Jan Dobraczyński

---

Życiorys

Jan Dobraczyński przyszedł na świat 20 kwietnia 1910 roku w stolicy Polski, Warszawie, w rodzinie o intelektualnych tradycjach. Jego ojcem był Ludwik Dobraczyński, urzędnik, natomiast matką Waleria z Markiewiczów. Edukację rozpoczął w Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki, następnie uczęszczał do Gimnazjum im. Joachima Lelewela oraz Gimnazjum im. Adama Mickiewicza, gdzie ukończył naukę i zdał maturę w 1928 roku. W dorosłe życie wkroczył jako student prawa na Uniwersytecie Warszawskim, lecz po roku przeniósł się do Wyższej Szkoły Handlowej, którą ukończył w 1932 roku.

Podczas czasów studenckich zaangażował się w życie społeczno-kulturalne, przynależąc do chrześcijańskiej organizacji studenckiej Juventus Christiana oraz redagując czasopismo “Iuventus Christiana” od momentu debiutu w 1934 do 1936 roku. W dniach od 15 sierpnia 1932 do 30 czerwca 1933 roku odbył obowiązkową służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, gdzie następnie prowadził praktyki w 7 Pułku Ułanów Lubelskich w Mińsku Mazowieckim.

Po zdobyciu stopnia podporucznika rezerwy, Dobraczyński podjął pracę jako urzędnik w Wydziale Opieki Społecznej Urzędu Miejskiego, a w 1935 roku przeniósł się do Lublina, gdzie zatrudnił się w Międzykomunalnym Związku Opieki Społecznej. W tym samym okresie wziął ślub z Danutą Kotowicz. W Lublinie prowadził wykłady na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz współpracował z lokalnym miesięcznikiem „Prąd”. Warto zauważyć, że w tym czasie związał się z ruchem narodowym, stając się członkiem Stronnictwa Narodowego oraz Zrzeszenia Pisarzy Katolickich.

W 1938 roku powrócił do Warszawy, gdzie zajął się pracą jako referent w Stowarzyszeniu Kupców Polskich. Jego działalność publicystyczna do tego momentu, chociaż obficie dokumentowana, obejmowała często treści o charakterze antysemickim, co również odzwierciedlało ówczesne stereotypowe myślenie. W czasie kampanii wrześniowej zaciągnął się do 2 Pułku Strzelców Konnych.

Podczas chrupliwienia hitlerowskiego Dobraczyński, pozostając w Warszawie, pełnił rolę współredaktora pisma „Walka”, będącego organem prasowym NOW oraz Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego. Razem ze Stanisławem Piaseckim w grudniu 1939 roku stworzył „Walkę” oraz angażował się w redagowanie wielu innych ważnych publikacji, takich jak „Sprawy Narodu” oraz „Głos Ojczyzny”. Co warto zaznaczyć, był aktywnym członkiem Żegoty, gdzie z jego determinacją udało się uratować od 500 do 700 żydowskich dzieci. Jak zauważa Anna Bikont, jego ewolucja w kierunku przeciwnym do antysemityzmu była spowodowana osobistym związkiem z osobą o żydowskim pochodzeniu, pracującą w Wydziale Opieki Społecznej.

W roli oficera NOW i AK brał udział w powstaniu warszawskim. Dobraczyński, dowodząc oddziałem Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej, działał na Starym Mieście, a później na Mokotowie, gdzie redagował „Komunikat informacyjny” BiP. Otrzymał także Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, co podkreśla jego zaangażowanie i poświęcenie w walce o wolność. Po kapitulacji przebywał w niemieckich obozach jenieckich w Bergen-Belsen i innych lokalizacjach.

Po wojnie, w 1945 roku, Dobraczyński powrócił do Polska, a w tym samym czasie dołączył do Związku Literatów Polskich. Był redaktorem „Dziś i Jutro” w latach 1945-1946, z którego środowiska później wywodziło się wielu przedstawicieli Stowarzyszenia „Pax”, założonego przez Bolesława Piaseckiego w 1947 roku. W 1952 roku objął mandat posła na Sejm PRL. Po zmianach politycznych w 1956 roku, Dobraczyński współredagował takie tytuły jak „Słowo Powszechne” oraz „Kierunki”.

W późniejszych latach był aktywnym działaczem, pełniąc funkcję członka prezydium Frontu Jedności Narodu oraz przewodniczącego Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W 1982 roku jego zaangażowanie w działalność społeczną zostało uwieńczone przewodnictwem Rady Krajowej PRON, a w 1988 roku, jako uznanie jego wysiłków, został mianowany generałem brygady w stanie spoczynku.

Po 1989 roku Jan Dobraczyński zrezygnował z aktywnej działalności politycznej i zmarł 5 marca 1994 roku w Warszawie. Jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz Powązkowski w Warszawie, gdzie został pochowany.

