Katedra polowa Wojska Polskiego

---

Historia

W roku 1642 na rozkaz Władysława IV zbudowano niewielki drewniany kościół, poświęcony świętym Prymowi i Felicjanowi, który był pod opieką pijarów. Dwa lata później, relikwie męczenników znalazły swoje miejsce w tej świątyni, a przywiózł je specjalnie dla króla członek rodziny Ossolińskich, przybywający z Rzymu.

Niestety, kościół uległ zniszczeniu w trakcie bitwy o Warszawę z Szwedami w 1656 roku. W odpowiedzi na tę tragedię, król Jan Kazimierz postanowił wznieść w jego miejsce murowaną budowlę. Budowę zlecono Małgorzacie Kotowskiej, stolnikowej wyszogrodzkiej.

17 lipca 1701 roku miała miejsce konsekracja nowego kościoła, odbudowanego według projektu Józefa Fontany, pod wezwaniem Matki Bożej Zwycięskiej oraz świętych Pryma i Felicjana. Sakramentu poświęcenia dokonał biskup poznański, Mikołaj Stanisław Święcicki. W ołtarzach tej nowej świątyni obecne były dzieła Szymona Czechowicza oraz J. B. Plerscha. Relikwie męczenników oraz przywieziony z Rzymu obraz Najświętszej Maryi Panny, znany jako Matka Boża Łaskawa, stały się obiektami szczególnego kultu w kościele jezuitów przy ul. Świętojańskiej.

W 1834 roku rosyjski gubernator Iwan Paskiewicz przekazał kościół Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Pijarzy otrzymali wówczas wysokie odszkodowanie w wysokości ponad 53,3 tys. rubli oraz przejęli opuszczony kościół jezuitów na ul. Świętojańskiej. W latach 1835-1837 kościół przeszedł przebudowę i adaptację na cele liturgii prawosławnej, realizowaną według projektu Antonia Corazziego oraz Andrzeja Gołońskiego. W ramach tych prac usunięto barokowy wystrój wnętrza, a na wieżach zawieszono dzwony, które zostały odlanym z armat zdobytych podczas powstania listopadowego. Kościół stał się soborem Trójcy Świętej, katedrą eparchii warszawskiej i nowogieorgijewskiej.

Wzburzone społeczeństwo warszawskie, w akcie oporu przeciw represjom względem pijarów, stworzyło wiersz, którego treść brzmiała:

Poczekajcie no kopułki,
Przyjdą jeszcze z Francji pułki,
My nie chcemy obcej wiary,
Wróci nasza i pijary.

Sobór pełnił swoją rolę w latach 1837-1915. W grudniu 1916 roku okupacyjne władze niemieckie oddały świątynię Kościołowi rzymskokatolickiemu. Arcybiskup Aleksander Kakowski przekazał ją do użytkowania wojska. 5 lutego 1919 roku papież Benedykt XV mianował biskupa Stanisława Galla biskupem polowym Wojska Polskiego. W latach 1923-1927 przywrócono pierwotny barokowy styl architektoniczny według projektu prof. Oskara Sosnowskiego. W czasie okupacji kościół przeszedł pod zarząd niemieckich katolików i ich duszpasterzy.

6 sierpnia 1944 roku, podczas rocznicy wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej, po mszy odbyła się jedyna defilada wojsk powstańczych w trakcie powstania warszawskiego. Batalion „Gozdawa” przemaszerował ulicą Długą w kierunku pałacu Raczyńskich.

W trakcie II wojny światowej kościół doznał znacznych zniszczeń, sięgających ok. 40%. Odbudowę przeprowadzono w latach 1946-1960, realizując projekt Leona Marka Suzina. Po odbudowie, świątynia została przekazana generalnemu dziekanowi Wojska Polskiego. W okresie rządów komunistycznych zlikwidowano ordynariat polowy, przez co katedra pozostała „polowa” jedynie w nazwie.

W dniu 21 stycznia 1991 roku opublikowano bullę nominacyjną biskupa polowego Wojska Polskiego oraz dekret Kongregacji do Spraw Biskupów. To wydarzenie przyczyniło się do odnowienia Ordynariatu Polowego. Świątynia uzyskała status katedry polowej Wojska Polskiego pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.

Kaplica Katyńska – Mauzoleum

Kaplica Katyńska, znajdująca się w katedrze polowej Wojska Polskiego, została stworzona z myślą o upamiętnieniu ofiar męczeństwa obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Byli to więźniowie oraz jeńcy wojenni, którzy tragicznie zostali zamordowani w 1940 roku przez NKWD. Na ołtarzu kaplicy odnajdujemy obrazek Matki Bożej Katyńskiej, który jest relikwią bezpośrednio powiązaną z losami polskich oficerów oraz policjantów zamordowanych przez NKWD.

Wnętrze kaplicy zdobią tabliczki upamiętniające ofiary, których łączna liczba wynosi 15 tysięcy. Widnieją na nich nazwiska osób, które zginęły w Katyniu, Charkowie oraz Miednoje. Dodatkowo, umieszczono tam również bezimienne tabliczki, których jest około 7 tysięcy.

Ważnym momentem w historii kaplicy było odsłonięcie 15 sierpnia 2010 roku tablicy pamiątkowej poświęconej ofiarom katastrofy polskiego samolotu Tu-154 w Smoleńsku. Dzień ten upamiętnia tragedię, która była częścią najnowszej historii Polski.

Aby poznać więcej szczegółów na temat tej wyjątkowej kaplicy, zachęcamy do przeczytania osobnego artykułu: Kaplica Katyńska w Warszawie.

Kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej

W bezpośredniej bliskości kaplicy Katyńskiej, z lewej strony głównego wejścia, możemy odnaleźć kaplicę Matki Boskiej Ostrobramskiej. Ta szczególna świątynia została poświęcona w 2005 roku i od tego czasu stanowi ważny element kulturowy i religijny w tym miejscu.

Kaplica, znana również jako kaplica Lotników, zdobią piękne kolorowe ceramiczne płaskorzeźby, które są dziełem utalentowanych artystów, Lecha oraz Piotra Grześkiewiczów. Ich prace dodają wyjątkowego charakteru i głębi duchowej tej kaplicy.

Muzeum Ordynariatu Polowego

Warto zwrócić uwagę na muzeum, które znajduje się w podziemiach, a jego wejście zlokalizowane jest przy kaplicy Katyńskiej. Zostało ono otwarte w grudniu 2010 roku Muzeum Ordynariatu Polowego i ma na celu przedstawienie znaczenia oręża polskiego, a także martyrologii związanej z wojną.

W muzeum można zobaczyć, jaką rolę odgrywał ordynariat polowy w obronie kraju oraz jakie znaczenie miała walka o niepodległość.

Duszpasterze

W Katedrze polowej Wojska Polskiego, która pełni ważną rolę w duchowym życiu żołnierzy, pracują wybitni duszpasterze. Na czołowej pozycji znajduje się biskup polowy Wojska Polskiego, którego obecnie reprezentuje ks. bp Wiesław Lechowicz.

Wspierany jest on przez proboszcza, ks. kan. plk dr Sebastiana Piekarskiego, który odgrywa kluczową rolę w organizowaniu spraw duchowych w społeczności wojskowej.

Wśród wikariuszy pracujących w tej instytucji znajdują się:

• ks. por. Jacek Białek,
• ks. por. Karol Bernatek.

Oprócz tego, w Katedrze znajduje się także rezydent, którym jest ks. kpt. SOP dr Piotr Zamaria. Jego działalność ma na celu wsparcie duszpasterskie wśród żołnierzy.

Zabytki

Na wykazie zabytków znajdziemy różnorodne obiekty, które są dużą wartością kulturową i historyczną. Wśród nich wyróżniają się:

• zespół klasztorny pijarów, ul. Długa 13, ul. Miodowa 26,
• kościół MB Królowej Korony Polskiej, numer rejestru: 66/1 z 1.07.1965,
• klasztor, obecnie kamienica, numer rejestru: 66/2 z 1.07.1965.

W obrębie katedry można podziwiać drzwi spiżowe, zaprojektowane przez Andrzeja Renesa, na których przedstawione są kluczowe sceny bitewne z dziejów Polski. Nad tabernakulum wznosi się figura Matki Bożej Królowej Polski, która przetrwała okres wojenny. Dnia 15 sierpnia 1994 roku, biskup polowy generał dywizji doktor Sławoj Leszek Głódź uhonorował ją „płaszczem hetmańskim”, który ozdobiony był wyszytymi odznaczeniami pamiątkowymi Sił Zbrojnych RP. Z tyłu figury umiejscowione są odznaczenia wojskowe, a po prawej stronie znajdują się organy, które pochodzą z drugiej połowy XIX wieku.

Wnętrze katedry zdobią obrazy autorstwa Michaela Willmanna. Z lewej strony kruchty zlokalizowana jest kaplica Matki Bożej Miłosierdzia, często określana jako kaplica Pamięci, natomiast po prawej stronie mieści się kaplica Katyńska.

Organy, znajdujące się w katedrze, są zbudowane na podstawie instrumentu stworzonego przez Ignatiusa Mentzla z lat 1724–1729, który pierwotnie znajdował się w kościele łaski w Kamiennej Górze. Po II wojnie światowej zostały zdemontowane i przewiezione do Warszawy. Z uwagi na znaczne zmiany w oryginalnym układzie oraz dużą swobodę w montażu, nie można mówić o tożsamości obecnego instrumentu z pierwotnym.

Pochowani w kościelnych kryptach do 1834

W znanym kościele Matki Bożej Zwycięskiej i świętych Pryma i Felicjana, położonym przy ulicy Długiej, do momentu przejęcia przez cerkiew prawosławną w 1834 roku, spoczywały znane osobistości. Oto niektóre z nich:

• Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ, utalentowany poeta baroku, którego szczątki przeniesiono z kościoła o.o. jezuitów około 1834 roku,
• wybitni pijarzy, którzy odegrali istotną rolę w polskim szkolnictwie, związani z Collegium Nobilium pijarów w Warszawie oraz Komisją Edukacji Narodowej, w tym Stanisław Konarski SchP, Onufry Kopczyński, Teodor Waga, Ignacy Zaborowski, Szymon Bielski oraz Atanazy Pomorzkant.

Zabytkowe wyposażenie przeniesione po 1834 do innych kościołów

W kontekście zabytkowego wyposażenia przeniesionego po 1834 roku do różnych kościołów, warto zaznaczyć pewne budzące zainteresowanie elementy. Osobno można rozważyć na przykład Matkę Bożą Łaskawą, która odgrywa istotną rolę w tej narracji.

Zachęcamy do zapoznania się z Portalowym kenotafem wojewody Jana Tarły, który jest doskonałym przykładem cennych artefaktów. Można również odkryć więcej informacji w artykule dotyczącym Kościoła Matki Bożej Łaskawej w Warszawie, w szczególności w sekcji poświęconej rzeźbie niedźwiedzia lub lwicy.

---

Oceń: Katedra polowa Wojska Polskiego

---