Sławomir Sikora (ur. 1964)


Sławomir Artur Sikora, urodzony 3 października 1964 roku w Warszawie, to postać wyróżniająca się w polskim świecie mediów i kultury. Jako dziennikarz śledczy, działacz społeczny oraz pisarz, stał się inspiracją do stworzenia postaci „Stefana” w filmie kryminalnym Dług, którego reżyserem był Krzysztof Krauze.

W 1994 roku Sławomir Sikora został skazany i osadzony, jednak jego sytuacja uległa zmianie w 2005 roku. Ułaskawienie przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego miało miejsce po intensywnej akcji, podczas której aż 38 tysięcy osób podpisało się pod wnioskiem o jego ułaskawienie. Wśród tych, którzy zaapelowali o uwolnienie Sikorę, znaleźli się znamienici przedstawiciele świata kultury i dziennikarstwa, tacy jak: Piotr Pytlakowski, Janina Paradowska, Jerzy Pilch, a także Paweł Moczydłowski i Andrzej Bałandynowicz.

Wiele osób publicznych, takich jak Piotr Kruszyński, Barbara Toruńczyk, Władysław Frasyniuk, Jan Lityński, Paweł Poncyliusz, Jarosław Kaczyński, Lech Nikolski, Krzysztof Janik, prof. Maria Szyszkowska, Jan Jagielski, gen. Sławomir Petelicki, wyraziły swoje wsparcie dla Sikory, co miało niebagatelne znaczenie w jego sprawie.

Oprócz działalności dziennikarskiej, Sikora jest również autorem książek, w tym takich tytułów jak Mój dług (2004), Osadzony (2008), oraz Mój dług. Moc przetrwania (2022). Dodatkowo, przez lata prowadził jeden z najpopularniejszych blogów w Polsce o nazwie „Spłacam dług”, dostępny na platformie Interia.pl, który funkcjonował w latach 2005−2012.

Młodość

Sławomir Sikora przyszedł na świat w sercu stolicy, w Górnym Mokotowie, w 1964 roku. Jest dzieckiem Włodzimierza i Ady Wandy Sikory, z domu Lipińskiej. W jego rodzinnej historii doświadczamy smutku i heroizmu; dziadek od strony matki, Antoni Lipiński, tragicznie zmarł w 1937 roku, gdy wypadł pod pociąg na trasie Warszawa – Wesoła. O jego tajemniczym zgonie krążyły różne opowieści, a Jan Jagielski z Żydowskiego Instytutu Historycznego sugerował, że mógł być ofiarą działalności kontrwywiadowczej, ponieważ pracował w renomowanej restauracji Adria, odwiedzanej przez wielu czołowych przedstawicieli polskiej elity.

Pochodzenie ojca, Włodzimierza Sikory, sięga Beskidu Żywieckiego, konkretnego Lachowic obok Żywca. Młody Włodzimierz przybył do Warszawy, gdzie rozpoczął pracę w nowo powstałej Hucie Warszawa, zlokalizowanej na warszawskim Żoliborzu.

Rodzinna historia Heleny Lipińskiej, babci Sławomira, jest pełna wyjątkowych wydarzeń. Miała troje dzieci: Zbigniewa, Adę Wandę i Stanisława, który był ukrywany przez całą II wojnę światową u księży salezjanów. Ada Wanda oraz Zbigniew przetrwali okres okupacji w loretankach; ich matka była znaczącą działaczką Polskiej Partii Socjalistycznej przed wojną, a po zakończeniu konfliktu miała aktywną rolę w strukturach PZPR. Z biegiem lat, Sławomir odkrył, że po matce odziedziczył żydowskie korzenie, a na pytania dotyczące życia swojej babci, w czasie wojny, odpowiedzi uzyskał dopiero po wielu latach.

W dziecinnych latach Sikora był baptystą i przyjął pierwszą Komunię świętą w Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie. Jeśli chodzi o wspomnienia letnie, to spędzał je w malowniczych miejscach takich jak Url nad Liwcem, Życzyn czy Zakrzów, pod czujnym okiem babci Heleny.

