Stanisław Gabriel Żeleński

---

Życiorys

Stanisław Gabriel Żeleński był wyjątkową postacią, której życie i dokonania tworzą ciekawą historię. Był bratem Tadeusza Kamila Marcjana „Boya” oraz urzędnika bankowego Edwarda Narcyza, a jego rodzicami byli kompozytor Władysław Żeleński oraz Wanda z domu Grabowskiej. Życie Żeleńskiego pełne było artystycznych inspiracji i społecznych ambicji.

Po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej, rozpoczął pracę jako architekt w Starostwie Krakowskim. W 1904 roku, w czasach wzrostu popularności witraży, przejął zakład witraży, który wcześniej założyli Władysław Ekielski i malarz Antoni Tuch. Od tego momentu zakład był znany jako „Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński”. W 1906 roku firma przeniosła się do nowej siedziby, zaprojektowanej przez Żeleńskiego oraz Ludwika Wojtyczkę, która obecnie mieści Muzeum Witrażu w Krakowie.

Warto podkreślić, że Żeleński traktował swoją firmę jako rzemiosło artystyczne, umożliwiając artystom współpracę przy realizacji ich projektów. Przez jego zakład wykonano witraże w 53 kościołach i kaplicach w Małopolsce, 27 we Lwowie, 13 w Księstwie Poznańskim, a także 16 w Królestwie Polskim, obok wielu innych budynków użyteczności publicznej.

W trakcie I wojny światowej Żeleński służył w austriackiej 12 Dywizji Piechoty. Niestety, 27 sierpnia 1914 roku został ranny w bitwie pod Grądami i zmarł dzień później w Łukowie, gdzie został pochowany. Jego śmierć została opisana przez generała Tadeusza Jordan Rozwadowskiego w jego wspomnieniach. Po jego śmierci, zakład przejęła jego żona Izabela z Madeyskich, a później ich syn Adam Żeleński.

Zakład przetrwał okres powojenny, został upaństwowiony, a potem przekształcony w spółdzielnię. W 2001 roku nabył go prywatny właściciel, Piotr Ostrowski, który w budynku stworzył muzeum witraży. Działa on po dziś dzień, mając zgodę spadkobierców rodziny Żeleńskich na korzystanie z historycznego nazewnictwa i logotypu.

. W zakładzie przy ul. Krasińskiego powstały witraże według kartonów takich artystów jak Jan Matejko, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, a także Karol Frycz i Kazimierz Sichulski. Zakład realizował również projekty np. Zbigniewa Pronaszki oraz Wojciecha Jastrzębowskiego.

.mw-parser-output .familytree td{background:white;color:black}html.enable-dark-skin .mw-parser-output .familytree td{background:#303030;color:rgb(216,216,216)} _ _ _ _ Marcjan Żeleński (1804–1846) _ _ _ Kamilla Russocka _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Władysław Żeleński (1837-1921) _ _ _ Wanda z Grabowskich (1841-1904) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Izabela z Madeyskich (1878-1956) _ Stanisław Gabriel Żeleński (1873-1914) _ Edward Żeleński (1878-1910) _ Tadeusz Boy-Żeleński (1874-1941) _ Zofia z Pareńskich (1886-1956) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Waleria Cecylia Sroczyńska (1901-1992) _ Władysław Marceli Żeleński (1903-2006) _ Adam Marian Żeleński (1905-1963) _ Janina Sokołowska (1900-1992) _ Stanisław Żeleński (1905-1981) _ _ _ _ _

Internet

Oto ważne informacje dotyczące Stanisława Gabriela Żeleńskiego, które można znaleźć w Internecie.

• Strona internetowa Muzeum Witrażu,
• Ostatni rok życia inżyniera Stanisława Gabriela Żeleńskiego,
• Grób Stanisława Gabriela Żeleńskiego w Łukowie.

---

Oceń: Stanisław Gabriel Żeleński

---