Kazimierz Korniłowicz

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Kazimierz Korniłowicz był synem Edwarda Korniłowicza, który pełnił rolę lekarza psychiatry w Warszawie, oraz Wiktorii z Pollów. W jego rodzinie wychowywało się trzech braci: Rafał (1876–1916), Tadeusz (1881–1940) i Władysław (1884–1946), wszyscy oni angażowali się w działalność społeczną oraz oświatową.

Do momentu ukończenia 13. roku życia uczęszczał do III Gimnazjum Rządowego w Warszawie. W trakcie strajku szkolnego w 1905 roku uczestniczył w tajnych kompletach, które były organizowane przez Koło Wychowawców, a później edukował się w warszawskiej prywatnej szkole polskiej. Pierwsze studia przyrodnicze rozpoczął na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1910 roku, jeszcze przed złożeniem egzaminu maturalnego, jako „słuchacz nadzwyczajny”. Maturę zdał w Korpusie Kadetów w Moskwie w 1912 roku, po czym powrócił na uniwersytet w 1913 roku, gdzie jako utalentowany student został zwolniony z opłat i uzyskał stanowisko asystenta-demonstratora w zakładzie fizyki. Został również sekretarzem studenckiego Koła Przyrodniczego. Jego aktywność obejmowała uczestnictwo w akademickim kole Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza, które prowadziło działania edukacyjne wśród robotników w przedmieściu Dębniki.

I wojna światowa

W trakcie I wojny światowej Korniłowicz służył w I Brygadzie Legionów Polskich, początkowo jako żołnierz, a później jako sanitariusz w 5 Pułku LP. W maju 1916 roku został wyznaczony do Centralnego Biura Szkolnego, które zostało zorganizowane w Piotrkowie przez Naczelny Komitet Narodowy. W grudniu tego samego roku wszedł w skład komisji pedagogicznej Sekcji Kursów dla Dorosłych, co miało na celu zaopatrywanie bibliotek oraz szkół w pomoce naukowe.

Okres międzywojenny

W czasie 123-letnich rozbiorów zaborcy starali się wynarodowić Polaków, likwidując polski system edukacji, a także jego jednostki. W „Kraju Nadwiślańskim” wprowadzono zakaz użycia języka polskiego w szkołach rządowych, co zmusiło społeczeństwo do rezygnacji z walki zbrojnej na rzecz działań organicznych.

Edward Abramowski, zaangażowany w pracę kół samokształceniowych oraz tajnych kursów, wywarł istotny wpływ na kształtujące się wówczas postawy społeczne. Grupa nazywana „abramowszczykami”, w skład której wchodziły m.in. Helena Radlińska, Maria Gomólińska, Stanisław Kalinowski oraz Teodora Męczkowska, założyła Koło Wychowawców, które stanowiło alternatywę dla bardziej ugodowego Stowarzyszenia Przełożonych. Wśród jej członkiń znajdowały się także Jadwiga Kowalczykowna oraz Jadwiga Jawurkówna, które były związane ze Szkołą na Wiejskiej oraz Uniwersytetem Latającym, gdzie wykładali znani profesorowie, tacy jak Władysław Smoleński, Edward Grabowski czy Bronisław Chlebowski.

Odzyskanie niepodległości w 1918 roku stworzyło możliwości dla zajęcia się odbudową systemu edukacji w Polsce. Jako jeden z działaczy, Korniłowicz:

• w 1920 roku prowadził akcję oświatową w wojsku,
• w latach 1917–1923 był kierownikiem warszawskiego ogniska kursów dla dorosłych, które kierowały się do robotników,
• założył, wspólnie z A. Konewką i Marianem Godeckim, Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych, gdzie do 1923 roku pełnił funkcję dyrektora oraz kierownika działu wydawnictw; w Biurze był obecny aż do 1926 roku oraz w latach 1929–1932, a ponadto przygotował projekt ustawy o oświacie pozaszkolnej (1923), im dalej organizował i prowadził kursy oświatowe, jak i wygłaszał referaty, a także budował sieć placówek edukacyjnych w powiecie będzińskim, Dąbrowie Górniczej oraz Sosnowcu,
• brał udział w wielu konferencjach i zjazdach oświatowych w Krakowie, Lwowie, Cieszynie, Warszawie oraz wielu innych miejscach w kraju,
• zapoznawał się z organizacjami oświaty pozaszkolnej i metodami wychowania w Belgii i Anglii w 1924 roku.

W latach 1925–1939 pełnił szereg ważnych ról, w tym:

• w wykładowcy Wolnej Wszechnicy Polskiej (Studium Pracy Społeczno-Oświatowej),
• współpracowniku Instytutu Gospodarstwa Społecznego (1926–1932),
• współorganizatorze Instytutu Oświaty Dorosłych (1930), który wyłonił się z przekształcenia Centralnego Biura Kursów dla Dorosłych oraz w projektowaniu statutu w latach 1929, 1933 i 1938,
• współorganizatorze i dyrektorze Instytutu Spraw Społecznych (1932–1939).

Kornilowicz aktywnie wspierał działania takie jak rozwój Uniwersytetów Ludowych, w tym poprzez współpracę z Heleną Radlińską i innymi działaczami oświatowymi, biorąc udział w różnych uniwersytetach ludowych. Zajmował się głównie problematyką edukacji dorosłych, wprowadzając metodę kreatywną do polskiej pedagogiki społecznej oraz patronując wielkim projektom, które promowały kształcenie w tej dziedzinie.

Niestety, los Korniłowicza był tragiczny – po wybuchu II wojny światowej przeniósł się do Lublina, gdzie zginął 9 września 1939 roku podczas bombardowania. Został pochowany na lubelskim cmentarzu wojskowym.

Publikacje

W bazie WorldCat Identities można znaleźć 26 różnych pozycji przypisanych K. Korniłowiczowi. Oprócz być autorem wielu prac, pełnił on również rolę redaktora oraz współredaktora kilku zbiorów. Przykłady jego redakcji to „Rocznik Kursów dla Dorosłych” z 1918 roku oraz książka „Młodzież sięga po pracę” wydana w 1930 roku.

W biografiach tego wybitnego pedagoga wymienia się następujące publikacje:

• Znaczenie i zarys organizacji kształcenia dorosłych i młodzieży pracującej (Warszawa 1922),
• Ogniska oświatowo-kulturalne ludności miejskiej (w: „W sprawie ognisk oświatowo-kulturalnych”, Warszawa 1922),
• Wczasy młodzieży pracującej (Warszawa 1927),
• Praca świetlicowa (w: „Dom ludowy”, Cz. 2., Warszawa 1928),
• Drogi oświaty dorosłych (w: „Przewodnik oświaty dorosłych”, Warszawa 1929),
• Pomoc w tworzeniu jako zadanie pracy kulturalnej (w: „Zagadnienia oświaty dorosłych”, W. 1930),
• Organizacja wczasów – akcja świetlicowa (w: „Oświata pozaszkolna samorządu miasta stoł. Warszawy”, Warszawa 1930).

W 1976 roku ukazał się zbiór wybranych pism Kazimierza Korniłowicza pod tytułem Pomoc społeczno-kulturalna dla młodzieży pracującej i dorosłych, który jest częścią serii „Źródła do Dziejów Myśli Pedagogicznej” (tom 14).

---

Oceń: Kazimierz Korniłowicz

---