Życie prywatne

Jan Dobraczyński spędzał życie w Warszawie, gdzie prowadził swoje życie prywatne. W jego życiu osobistym kluczową rolę odegrała żona, Maria Danuta Dobraczyńska, z domu Kotowicz (1910–1966). Para ta doczekała się trzech córek, co na pewno wnosiło dodatkowe radości i wyzwania w ich codziennym życiu.

Odznaczenia i nagrody

Jan Dobraczyński posiada bogaty zbiór polskich i międzynarodowych nagród oraz odznaczeń, które przyznawano mu przez wiele lat. Wśród nich można wymienić następujące wyróżnienia:

• 1944, Polska – Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• 1949, Polska – Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka,
• 1951, Polska – Złoty Krzyż Zasługi za działania mające na celu zapewnienie pokoju,
• 1954, Polska – Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka,
• 1954, Polska – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za działalność społeczną,
• 1955, Polska – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski z okazji 10-lecia postępowego ruchu katolików,
• 1969, Polska – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• 1970, Polska – Nagroda Państwowa II stopnia za twórczość literacką,
• 1970, Polska – Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka,
• 1972, RFN – nagroda im. R. Schneidera za osiągnięcia literackie w Hamburgu,
• 1977, Polska – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za twórczość literacką,
• 1978, Polska – Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”,
• 1979, Polska – nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji I stopnia za osiągnięcia literackie,
• 1980, Polska – Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka,
• 1980, Polska – nagroda miasta Warszawy za osiągnięcia literackie,
• 1980, Włochy – nagroda miasta Prato za osiągnięcia literackie,
• 1982, Polska – Warszawski Krzyż Powstańczy,
• 1982, Polska – Order Sztandaru Pracy I klasy,
• 1984, Polska – Order Budowniczych Polski Ludowej,
• 1985, Polska – Srebrny Krzyż Virtuti Militari,
• 1985, Włochy – nagroda miasta San Remo za osiągnięcia literackie,
• 1985, NRD – Złoty Order „Gwiazda Przyjaźni między Narodami”,
• 1985, NRD – nagroda im. O. Nuschke za osiągnięcia literackie,
• 1986, Polska – Nagroda Państwowa I stopnia za całokształt twórczości,
• 1986, Polska – nagroda im. B. Piaseckiego,
• 1993, Izrael – medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” przyznawany przez instytut Jad Waszem w Jerozolimie za pomoc Żydom w czasie okupacji hitlerowskiej, odebrany w Warszawie.

Twórczość

Jan Dobraczyński był znaczącą postacią w polskiej literaturze, znanym autorem różnorodnych opowiadań, powieści oraz szkiców literackich. W swojej twórczości odznaczał się wykorzystaniem tradycyjnych form narracyjnych, a jego pisarstwo najczęściej oscylowało wokół tematów metafizycznych oraz moralnych. Wszystkie te aspekty były starannie powiązane z katolickim nauczaniem etycznym.

Jego fabuły często miały melodramatyczny lub sensacyjny charakter, wykazując jednocześnie pewien rozmach i oryginalność w konstrukcji. Niemniej jednak, niektóre krytyki, w tym ze strony środowisk katolickich, odnosiły się do nadmiernej typowości i schematyzmu, w których ukazywał moralne dylematy swoich bohaterów.

Debiut Dobraczyńskiego miał miejsce w 1934 roku, gdy na łamach czasopisma „Iuventus Christiana” ukazał się jego esej Z rozważań o Biblii. Przed wybuchem II wojny światowej wydał szereg ważnych prac, w tym studia poświęcone pisarzom takim jak Georges Bernanos i Jan Papini. Jego pierwsza powieść, Ottonowa obietnica, z 1938 roku została nagrodzona w konkursie Instytutu Akcji Katolickiej, jednak rękopis przepadł w czasie wojny. Fragmenty tego dzieła zostały opublikowane w 1946 roku w „Polsce Zachodniej”.

W okresie wojny nawiązał do realiów okupacyjnych w dwóch z jego bardziej znanych powieści: W rozwalonym domu oraz Najeźdźcy. W rozwalonym domu ukazuje religijność harcerzy w powstaniu warszawskim, natomiast Najeźdźcy to złożona panorama wojennych wydarzeń, w której szczególną uwagę zwrócono na duchową przemianę jednego z niemieckich oficerów.

