1870 roku rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, które zakończył w 1875 roku, zdobywając specjalizację w zakresie prawa cywilnego. Początkowo rozpoczął pracę jako pomocnik adwokata przysięgłego, a od 1877 roku funkcjonował już jako adwokat przysięgły.

Już w 1880 roku angażował się w działalność samorządową adwokatury w czasach zaborów, co potwierdza jego aktywność w różnych inicjatywach samopomocy koleżeńskiej. W 1885 roku był współzałożycielem Kasy Pomocy Adwokatów Przysięgłych, co można traktować jako zalążki samorządu adwokackiego w tym trudnym okresie. Zasiadał również w adwokackich sądach koleżeńskich, a w 1911 roku stał się członkiem Związku Adwokatów Polskich (ZAP) z siedzibą we Lwowie.

W okresie poprzedzającym I wojnę światową oraz podczas jej trwania, Ponikowski brał udział w licznych inicjatywach społecznych i obywatelskich. Był jednym z głównych inicjatorów oraz założycieli Biura Pracy Społecznej w Warszawie. W roku 1916 objął stanowisko sekretarza Rady Nadzorczej reaktywowanej Polskiej Macierzy Szkolnej, a w okresie wojennym aktywnie uczestniczył w pracach Komitetu Obywatelskiego w Warszawie, w którym działał jako członek w latach 1914–1916. W sierpniu 1915 roku wziął udział w tworzeniu Sądów Obywatelskich.

Jego zaangażowanie społeczne i filantropijne trwało przez wiele lat; przykładem jest jego udział w działalności Towarzystwa Przytułku św. Franciszka Salezego w Warszawie, które zostało założone w 1882 roku. Sprawował tam funkcje w Komisji Rewizyjnej oraz w Zarządzie, odpowiadając za kwestie prawne i finansowe instytucji.

Po powołaniu 16 września 1915 roku trzydziestoosobowej reprezentacji polskiej adwokatury („Delegatury”) do spraw organizacji adwokatury według zasad samorządowych, Ponikowski został jednym z jej członków. Pracował również w Komisji Organizacji Adwokatury Tymczasowej Rady Stanu. Jako współautor pierwszych przepisów o adwokaturze po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, jego prace zaowocowały „Statutem tymczasowym palestry państwo polskiego”, który wszedł w życie 1 stycznia 1919 roku na mocy „Dekretu Naczelnika Państwa z dnia 24 grudnia 1918 roku”. W marcu 1919 roku Ponikowski został wybrany pierwszym prezesem nowo utworzonej Naczelnej Rady Adwokackiej, a jego autorytet przyczynił się do tego, że w latach 1921-1929 był wielokrotnie reelektowany na to stanowisko.

W czasie dwudziestolecia międzywojennego uczestniczył aktywnie w Związku Adwokatów Polskich (ZAP), pełniąc m.in. rolę przewodniczącego komitetu organizacyjnego II Zjazdu Adwokatury w 1919 roku. Został także wybrany wiceprezesem Zarządu Głównego ZAP podczas III Zjazdu w Poznaniu w 1925 roku, a na IV Zjeździe Adwokatów w Toruniu wygłosił kluczowy referat dotyczący praworządności w państwie. W 1935 roku pełnił funkcję Prezesa ZAP.

Jego wysokie uznanie w środowisku prawniczym znajdowało odzwierciedlenie w tym, że przez wiele lat działał jako stały plenipotent Adama Ludwika Czartoryskiego oraz jego żony, Marii z Krasińskich, zarządzając ich sprawami majątkowymi. Ponikowski mieszkał oraz prowadził swoją kancelarię w domu Marii Czartoryskiej przy ul. Krakowskie Przedmieście 7 w Warszawie. Był to adres znany z historii, ponieważ właśnie tutaj zamieszkiwała rodzina Chopinów, a później Bolesław Prus umieścił w nim sklep Wokulskiego, opisany w powieści „Lalka”. Po II wojnie światowej w tym miejscu powstała „Główna Księgarnia Naukowa im. B. Prusa”.

