Marek Zagańczyk

---

Twórczość

Marek Zagańczyk to autor, który w swoich szkicach podąża śladami podróży, jakie odbył w różnych zakątkach świata. Jego prace to nie tylko zapiski z odwiedzonych miejsc, ale także głębokie refleksje na temat lektur i podróży, które łączą w sobie zarówno aspekt myślowy, jak i rzeczywisty. Zawierają one medytacje nad kulturą, życiem oraz istotą naszej egzystencji, gdyż wszyscy trwamy w naturze oraz kulturze. Naturze, która jest pierwotnym żywiołem, oraz kulturze, która ten żywioł łagodzi i przekształca w domową przestrzeń.

W swojej twórczości autor szczególnie koncentruje się na włoskich podróżach, tropiąc ślady literackich i humanistycznych postaci, takich jak Pawle Muratow, Zbigniew Herbert, E.M. Forster, Patrick Leigh Fermor, Bruce Chatwin, Jarosław Iwaszkiewicz, Kenneth Clark, Ferdynand Gregorovius, a także Bernard Berenson.

Jego książka „Krajobrazy i portrety” wydana w 1999 roku zbiera szkice z podróży do Korsyki, Włoch, Austrii, Holandii oraz Polski. Znajdują się w niej także portrety takich osobistości jak W.H. Auden, Max Beerbohm, Isaiah Berlin, E.M. Forster, Eugeniusz Fromentin, Hugo von Hofmannstahl, Jarosław Iwaszkiewicz, Henry James, Jan Kott, Vladimir Nabokov oraz Evelyn Waugh.

W dziele „Droga do Sieny” z 2005 roku autor przedstawia zbiory szkiców, w których poświęca uwagę krajobrazom oraz sztuce Toskanii. Ten tekst wpisuje się w XX-wieczną tradycję podróży i blisko łączy esej z autobiografią. Kluczowym słowem dla tej opowieści jest „droga”, odzwierciedlająca wędrowanie, a niekoniecznie osiąganie celu. Narracja staje się dialogiem z wybitnymi podróżnikami, od Stendhala po Camusa i Herlinga-Grudzińskiego. Czytelnik zostaje od samego początku zanurzony w zmysłowym pejzażu, odkrywając unikalne połączenie dzieł ludzkich z naturą.

W publikacji występują również sylwetki Erwina Axera, Nicolasa Bouvier, Bruce’a Chatwina, Giuseppe Tomasiego di Lampedusa, V.S. Naipaula, Vity Sackville-West oraz Jerzy Stempowski.

„Cyprysy i topole” z 2012 roku to kolejny zbiór szkiców traktujących o miejscach, które były domami dla artystów i pisarzy bliskich autorowi. Ta książka charakteryzuje się głębią wiedzy o tematyce oraz wrażliwym opisem, jak pisze Julia Hartwig. Autor odkrywa sztukę podróżowania oraz osamotnienie, jakie często jej towarzyszy. Przewodnik ten prowadzi czytelnika przez ważne miejsca, dzieła sztuki i literatury, uwzględniając m.in.: Asolo, Berlin, Byszewy, Dolinę Orcii, Ferrarę, Florencję, Inflanty, Korsykę, Kretę, Pizę, Rzędziny oraz Wenecję.

„Berlińskie widoki” z 2019 roku to natomiast szkic, który wnika w tajemnice tytułowego miasta. Autor podejmuje próbę odszukania znanych z literatury miejsc oraz odtworzenia wyobrażenia miasta w realnym świecie.

Jako znawca współczesnej literatury i eseistyki, Zagańczyk prowadził zajęcia w Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, gdzie jego prace zostały nagrodzone wyróżnieniem rektora tej uczelni.

Wydawca

Marek Zagańczyk posiada imponujący dorobek w świecie literatury i edytorstwa. Jako zastępca redaktora naczelnego „Zeszytów Literackich”, pełni również funkcję redaktora naczelnego w wydawnictwie Próby. W jego bogatej pracy edytorskiej znajdują się istotne publikacje, które z pewnością zasługują na uwagę.