Odbył edukację w Liceum nr 49 im. Zygmunta Modzelewskiego w Warszawie, jednak w trzeciej klasie zmienił szkołę na Liceum nr 9 im. Klementyny Hoffmanowej. Po ukończeniu liceum, zdecydował się na naukę w Policealnym Studium Pracowników Socjalnych na ul. Obrońców na Saskiej Kępie, gdzie po trzech latach uzyskał dyplom. Interesujące jest to, że w trakcie kształcenia, korzystał z roku tzw. dziekanki, co w pewnym sensie było próbą uniknięcia obowiązkowej służby wojskowej. Kiedy później kontynuował edukację, zaczął studia z zakresu pedagogiki w Łodzi, w Wyższej Szkole Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych.

W 1980 roku Sikora zaczął swoją przygodę z karate shotokan, aktywnie trenując w Towarzystwie Krzewienia Kultury Fizycznej „Młodzieżowiec” przez okres blisko siedmiu lat, aż do rozwiązania sekcji. Jego mentor, Andrzej Jędrocha, był jego nauczycielem na tej drodze. Po zakończeniu treningów w tej sekcji, kontynuował zajęcia, ale już w luźniejszych formach.

W latach osiemdziesiątych, Sławomir próbował udać się za granicę, do Australii lub USA, ale nie uzyskał zgody od wojskowej komendy uzupełnień ze względu na zobowiązania wojskowe. W 1987 roku służył w jednostce 4829 w Górze Kalwarii, gdzie należał do Wojska Obrony Wewnętrznej, w kompanii rozpoznania. Otrzymał miano zwiadowcy i był jednym z najlepszych żołnierzy podczas podstawowego szkolenia. Niespodziewanie, po kilku tygodniach, zaczęły go dręczyć problemy neurologiczne, co zmusiło go do hospitalizacji na dłuższy czas. Stwierdzono u niego symptomy stwardnienia rozsianego, przez co odmówiono mu dalszej służby wojskowej.

Rok 1988 przyniósł nową pasję; zainteresował się tańcem, wpisując się do klubu, gdzie spędził kilka lat szlifując umiejętności. W 1989 roku nawiązał współpracę z Ryszardem Sobocińskim, Mistrzem Polski w tańcach. Nierzadko bywali razem na zajęciach tanecznych w klubie „Stodoła” w Warszawie. Z racji swojego zajęcia na bramce w studenckim „Klubie Karuzela”, czas spędzony między tańcem a innymi obowiązkami zlewał się z wizytami w warszawskich klubach studenckich takich jak: „Hybrydy”, „Hades”, „Klub Riviera Remont”, „Klub Park” i „Stodoła”. Na początku lat dziewięćdziesiątych, jego zainteresowanie uwagi skupiło się na „SARP” przy ul. Foksal.

Skazanie, uwięzienie i ułaskawienie

W młodości Sławomir Sikora zainicjował swoją działalność gospodarczą, prowadząc różnorodne przedsięwzięcia. W 1993 roku nawiązał kontakty z dawnym znajomym, który wkrótce stał się jego prześladowcą, co w konsekwencji doprowadziło do tego, że był zmuszony do płacenia haraczy. Wspólnie z partnerem biznesowym, Arturem Brylińskim, padli ofiarą wymuszeń, ataków i gróźb.

8 marca 1994 roku Sikora, wspólnie z Brylińskim, popełnił zbrodnię, której ofiarami byli jego oprawca Grzegorz G. oraz jego ochroniarz Mariusz K. Po dokonaniu tego czynu zgłosił się na policję, złożając zeznania jako świadek i przyznając się do współudziału w podwójnym zabójstwie w rejonie Maciejowic. Sprawa trafiła w ręce prokuratora Dariusza Winiarka z rejonowej prokuratury w Otwocku. W listopadzie 1997 roku Sąd Okręgowy w Warszawie, pod przewodnictwem sędzi Marii Tarasiewicz, wydał nieprawomocny wyrok skazujący na 25 lat pozbawienia wolności. W maju 1999 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie, kierowany przez sędzię Teresę Rysińską, potwierdził ten wyrok.