Swoją chwałę potwierdził, pełniąc funkcję wykonawcy testamentu adw. Henryka Krajewskiego, legendarnego powstańca styczniowego. Wydarzenie związane z 50-leciem jego działalności zawodowej w 1926 roku zgromadziło najważniejsze osobistości ze świata prawniczego, władz stolicy oraz duchowieństwa. Jego podwarszawska willa „Wrzos” w Konstancinie stała się miejscem spotkań dla wybitnych przedstawicieli adwokatury oraz środowiska artystycznego Warszawy.

Życie prywatne

Cezary Ponikowski był blisko związany z rodziną, mając za siostrę Anielę (1864–1940), która od 1897 roku była żoną artysty malarza Stanisława Masłowskiego (1853–1926). Jego życie rodzinne układało się również w harmonijny sposób z małżeństwem z Eweliną Stefanią Władysławą Łuczycką (ur. 1858). Para doczekała się czwórki dzieci, w tym Marię (1894–1969) oraz Janinę, która wyszła za adwokata Janusza Zdzienickiego i osiedliła się w Lublinie. Kolejna córka, Krystyna (1890–1954), była żoną Stanisława Wierzbickiego oraz matką Teresy, znanej jako „Reni”, która wyszła za mąż za Schmidtke. Cezary miał również syna – Wacława (1884–1944), który ożenił się z Zofią z Marczewskich i był ekonomistą rolnym, profesorem i wykładowcą na Politechnice we Lwowie, Uniwersytecie Wileńskim oraz SGGW.

Niektóre źródła, takie jak serwis genealogiczny „Minakowski” oraz artykuł Witolda Rawskiego opublikowany na witrynie „okolicekonstancina.pl”, sugerują, że ich córką mogła być także Zofia Ponikowska, urodzona około 1890 roku, która wstąpiła w związek małżeński z N. Malewskim.

Również znaczącą sprawą jest to, że Cezary był spokrewniony z Eugenią Umińską, dzięki swojej matce Krystynie z Chojnackich Ponikowskiej (1827–1869) oraz babce Teresie z Umińskich Chojnackiej (1796–1868). Istnieją wzmianki o nagrobku rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie, z którego zdjęcia zostały wykonane w 2018 roku oraz przedstawiającym widok płyty poziomej na tym samym nagrobku.

Cezary Ponikowski zmarł w Warszawie 6 marca 1944 roku. Jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz Powązkowski w Warszawie (kwatera 26-1-1), gdzie znajduje się jego grób. Można tam również zobaczyć tablice informacyjne umieszczone przy wejściu przez bramę Św. Honoraty z boku, w sekcji „Prawnicy”.

Publikacje

Oto zestawienie publikacji Cezarego Ponikowskiego, które pokazują jego wkład w adwokaturę oraz literaturę prawniczą:

• „Ze wspomnień o adwokaturze”, opublikowane w „Gazecie Sądowej Warszawskiej” w 1924 roku,
• „Przedmowa do zbioru Mowy Sądowe” (zebrał Szymon Gelernter), wydana przez księgarnię F. Hoesicka w Warszawie, 1925,
• „Kilka uwag co do celowości instytucji Naczelnej Rady Adwokackiej”, artykuł w „Palestrze” z 1931 roku, nr X–XI,
• „Aleksander Kraushar jako prawnik”, publikacja w „Przeglądzie Historycznym” t. 10 z lat 1932–1933,
• „Sylwety obrończe – 12 wspomnień o wybitnych adwokatach”, Warszawa 1933 (częściowo ukazały się wcześniej w „Gazecie Sądowej Warszawskiej”),
• „Ćwierćwiecze Związku Adwokatów Polskich we Lwowie 1911–1936”, Warszawa, 1936,
• „Polskie oblicze adwokatury”, Wydawnictwo Prawnicze, 1937,
• „Biografia adwokata Dominika Anca” w „Polskim Słowniku Biograficznym”, Kraków 1935, t. 1.

Ordery i odznaczenia

Cezary Ponikowski był postacią, która otrzymała liczne wyróżnienia i odznaczenia za swoje zasługi.

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, nadany 3 maja 1928 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1923 roku,
• Złoty Wawrzyn Akademicki, otrzymany 7 listopada 1936 roku.

---

Oceń: Cezary Ponikowski

---