Do najważniejszych projektów, w które był zaangażowany, należy korespondencja Jarosława Iwaszkiewicza oraz Pawła Hertza, która została opublikowana na łamach „Zeszytów Literackich”. Dodatkowo, do jego osiągnięć należy edytowanie „Portretu młodego artysty. Listów Józefa Rajnfelda do Jarosława Iwaszkiewicza”, która ukazała się w Warszawie w 1997 roku i powstała we współpracy z Pawłem Hertzem. Zagańczyk jest także autorem wstępu oraz opracowania do tomu esejów Jana Kotta pt. „Nowy Jonasz i inne szkice”, wydanego we Wrocławiu w 1994 roku.

Praca Zagańczyka obejmuje również wybór esejów Pawła Hertza zatytułowany „Pamięć i ład”, opublikowany w Warszawie w 2018 roku, a także współredakcję tomów korespondencji wielkich twórców, takich jak Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz oraz Jerzy Stempowski. Z kolei, w redagowanej przez Zagańczyka serii „Podróże”, która znajduje się pod patronatem „Zeszytów Literackich”, ukazały się dzieła znakomitych autorów, takich jak Ewa Bieńkowska, Wojciech Karpiński, Patrick Leigh Fermor, Claudio Magris, Sándor Márai, Paweł Muratow, Jerzy Stempowski, Adam Szczuciński oraz Joanna Ugniewska, a także Tomas Venclova.

W wydawnictwie Próby Marek Zagańczyk zajął się redakcją pierwszego polskiego wydania „Europy w zwierciadle” Roberta Byrona, tłumaczonego przez Dorotę Kozińską, które pojawiło się w Warszawie w 2020 roku. W roku 2021, jego dorobek wzbogaciło wydanie „Paradiso” Adama Szczucińskiego, również w Warszawie. Kolejnym ważnym osiągnięciem jest redakcja pierwszego polskiego wydania „Rady egipskiej” Leonarda Sciascii, w którym współpracował z Elżbietą Jogałłą, a tłumaczenie zostało dokonane przez Halina Kralową, wydane w Warszawie w 2020 roku.

Książki

W twórczości Marka Zagańczyka znajdują się wyjątkowe dzieła literackie, które prezentują jego wszechstronność i talent. Oto wybrane publikacje:

• Krajobrazy i portrety (eseje; słowo/obraz terytoria 1999, ISBN 83-87316-82-2),
• Droga do Sieny (szkice literackie; Zeszyty Literackie 2005, ISBN 83-60046-05-0),
• Cyprysy i topole (szkice literackie; Zeszyty Literackie 2012, ISBN 978-83-60046-32-6),
• Berlińskie widoki (szkice literackie; Wydawnictwo Austeria, 2019, ISBN 978-83-7866-237-2).

Stypendia

Marek Zagańczyk, w trakcie swojej kariery, miał okazję otrzymać szereg znaczących stypendiów, które miały wpływ na jego działalność twórczą.

• 1992 – Fonds d’Aide Aux Lettres Polonaises Indépendantes, Paryż,
• 1993 – Stypendium im. Stanisława Lema, Société Historique et Littéraire Polonaise, Paryż,
• 2011 – Akademie der Künste, Berlin,
• 2015 – fellow Santa Maddalena Foundation, Donnini,
• 2016 – Stypendium im. Albrechta Lemppa.

Ordery i nagrody

– Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 2012, odznaczenie przyznane za znakomite osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej oraz działalności publicystycznej i wydawniczej, wyróżniające się zasługami w propagowaniu literatury,

– Nagroda Literacka im. Leopolda Staffa: specjalne wyróżnienie w kategorii „Pomost”, przyznane w uznaniu wkładu w popularyzację kultury włoskiej w 2023 roku.

---

Oceń: Marek Zagańczyk

---