Sikora trafił do Aresztu Śledczego w Warszawie przy ul. Rakowieckiej, gdzie przebywał do maja 1995 roku, następnie został przeniesiony do Zakładu Karnego w Warszawie-Białołęce przy ul. Ciupagi 1b. W czasie swojego pobytu w więzieniu pełnił różne funkcje, w tym bibliotekarza, pracownika świetlicy, sprzątacza oraz magazyniera depozytowego. Uczestniczył również w spotkaniach organizowanych przez grupę gedeonitów, członków wspólnoty Zboru Zielonoświątkowego z ul. Siennej w Warszawie.

Tak pisał Andrzej Starzyński o spotkaniu z Sikorą: „Wszystko zaczęło się pewnej soboty, kiedy to po spotkaniu z dużą grupą pensjonariuszy Zakładu Karnego w Białołęce, podszedł do nas Stefan, podał swoje personalia i powiedział, że grozi mu bardzo wysoki wyrok, oraz że „na poważnie” chciałby się zapoznać z chrześcijaństwem. Dostał od nas Biblię i zaproszenie na kolejne spotkanie. Ucieszyliśmy się z tej jego gotowości, ale przez następne pół roku nie zobaczyliśmy go na żadnym spotkaniu. Później któryś z przymusowych mieszkańców więzienia powiedział nam, że od kilku już miesięcy dopomina się o spotkanie grupa więźniów z pierwszego oddziału, do którego jakoś nie docieraliśmy. W tej właśnie grupie znajdował się przeniesiony z innego oddziału Stefan. Odtąd był on stałym uczestnikiem naszych spotkań i dzięki temu mogliśmy uczestniczyć w procesie jego duchowej przemiany.”

W czerwcu 1999 roku Sikora został przeniesiony do nowego Aresztu Śledczego w Radomiu, a w sierpniu 1999 roku znów trafił do Aresztu Śledczego w Warszawie, aby podjąć naukę w więziennej szkole poligraficznej. Kolejne przeniesienie miało miejsce do Zakładu Karnego w Potulicach, a w lutym 2000 roku do Zakładu Karnego we Włocławku. Tam podjął pracę w więziennej telewizji i wydawał posiłki w pawilonie mieszkalnym. W międzyczasie zdobywał wiedzę korzystając z podręczników dotyczących ekonomii oraz przedsiębiorczości, związanych z Szkołą Główną Handlową.

Pobyt Sikory w więzieniu zaowocował również wystawą poświęconą holokauście, na której obecny był Szewach Weiss, ambasador Izraela w Polsce, oraz biskup Bronisław Dembowski. W wyniku kontaktu z kolegą, który zajmował się prowadzeniem jego strony internetowej oraz zbierał podpisy na rzecz ułaskawienia, dowiedział się o zaniedbanym kirkucie w Skarszewach i postanowił zorganizować akcję porządkowania nekropolii. Spędził w więzieniu, łącznie z okresem aresztowania, 10 lat, w tym czasie przebywał również w Warszawie-Białołęce oraz Włocławku.

W 2004 roku, ze względu na stan zdrowia, zezwolono mu na przerwę w odbywaniu kary. Dwukrotnie próbował uzyskać ułaskawienie, w latach 2002 i 2003. Ostatecznie 5 grudnia 2005 roku uzyskał ułaskawienie od Aleksandra Kwaśniewskiego, podczas gdy Bryliński został ułaskawiony w grudniu 2010 roku przez prezydenta Bronisława Komorowskiego.

