Eugenia Stołyhwo

---

Życiorys

Urodziny Eugenii Piotrowskiej miały miejsce 7 września 1894 roku w sercu Polski, w Warszawie. W okresie od 1911 do 1914 roku, z zapałem podejmowała naukę na Wydziale Przyrodniczym warszawskich Kursów Pedagogicznych dla Kobiet, organizowanych przez Jana Miłkowskiego. Mimo iż wybuch I wojny światowej opóźnił przyznanie jej dyplomu, to w 1915 roku mogła wreszcie ukończyć edukację. W tym samym roku zosatała żoną znanego antropologa, Kazimierza Stołyhwy. W czasie wojny, Eugenia pracowała przez krótki czas jako nauczycielka w żeńskich gimnazjach, jednak jej ambitne dążenia do wiedzy nie mogły zostać zatrzymane.

W latach 1917-1925 kontynuowała studia na Uniwersytecie Warszawskim, jednocześnie zdobywając praktyczne doświadczenie jako laborantka w Instytucie Nauk Antropologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1925 roku zdobyła stopień doktora filozofii, prezentując rozprawę pt. „Charakterystyka antropologiczna kości gnykowej”. Przez następne dziesięć lat pełniła funkcję asystentki w tym instytucie.

W latach trzydziestych XX wieku, Eugenia miała okazję poszerzać swoje horyzonty, pracując za граnicą. Odwiedziła takie miejsca jak Zakład Antropologii przy Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, Muzeum Historii Naturalnej w Chicago, National Museum w Waszyngtonie oraz Zakład Antropologii w Londynie. W 1934 roku przeprowadziła habilitację na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego, bazując na badaniach dotyczących ludności województwa lubelskiego. Do 1939 roku związana była z Uniwersytetem Jagiellońskim.

W obliczu II wojny światowej, Eugenia aktywnie angażowała się w działalność Rady Głównej Opiekuńczej oraz wspierała walczących o wolność wykładowców osadzonych w obozach koncentracyjnych. Po wojnie, powróciła do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w 1950 roku, gdy krakowskie Studium Wychowania Fizycznego przekształcono w Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego w Krakowie, stała się jej pierwszym rektorem, sprawując tę funkcję przez pięć lat. Walnie przyczyniła się do modernizacji struktury uczelni, nadając jej współczesny charakter z zakresu kultury fizycznej.

W 1951 roku Eugenia uzyskała tytuł profesora tytularnego, a już w 1954 roku została profesorem nadzwyczajnym. Na początku lat sześćdziesiątych zdobyła tytuł profesora zwyczajnego i objęła kierownictwo Zakładu Antropologii UJ, instytucji, w której liderowanie przejął po niej mąż.

W trakcie swojego życia, Eugenia Stołyhwo dała światu około 70 różnorodnych wydawnictw naukowych. Początkowo koncentrowała się na osteologii i kraniologii. Jej pionierskie prace dotyczące dymorfizmu budowy kości gnykowej wzbudziły zainteresowanie i były szeroko cytowane. Zajmowała się również badaniami prognatyzmu twarzy z uwzględnieniem zmienności rasowej, podchodząc krytycznie do bardziej uproszczonych typologii rasowych. Oprócz tego, badała wpływ czynników środowiskowych na rozwój dzieci i młodzieży.

Była współautorką pierwszego tomu „Anatomii człowieka”, podręcznika opracowanego dla studentów i lekarzy (1952), a także zainicjowała, współtworzyła oraz redagowała podręcznik „Zarys antropologii”, opublikowany w 1962 roku. Jej redakcja przekładu dzieła Charlesa Darwina „O pochodzeniu człowieka” autorstwa Stanisława Panka ukazała się w 1959 roku. Pośmiertnie, za znaczący wkład w naukę, Eugenia została odznaczona w 1955 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Odeszła z tego świata 25 grudnia 1965 roku w Przegorzałach pod Krakowem, a jej miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Publikacje

Oto zestawienie najważniejszych publikacji Eugenii Stołyhwo, które wyrażają jej wkład w dziedzinę antropologii:

• „Charakterystyka antropologiczna kości gnykowej”, „Archiwum Nauk Antropologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1926, t. 3, dział A 3, s. 1–31,
• „W sprawie badań nad doborem płciowym u ludzi”, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1927, t. 20, wydz. III, s. 439–453,
• „Antropologia Polski. Struktura antropologiczna Polski na tle stosunków rasowych Europy”, Warszawa 1930, t. 1, s. 1–27,
• „Ludność województwa lubelskiego z punktu widzenia jej zróżnicowania rasowego. Monografia statystyczno-gospodarcza Lubelskiego”, Warszawa 1931, t. 1, s. 225–271,
• „Ueber den sogenannten „praeslavischen Typus’’, „Verhandlungen der Physische Anthropologie”, 1932, t. 6, s. 137–142,
• „Znaczenie czynnika konstytucjonalnego i rasowego u chorych na raka”, „Przegląd Antropologiczny”, 1933, t. 7, s. 105–108,
• „Jasnopigmentowane elementy wśród Kaszubów półwyspu Helskiego a nawiązywanie ich do rasy nordycznej”, „Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności”, 1936, t. 41, nr 6,
• „La methode des coupes de correlation et son role dans l’analyse raciale des populations”, „Bolletino del Comitato Internationale per l’unificazione dei Metodi e per la Sintesi in Antropologia e Eugenica”, 1937, nr 4, s. 35–56,
• „Zagadnienie krzyżowania ras ludzkich”, Warszawa: Polskie Towarzystwo Eugeniczne, 1937,
• „Wpływ ćwiczeń cielesnych na organizm kobiety w świetle zagadnień populacyjnych”, Kraków 1938,
• „Badania nad zróżnicowaniem rasowym długości okresu rozrodczego u kobiet”, „Przegląd Antropologiczny”, 1938, t. 12, z. 1, s. 1–22,
• „Nasi prarodzice: kim jest i jak powstał człowiek”, Warszawa: Radiowy Instytut Wydawniczy, 1948,
• „Wiek występowania pierwszej menstruacji w zależności od zróżnicowania społecznego i rasowego”, „Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności”, 1949, t. 50, nr 4, s. 163–165,
• „Założenia naukowe arabsko-polskiej wyprawy antropologicznej”, „Człowiek w Czasie i Przestrzeni: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Antropologicznego”, 1958, t. 1, nr 4, 177–179,
• „Wstępne badania antropologiczne dzieci kairskich”, „Człowiek w Czasie i Przestrzeni: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Antropologicznego”, 1958, t. 1, nr 4, 204–206; wraz z Tadeuszem Dzierżykraj-Rogalskim,

---

Oceń: Eugenia Stołyhwo

---