Olgierd Stołyhwo

---

Życiorys

Olgierd Stołyhwo był synem prominentnego antropologa, Kazimierza Stołyhwy, oraz Eugenii z Piotrowskich. Ucząc się w Warszawie i później w Krakowie, z powodzeniem zdał maturę. W 1934 roku rozpoczął studia w Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni. W trakcie nauki wziął udział w niezwykłej podróży dookoła świata na szkolnej fregacie „Dar Pomorza”. W listopadzie tego samego roku, w trakcie pobytu w Zatoce Meksykańskiej, wspólnie z dwoma innymi uczniami, uciekł w szalupie ze statku, znajdując się 120 mil od brzegu. Zostali jednak ujęci w Panamie i ostatecznie powrócili do Polski. W efekcie tej nieprzemyślanej decyzji Stołyhwo został wydalony z uczelni.

Dzięki staraniom ojca, udało mu się w 1937 roku ponownie rozpocząć naukę w szkole, lecz wiosną następnego roku znowu został relegowany. Tym razem oskarżono go o niemoralne zachowanie i rzekome szerzenie homoseksualizmu wśród swoich rówieśników. Dodatkowo, jego sympatie komunistyczne nie pozostały bez echa, a w 1938 roku groziło mu zatrzymanie przez gdyńską policję za kolportaż ulotek, jednak sprawa nie została potwierdzona przez kontrwywiad.

Wcześniej był aktywnym członkiem Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (OMTUR) oraz przynależał do związku zawodowego transportowców. Ikoną jego aktywności była Międzynarodowa Organizacja Pomocy Rewolucjonistom (MOPR). Po wydaleniu ze szkoły, olgierd przez pewien czas pracował jako marynarz na angielskim frachtowcu SS „Kelvin”, który transportował broń do Hiszpanii, pogrążonej wtedy w wojnie domowej.

Wracając do Polski w 1938 roku, Stołyhwo wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii w Zambrowie, którą ukończył tuż przed wybuchem II wojny światowej. W trakcie kampanii wrześniowej 1939 roku, walczył w składzie 16 dywizjonu artylerii ciężkiej. 18 września, w czasie walk nad Bzurą, został wzięty do niemieckiej niewoli, jednak już trzy dni później udało mu się uciec, razem z towarzyszem z marynarki handlowej, Adamem Backerem.

W listopadzie 1939 roku, obaj mężczyźni przedostali się do strefy okupowanej przez ZSRR i dotarli do Odessy, gdzie postanowili wstąpić do sowieckiej marynarki handlowej. Plany wydostania się z ZSRR okazały się jednak nieosiągalne, więc kontynuowali podróż do Moskwy. Następnie wyruszyli do Iranu, przekraczając jego granicę na rzece Tajan 5 kwietnia 1940 roku. Po miesiącu wędrówki przez Iran i Afganistan, w maju dotarli do Indii Brytyjskich, gdzie zostali umieszczeni w Kwecie, a brytyjski kontrwywiad poddał ich przesłuchaniu. Po kilku miesiącach wypoczynku, zostali wysłani statkiem do Egiptu, skąd dostali się do stacjonującej w Palestynie Brygady Strzelców Karpackich. Ze względu na potrzeby polskiej floty, Stołyhwo i Backer zostali odkomenderowani do Wielkiej Brytanii.

W lutym 1941 roku, obaj mężczyźni dotarli do Anglii, gdzie, jak wszyscy Polacy, musieli przejść przez tzw. Patriotic School i złożyć szczegółowe relacje z działalności w Polsce przed wojną oraz w jej trakcie. Mimo uznania ich zeznań za wiarygodne, jedynie Backer wrócił do polskiej marynarki handlowej, a wniosek Stołyhwy został odrzucony przez kapitana Kowalskiego, co można wiązać z osobistymi animozjami. Został jednak przydzielony do 1 pułku artylerii ciężkiej I Korpusu Polskiego, w którym służył do 4 lipca 1942 roku.

Podjął decyzję o służbie w kraju i przeszedł do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, gdzie odbył szkolenie o specjalności dywersja. Został mianowany podporucznikiem z datą 10 grudnia 1942 roku. 31 stycznia 1943 roku, złożono mu przysięgę w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza w Audley End. Jego wytrzymałość fizyczna i psychiczna, odwaga oraz inicjatywa były wysoko oceniane przez ppłk. Michała Protasewicza, szefa Oddziału IV.

W nocy z 14 na 15 marca 1943 roku, uczestniczył w operacji lotniczej „Step”, gdzie został zrzucony z mjr dypl. Janem Górskim – „Chomikiem” oraz ppor. Januszem Jaroszem – „Szermierzem” na placówkę o kryptonimie „Bat”, znajdującą się 7 km na południe od stacji kolejowej w Grodzisku Mazowieckim. Po wylądowaniu, spadochroniarze znaleźli schronienie w domu Stanisława Osuchowskiego – „Tissota”. Stołyhwo przechodził aklimatyzację, mieszkując w Warszawie u Marii Wańkowicz, przy ul. Chopina 8/15, a następnie został przydzielony do Kedywu Okręgu AK Białystok.

30 kwietnia 1943 roku – działając pod aliasem Tadeusz Lisicki – został przypadkowo aresztowany przez Kripo z Januszem Jaroszem „Szermierzem” oraz Janem Hörlem – „Frogiem”. Wydarzenie miało miejsce w warszawskim mieszkaniu Hörla przy ul. 6 sierpnia. Stołyhwę przetransportowano do siedziby Gestapo w al. Szucha, gdzie został poddany brutalnym przesłuchaniom. Prawdopodobnie, kilka miesięcy później (w 1943 roku) został rozstrzelany w ruinach warszawskiego getta.

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka znajdującego się przy ul. Freta w Warszawie w 1980 roku odsłonięto tablicę Pamięci, która została poświęcona żołnierzom Armii Krajowej, w tym cichociemnym – spadochroniarzom, którzy przybyli z Anglii i Włoch, a którzy oddali swoje życie w walce o niepodległość Polski. Wspomniane tablice wymieniają 110 bohaterów, wśród których znajduje się także Olgierd Stołychwo.

---

Oceń: Olgierd Stołyhwo

---