Działalność literacka, dziennikarska i filmowa

Sławomir Sikora aktywnie uczestniczył w działalności Więziennego Klubu Literackiego „Bartnicka 10” w zakładzie karnym we Włocławku. Wyróżnił się swoją twórczością literacką, zdobywając pierwszą nagrodę w prestiżowym konkursie literackim. W podczas odbywania kary, podjął naukę języków obcych; zgłębiał język niemiecki oraz rosyjski, mając okazję przebywać w celi z obywatelami Wspólnoty Niepodległych Państw, a także uczył się korespondencyjnie języka angielskiego.

W tym trudnym okresie poświęcał wiele czasu na czytanie literatury pięknej, co przyczyniło się do ewolucji jego twórczości. Jego zainteresowania obejmowały wiele pozycji dotyczących tematyki uwięzienia w różnych epokach. Szczególnie fascynowały go dzieła z XIX i XX wieku, zwłaszcza literatury obozowej, w tym takie jak: Pięć lat kacetu Grzesiuka, Anus Mundi Wiesława Kielara, Bunt w TreblinceSamuela Willenberga, Stąd do wieczności Jamesa Jonesa, Dymy nad Birkenau Seweryny Szmaglewskiej oraz Proszę państwa do gazu Tadeusza Borowskiego.

W czasie swojej kariery w więziennej telewizji, obejrzał ponad 1000 dokumentów z różnych dziedzin, w tym historycznych, podróżniczych oraz naukowych, które wzbogacały temat przebywania ludzi w izolacji. Przygotowywał także audycje dla grupy ponad 1000 skazanych, bazując na takich kanałach jak National Geographic, Avanti oraz Discovery.

Wydanie jego książki Mój Dług w 2004 roku na Międzynarodowych Targach Książki w Warszawie odbiło się szerokim echem w środowisku literackim. Ponadto, Sikora jest autorem kilku książek zawierających zarówno wiersze, jak i opowiadania, takich jak Katharsis oraz Ryszard i (nie)przyjaciele. W 2008 roku, nakładem wydawnictwa Albatros, ukazała się książka Osadzony, współautorstwa z dziennikarzem Radosławem Grucą, w której spowiada się z doświadczeń swojego życia, ze szczególnym uwzględnieniem lat spędzonych w więzieniu. W 2007 roku, we współpracy z Beatą Postnikoff, stworzył sztukę teatralną Lustracja w szpitalu psychiatrycznym.

W jego dorobku znajduje się także współpraca z międzynarodowym serwisem internetowym, Sevenload. Wspólnie z firmą AnnMedia,produkował film dokumentalny dla Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, zatytułowany Z Taybeh do Jerozolimy, który opisuje ostatnią całkowicie chrześcijańską enklawę w Izraelu.

Od roku 2014 jest członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej, co podkreśla jego zaangażowanie w rozwój dziennikarstwa i kultury w Polsce.

Aktywność zawodowa i społeczna

W 2008 roku Sławomir Sikora spędził sześć miesięcy w Islandii. Jego działania doprowadziły do ekstradycji niebezpiecznego przestępcy, co z kolei skłoniło rząd islandzki do wzmocnienia współpracy z Polską w zakresie ekstradycji.

W grudniu tego samego roku Sikora zainicjował serwis „Wolność bez granic” (43dom.pl), który miał na celu stworzenie przestrzeni do prowadzenia dialogu społecznego. Serwis ten zwracał uwagę na kwestie państwa obywatelskiego oraz odpowiedzialności obywateli za stan demokracji. W jego działalność zaangażowanych było 19 polskich pisarzy z różnych zakątków świata, w tym Leopold Sobel, twórca serwisu „Plotkies” w Londynie.

Sławomir Sikora jest zaangażowany w problematykę więzienną od ponad dekady. W tym celu założył Fundację Europejskie Centrum Wspierania Inicjatyw Społecznych im. prof. Kazimierza Twardowskiego (FECWIS) w Poznaniu. Wraz z wyjściem z więzienia rozpoczął aktywne spotkania ze studentami w wielu ośrodkach akademickich. Brał udział w ponad 200 sympozjach dotyczących resocjalizacji, wykluczenia społecznego oraz praw człowieka, organizowanych przez prestiżowe uczelnie, takie jak Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński oraz wiele innych, w tym Uniwersytet im. Adama Mickiewicza czy Akademia Pedagogiki Specjalnej.

