Ignacy Matuszewski

---

Życiorys

Ignacy Matuszewski przyszedł na świat w rodzinie o silnych międzynarodowych tradycjach, jako dziecko Ignacego Matuszewskiego i Anieli, z rodu Bein. Jego matka była neofitką pochodzącą z burżuazyjnej rodziny żydowskiej. W genealogii Matuszewskiego wyróżnia się jego pradziadek Zygmunt Merzbach, który znany był jako polski tłumacz oraz wydawca, a także niemieckojęzyczny poeta o żydowskich korzeniach. Z kolei jego prapradziadek ze strony matki, Lewi Lesser, był znanym kupcem, również żydowskiego pochodzenia.

Duży wpływ na młodego Ignacego wywarł jego ojciec oraz liberalne i twórcze środowisko, w którym dorastał. Razem z Anielą Bein prowadził otwarty dom w Warszawie, przy ulicy Leopoldyny 4 (obecnie Emilii Plater), gdzie regularnie gościli znane postacie, takie jak Gustaw Daniłowski, Julian Ochorowicz, Wacław Sieroszewski, Stefan Żeromski oraz Aleksander Głowacki, popularnie znany jako Bolesław Prus. Warto jednak sprostować, że Bolesław Prus nie był ojcem chrzestnym Ignacego; dokumenty z Archiwum Państwowego w Warszawie wskazują, iż jego chrzestnymi byli Aleksandra Biron oraz Zygmunt Kiltynowicz.

Ignacy Matuszewski postanowił kontynuować naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie studiował filozofię, a następnie architekturę w Mediolanie oraz prawo w Dorpacie; uzupełnił swoją edukację naukami rolniczymi w Warszawie. Jego ścieżka życiowa znacznie zmieniła się podczas I wojny światowej, w której zaangażował się jako realizator wizji Józefa Piłsudskiego w Rosji. Od grudnia 1914 roku był częścią armii rosyjskiej, pełniąc m.in. funkcję dowódcy oddziału wywiadowczego.

Po rewolucji lutowej w 1917 roku, Matuszewski odegrał kluczową rolę w organizacji Zjazdu Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie oraz w formowaniu Korpusów Polskich w Rosji. W dziesiątym 1917 roku, jako członek Tymczasowego Zarządu Związku Wojskowych Polaków Garnizonu Mińskiego, miał wpływ na działania frontowe. Wkrótce jednak, w lutym 1918 roku, został zaocznie skazany na śmierć przez bolszewików. Jako odpowiedź, prowadząc polski oddział, zajął Mińsk, stając się komendantem tego miasta z dniem 20 lutego tego samego roku.

Niestety, jego problemy z wrogimi reżimami nie zakończyły się tam. Z powodu zagrożenia życia wyjechał do Kijowa, gdzie wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. W maju 1918 roku podjął nieudaną próbę przejęcia władzy nad I Korpusem Polskim w Bobrujsku. Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 roku, Matuszewski został mianowany do Oddziału II Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, a podczas drugiej wojny polsko-bolszewickiej, w lipcu 1920 roku, awansował na szefa tegoż oddziału.

Po wielu latach służby wojskowej, w dniu 2 listopada 1923 roku, Matuszewski zajął się sprawami administracyjnymi w Ministerstwie Spraw Wojskowych, gdzie szybko awansował. W grudniu 1924 roku awansował na pułkownika, a w 1928 roku został attaché wojskowym w Rzymie. Po przewrocie majowym w 1926 roku znalazł się w obozie piłsudczyków, zostając jednym z wiodących przedstawicieli prawicy. W latach 1926–1928 pełnił funkcję dyrektora Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a w 1927 roku zyskał tytuł członka honorowego PZLA.