W ciągu swojej kariery Dobraczyński podejmował różnorodne tematy, a jego powieści z motywami biblijnymi, takie jak Wybrańcy gwiazd o Jeremiaszu czy Pustynia o Mojżeszu, tworzą spójny cykl. Jego prace, takie jak Listy Nikodema, przyniosły mu spore uznanie i zostały przetłumaczone na wiele języków. Autor badał także historię Kościoła w powieściach takich jak Klucz mądrości oraz Przyszedłem rozłączyć, ukazując chrześcijaństwo na przestrzeni wieków.

Warto podkreślić, że Dobraczyński nie ograniczał się jedynie do beletrystyki. Jego twórczość obejmowała dramaty, eseje oraz tłumaczenia, a także współpracę przy scenariuszach filmowych. Wszystkie te działania wskazują na jego niezwykłą wszechstronność jako pisarza i intelektualisty.

Publikacje książkowe

• A to jest zwycięzca: opowieść o Zygmuncie Szczęsnym (1986),
• A zebrany stał się jedno: szkice historyczne z XVIII–XX w. (1974),
• A znak nie będzie mu dany (1957),
• Bernanos powieściopisarz (1937),
• Błękitne hełmy na tamie (1965),
• Brama niebios (1994),
• Bramy Lipska (1976),
• …byśmy ten Pański dźwignęli świat (1980),
• Cień Ojca (1977),
• Czas letnich chrześcijan: szkice historyczne z poł. XVI–XVIII w. (1973),
• Dłonie na murze (1960),
• Dmowski i katolicyzm (1947),
• Doba krucjat: szkice historyczne z XI–XIII w. (1968),
• Doścignięty (1967),
• Drzewa chodzące (1953),
• Dwa stosy (1947),
• Dwudziesta brygada (1956),
• Dzieci Anny (1983),
• Ewa (1985),
• Głosy czasu: szkice historyczne (1966),
• Gra w wybijanego: wspomnienia (1962),
• Grom uderza po raz trzeci (1985),
• Gwałtownicy: eseje (1951),
• …I jak Pan serca mego żąda (modlitewnik, 1978),
• Jak drzewa z tajgi… (1986),
• Jak węgiel jeszcze zielony (1973),
• Jezus Chrystus i Jego apostołowie (1953),
• Judyta i klocki (1963),
• Klucz mądrości (1951),
• Kościół w Chochołowie: powieść (1954),
• Książki, idee i człowiek (1955),
• Kto was zabije…: powieść (1985),
• Lawa gorejąca: studium o Janie Papinim (1939),
• Lepsza cząstka: opowieść o Franciszce Siedliskiej (1949),
• Listy do Zofii Kossak (2010),
• Listy Nikodema (1952),
• Literatura bolszewicka (1986),
• Magdalena (1988),
• Małżeństwo Anny (1981),
• Manna i chleb (1954),
• Marcin powraca z daleka (1967),
• Miara wybranych (1985),
• Mocarz: opowieść o św. Andrzeju Boboli (1947),
• Moje boje i niepokoje (1964),
• Najeźdźcy (1946),
• Największa miłość: opowiadania (1950),
• Nędze wydziedziczonego króla (1975),
• Nieistniejące konflikty (1937),
• Niepotrzebni (1964),
• Niezwyciężona armada (1960),
• Nim ziemia powstała… (1976),
• Notatki z kraju przyjaciół (1973),
• Notatnik podróżny (1955),
• O każdego człowieka (1987),
• Odpust (1958),
• Opowiadania (1955),
• Pacierz, co płacze, i piorun, co błyska (1983),
• Piąty akt (1962),
• Pikuś (dla dzieci 1986),
• Przędziwo Jolanty (dramat 1948),
• Przyszedłem rozłączyć… (1959),
• Ptaki śpiewają, ryby słuchają (1987),
• Pustynia (1955),
• Rozdarty kościół: szkice historyczne z XIV w.–poł. XVI w. (1970),
• Samson i Dalila (1979),
• Skąpiec Boży (1946),
• Spadające liście (2007),
• Spalone mosty (1969),
• Spotkania Jasnogórskie (1979),
• Sprawy ludzi mocnych (1978),
• Straszny dom: opowiadania (1947),
• Stworzenie i naprawa (1956),
• Szata godowa: powieść (1947),
• Śladem olbrzymów (1937),
• Świat popiołów (1986),
• Święty miecz: powieść (1948),
• Tajemnica gawronka (1986),
• Tak biały jak czerwona jest krew (1972),
• Tak traktuję moich przyjaciół (1990),
• Truciciele (1974),
• Tylko w jednym życiu (1970),
• W co wierzę? (1970),
• W Państwie Środka: notatki z podróży do Chin (1987),
• W rozwalonym domu (1946),
• Wielkość i świętość: eseje (1958),
• Wybrańcy gwiazd (1948),
• Wyczerpać morze (1961),
• Ziemia Ewangelii (1983).

---

Oceń: Jan Dobraczyński

---