W jego działaniach nie zabrakło także spotkania w Sejmie, zorganizowanego przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. W ostatnich latach Sikora zaangażował się również w projekt „Prawo czy Pięść”, poświęcony linczowi, oraz wsparł promocję filmu „Lincz” z hasłem „Nigdy więcej Długu i Linczu”.

W kontekście międzynarodowym, Sikora odegrał rolę w uzyskaniu polskiego obywatelstwa przez wietnamską dysydentkę Tôn Vân Anh. Swoją działalność na rzecz chrześcijan na Bliskim Wschodzie. Sikora informował o prześladowaniach Asyryjczyków, przy współpracy z organizacją Pomoc Kościołowi w Potrzebie, poznając jej lidera ks. prof. Waldemara Cisło; organizował konferencję we współpracy z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową im. Witelona w Legnicy, dotyczącą sytuacji chrześcijan w obecnym świecie.

W ostatnich latach Sikora prowadził również nowatorski projekt „Walka z Analfabetyzmem Muzycznym – Lidia Bajkowska”, który przyczynił się do popularyzacji pracy Lidii Bajkowskiej. Ambasadorką tego projektu została uznawana pianistka Atsuko Seta. Dodatkowo, skutecznie wspierał „Probację” wraz z prof. zw. dr hab. Andrzejem Bałandynowiczem, dążąc do wsparcia skazanych na resocjalizację.

Jego aktywność przejawiała się również w działaniach lokalnych. Sikora z sukcesem doprowadził do zamknięcia toru krosowego, który przeszkadzał mieszkańcom w otulinie Kampinoskiego Parku Narodowego. Działał na rzecz przedsiębiorcy Marcina Stefańskiego, starając się pomóc w jego zmaganiach z lokalnymi układami.

W ostatnim czasie, poprzez media społecznościowe, wprowadził inicjatywę „Kontrola Prokuratury”, która skupia się na zmianach prawa, pomagając obywatelom w zgłaszaniu przestępstw. W grupie tej zebrano blisko 5000 osób. Jego kolejne inicjatywy, takie jak „Roztargniony wymiar sprawiedliwości”, koncentrują się na ujawnianiu patologii w polskim systemie prawnym.

Sławomir Sikora przyczynił się także do przeglądu procesów szczepień w Polsce, co skutkowało dymisją Krzysztofa Łandy, wiceministra zdrowia. Jest między innymi autorem projektu „Jabes – Historia Nawróconych Złoczyńców”.

„Projekt Jabes jest przede wszystkim wypadkową mojego doświadczenia więziennego. Niestety o tym mało się mówi, że osoby opuszczające jednostki penitencjarne są skazane na ostracyzm społeczny, na brak pracy, na bezdomność, a to w konsekwencji prowadzi do powrotu na drogę przestępczą. W Polsce powracalność do zakładów karnych w tzw. recydywie jest bardzo duża. Nas szczególnie interesuje młodociany przestępca, który jest w największym stopniu narażony na bycie recydywistą. Dlatego postanowiliśmy w ramach projektu Jabes skupić się przede wszystkim na tej grupie. Będziemy nagrywać przemyślenia szczególnie osób skazanych na kary długoterminowe czyli 25 lat, dożywocie, które po wielu latach przebywania za kratami stały się innymi osobami, często nawróconymi. Ich przemyślenia będziemy pokazywać na zamkniętych spotkaniach młodzieży z zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Tu nawiązaliśmy współpracę z dyrektorami wspomnianych instytucji. Opiekę merytoryczną sprawują specjaliści z różnych dziedzin. Oparliśmy się przede wszystkim o członków rady fundacji, ale i o osoby i instytucje, z którymi współpracujemy. Wśród nich jest Stowarzyszenie Mateusz z Torunia z jej liderem Waldemarem Dąbrowskim, który stworzył unikatową metodę pracy z osobami opuszczającymi jednostki penitencjarne. Dziś skuteczną metodą zainteresowani są najwybitniejsi specjaliści zajmujący się problematyką osób opuszczających więzienia. Wymienię również dr. hab. Mirosława Grewińskiego, rektora Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Janusza Korczaka w Warszawie i członka Rady Readaptacji Skazanych przy Ministrze Sprawiedliwości, który włączył się aktywnie w nasz projekt.”