Matuszewski był także aktywny w polityce, sprzeciwiając się równym prawom dla mniejszości narodowych oraz zakładając liczne organizacje, w tym Komitet Narodowy Amerykanów Polskiego Pochodzenia (KNAPP) po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych. Na początku września 1939 roku organizował ewakuację 75 ton złota Banku Polskiego, co przeprowadził wspólnie z Henrykiem Floyar-Rajchmanem. Po klęsce Francji w 1940 roku, wydostał się do Stanów Zjednoczonych, sprzeciwiając się polityce rządu gen. Władysława Sikorskiego wobec ZSRR.

Matuszewski zmarł nagle w Nowym Jorku 3 sierpnia 1946 roku. Dwukrotnie żonaty, jego pierwsza żona, Stanisława z Kuszelewskich, była pisarką oraz członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej i Armii Krajowej. Z tego małżeństwa miał córkę Ewę. Drugą żoną została Halina Konopacka, z którą zawarł ślub 20 grudnia 1928 roku.

„Największym umiłowaniem jego życia – po śmierci Matuszewskiego wspominał Bohdan Podoski – była jedyna córka Ewa. Ofiarował jej kiedyś to, co cenił najwięcej – krzyże Virtuti Militari, pradziadowski i własny. Młoda dziewczyna zginęła w powstaniu warszawskim. Padła na posterunku jako sanitariuszka, opatrując rannych żołnierzy Armii Krajowej. Zagarnięta przez Niemców, których się nie ulękła, do końca wypełniając obowiązek, została przez nich rozstrzelana za 'zbrodnię’ okazania pomocy 'ludziom wyjętym spod prawa’” Ewa Matuszewska, sanitariuszka w Pułku „Baszta”, została rozstrzelana w dniu 26 września 1944 w Alei Niepodległości w Warszawie.

Upamiętnienie

W dniu 18 listopada 2016 roku na cmentarzu Calvary Cemetery w Woodside (Queens, Nowy Jork) miała miejsce ekshumacja szczątków pułkownika Ignacego Matuszewskiego oraz majora Henryka Floyar-Rajchmana. Po dokonaniu tego aktu, 23 listopada 2016 ich doczesne szczątki zostały przetransportowane do Polski. Ostateczne pochowanie miało miejsce 10 grudnia 2016 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w miejscu przeznaczonym dla żołnierzy Wojska Polskiego, którzy polegli podczas wojny z 1920 roku, w kwaterze B13-1-32.

W 2016 roku Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych wprowadziła do obiegu banknot testowy z wizerunkiem Ignacego Matuszewskiego, co stanowiło ważne upamiętnienie jego postaci w historii Polski.

Ordery i odznaczenia

Ignacy Matuszewski, będący postacią o niezwykłym dorobku, został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami za swoje zasługi. Jego osiągnięcia znalazły odzwierciedlenie w następujących nagrodach:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5227 przyznany w 1922 roku,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 10 listopada 1928 roku,
• Krzyż Niepodległości z Mieczami, nadany 6 czerwca 1931 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski przyznany 2 maja 1923 roku,
• Krzyż Walecznych – otrzymał go czterokrotnie, po raz pierwszy w 1922 roku,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Złoty Wawrzyn Akademicki nadany 4 listopada 1937 roku,
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia,
• Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja),
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja),
• Kawaler Orderu św. Maurycego i Łazarza (Włochy),
• Order Wschodzącego Słońca IV klasy (Japonia),
• Komandor Orderu Orła Białego (Jugosławia),
• Komandor Orderu Korony Rumunii (Rumunia),
• Komandor Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia),
• Order Krzyża Wolności I kategorii III klasy (Estonia, 1922),
• Komandor I Klasy Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia),
• Komandor Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia),
• Komandor Orderu Wazów (Szwecja, 1923),
• Krzyż Wielki Orderu Chrystusa (Portugalia, 1931),
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Węgry),
• Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja).

Ta znaczna liczba odznaczeń podkreśla jego wkład w historię zarówno Polski, jak i innych krajów, w których otrzymał zasługi.

---

Oceń: Ignacy Matuszewski

---