Jerzy Machlejd

---

Życiorys

Jerzy Machlejd wywodził się z rodziny o szkockich korzeniach, a jego przodkowie należeli do klanu MacLeodów. Był synem warszawskiego przedsiębiorcy, Artura Machlejda, bratankiem luterańskiego pastora Juliana Machlejda, bratem inżyniera ogrodnictwa Józefa Machlejda, a także wnukiem browarnika Karola Machlejda.

Ukończył Gimnazjum Męskie im. Mikołaja Reja w Warszawie, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W trakcie studiów brał aktywny udział w życiu akademickim – pełnił funkcję sędziego i był członkiem Rady Nadzorczej Bratniej Pomocy, skarbnikiem Koła Prawników oraz prezesem Konferencji Delegatów Kół Naukowych. Jego praca akademicka zakończyła się w 1924 roku uzyskaniem tytułu magistra. W 1934 roku pomyślnie obronił pracę doktorską, w której omawiał temat rewolucji francuskiej.

W swojej karierze zawodowej znalazł się na dyrektorskim stanowisku w Zakładach Ogrodniczych Ulrichów. Dodatkowo przez pewien czas pełnił funkcję sędziego w Sądzie Okręgowym w Warszawie, angażując się również w działalność Stowarzyszeń Kupców Polskich i Komisji Odwoławczej Warszawskiej Izby Skarbowej.

Już jako nastolatek, w listopadzie 1918 roku, służył w ochotniczym batalionie harcerskim Wojska Polskiego. Następnie, w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, zgłosił się na ochotnika do służby. W 2 baterii 9 dywizjonu artylerii konnej walczył podczas tych trudnych czasów. Po ukończeniu studiów w 1924 roku służył jako kawalerzysta w 7 pułku ułanów w Mińsku Mazowieckim. W 1925 roku zakończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii, będąc przydzielonym do 2 pułku ułanów w rezerwie.

W trakcie swojej działalności politycznej był posłem na Sejm II RP V kadencji, członkiem klubu parlamentarnego OZN, a także pracował w kilku komisjach sejmowych, takich jak budżetowa, przemysłowo-handlowa oraz rolna. Machlejd był także zainteresowany historią, geografią i poezją. Jego badania genealogiczne poświęcone rodzinie Machlejdów doprowadziły go do Szkocji w 1937 roku, gdzie odwiedził zamek Dunvegan na wyspie Skye – miejsce związane z historią jego rodu. Nawiasem mówiąc, w 1929 roku opublikował tomik wierszy pod pseudonimem JAM, zatytułowany „Mowa kwiatów”.

Wspólnie z antropogeografem Bogdanem Zaborskim był autorem mapy narodowościowej terenów kresowych i Litwy, a jego prace naukowe, w tym nieukończona praca o pochodzeniu nazw miast polskich, miały znaczenie dla polskiej historiografii.

Po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku, zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego, mimo że jako parlamentarzysta nie był zobowiązany do mobilizacji. Po agresji ZSRR na Polskę trafił w nieznanych okolicznościach do radzieckiej niewoli, gdzie przebywał w obozie w Starobielsku. Wiosną 1940 roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie, a jego ciało potajemnie pogrzebano w masowej mogile w Piatichatkach. Od 17 czerwca 2000 roku miejsce to upamiętnia Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod numerem 2138.

Symboliczny grób Jerzego Machlejda znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja A, grób 29). Jest on również upamiętniony tablicą kommemoratywną w kaplicy katyńskiej oraz w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie.

5 października 2007 roku minister obrony narodowej, Aleksander Szczygło, pośmiertnie mianował go na stopień kapitana, co zostało oficjalnie ogłoszone 9 listopada 2007 roku podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” w Warszawie.

Publikacje

Jerzy Machlejd jest autorem wielu znaczących prac, które przyczyniły się do zrozumienia różnych aspektów historii i kultury. Jego publikacje obejmują:

• mapa narodowościowa kresów północno-wschodnich i Litwy, 1922,
• mowa kwiatów, 1929,
• rewolucja francuska w świetle statystyki, 1934.

---

Oceń: Jerzy Machlejd

---