Bieżące projekty

Sławomir Sikora realizuje swoje przedsięwzięcia przy parafii św. Klemensa Hofbauera w Głogowie. W 2017 roku zorganizował festyn, który przyciągnął kilka tysięcy mieszkańców tego miasta. To wydarzenie było pierwszą tak dużą inicjatywą w Głogowie. W 2018 roku festyn zyskał patronat Telewizji Trwam, Radia Maryja, Naszego Dziennika oraz lokalnych mediów. Dzięki tej akcji udało się nadać nowemu rondzie w Głogowie, usytuowanemu w pobliżu parafii, imię św. Klemensa Hofbauera.

Sikora, wspólnie z proboszczem, ojcem Łukaszem Wójcikiem, założył Katolickie Stowarzyszenie Edukacyjne im. Klemensa Hofbauera. W 2021 roku, we współpracy z Zakonem Redemptorystów, uruchomił przedszkole katolickie „Boży Domek” przy parafii. Cały proces tworzenia przedszkola trwał dłużej niż 6 lat. W tym okresie Sławomir Sikora pełnił funkcję prezesa Fundacji „Edukacja z Wartościami Oddział Dolny Śląsk”.

Styczeń 2022 był momentem, gdy Sikora zabrał się za pisanie książki zatytułowanej Mój dług. Moc przetrwania, która została wydana w listopadzie 2022 roku zarówno w języku polskim, jak i angielskim. W tym samym roku zaczął pracować nad projektem No War Global Project. Angażował się w nagrywanie materiałów promocyjnych oraz uczestniczył w audycjach telewizyjnych. Równocześnie przygotowywał projekt „Out Of Poza Układami”, który w 2023 roku zrealizował jako tytuł prasowy, stając się redaktorem naczelnym.

W marcu 2023 roku, Sikora wypłynął jachtem BorkumRiff II w ramach No War Global Project, mając na celu promocję tego rejsu. W okresie między kwietniem a majem 2023, zorganizował pierwszy na świecie live z Atlantyku, transmitując z Las Palmas do Grenady za pośrednictwem mediów społecznościowych takich jak TikTok, Instagram, Facebook oraz YouTube. Po dotarciu do Grenady, nawiązał współpracę z lokalnymi władzami, organizując m.in. wizytę premiera Grenady na pokładzie jachtu.

W czerwcu 2023 roku Sikora, współpracując z Kancelarią Mieloch i Wspólnicy, zajął się pomocą ofierze molestowania seksualnego w Towarzystwie Chrystusowym, księdzu Pawłowi G. Natomiast w lipcu 2023 rozpoczął pracę nad książką Żryj Cukierki, która ma być śledztwem dziennikarskim na temat patologii w Towarzystwie.

W dniach od 5 do 21 listopada 2023 roku Sławomir Sikora przebywał w USA, podróżując wspólnie ze Zbigniewem Zborowskim w ramach projektów No War Global Project oraz Trip with VIP. Ich ekipa przemieszczała się z Kalifornii przez Nevadę, Arizonę, Nowy Meksyk, aż dotarła do Teksasu.

Przypisy

  1. KingaK. Furtak, Cmentarz żydowski w Bączku. Prace porządkowe zainicjował tu mężczyzna skazany za podwójne zabójstwo... [online], nam!, 10.08.2023 r. [dostęp 15.03.2024 r.]
  2. Łaska dla Sikory, Sobotka czeka [online], Archiwum Rzeczpospolitej, 06.12.2005 r. [dostęp 15.03.2024 r.]
  3. Poland to pardon killer of two gangsters [online], New Zealand Herald, 04.12.2005 r. [dostęp 08.04.2024 r.]
  4. Sławomir Sikora, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
  5. PiotrP. Pytlakowski, Jak Sikora obudził Islandię [online], Polityka, 03.05.2008 r. [dostęp 16.03.2024 r.]
  6. EdwardE. Zimmermann, Spłacał dług na kirkucie, „Dziennik Bałtycki, Dziennik Kociewski”, 31.10.2008 r. [dostęp 15.03.2024 r.]
  7. Lincz – Zwiastun PL (Trailer) [online], Kino Helios Polska, 29.05.2011 r. [dostęp 26.02.2024 r.]
  8. PiotrP. Nisztor, Sławomir Sikora, bohater Długu, szkolił klawiszy [online], Rzeczpospolita, 11.03.2011 r. [dostęp 27.05.2023 r.]
  9. Komorowski okazał łaskę, której nie zdążył okazać Kaczyński [online], politykier.pl, 05.11.2011 r. [zarchiwizowane 21.12.2010 r.]
  10. Prezydent ułaskawił Artura Brylińskiego, pierwowzór bohatera „Długu” [online], gazeta.pl, 16.12.2010 r. [zarchiwizowane 31.07.2012 r.]
  11. IwonaI. Adamczak, Walka z analfabetyzmem muzycznym [online], LidiaBajkowska.pl [dostęp 28.02.2024 r.]
  12. Sławek Sikora – O mnie.
  13. GrażynaG. Zawadka, Zabieram wszystko, czyli dług po częstochowsku [online], Rzeczpospolita, 08.03.2010 r. [dostęp 04.03.2024 r.]
  14. Małgorzata I.M.I. Niemczyńska, Sławomir Sikora, pierwowzór jednego z bohaterów "Długu": Nie uciekam od wolności [online], Gazeta Wyborcza. Duży Format, 21.07.2016 r. [dostęp 04.03.2024 r.]
  15. PiotrP. Pytlakowski, Więzienna wystawa o Auschwitz [online], Polityka, 13.09.2016 r. [dostęp 15.03.2024 r.]
  16. RedakcjaR. Warszawa, Klub "Park" zamyka się po niemal 40 latach. SGH nie przedłużyła umowy najmu właścicielowi [online], Warszawa Nasze Miasto, 09.12.2022 r. [dostęp 11.08.2024 r.]
  17. Blog "Spłacam dług" (zarchiwizowany).
  18. Jewish cemetery in Skarszewy [online], cja.huji.ac.il [dostęp 11.08.2024 r.]
  19. AndrzejA. Bałandynowicz, Prewencja w systemie kontroli przestępczości ekonomicznej, „Probacja, Kwartalnik Ministerstwa Sprawiedliwości” (3/2019), Probacja.com, 2020, s. 13-30. [dostęp 11.03.2024 r.]
  20. Fundacja Europejskie Centrum Wspierania Inicjatyw Społecznych im. prof. Kazimierza Twardowskiego [zarchiwizowano z adresu 16.02.2024 r.]
  21. Fundacja Europejskie Centrum Wspierania Inicjatyw Społecznych im. prof. Kazimierza Twardowskiego, s. 3
  22. Policja szuka rodziców noworodka. "Odmówili szczepień i uciekli z dzieckiem" [online], Wyborcza.pl, 15.09.2017 r. [dostęp 09.03.2024 r.]
  23. Prawdziwa wersja zdarzeń rodziców poszukiwanych przez policję [online], Facebook, 17.09.2017 r. [dostęp 11.03.2024 r.]
  24. Przymus szczepionek trudny w egzekucji. Sąd swoje. Rodzice swoje [online], TVN24, 18.09.2017 r. [dostęp 09.03.2024 r.]

Oceń: Sławomir Sikora (ur. 1964)

Średnia ocena:4.9 Liczba ocen:18