Jadwiga Smosarska

---

Życiorys

Jadwiga Smosarska przyszła na świat w warszawskiej kamienicy przy ul. Kruczej 29. Jej rodzicami byli Karol Smosarski, chemik i handlowiec, a także Waleria z domu Darmos, gospodyni domowa oraz śpiewaczka, która zajmowała się występami na koncertach charytatywnych. W rodzinie znajdowało się także troje rodzeństwa, w tym dwóch braci z pierwszego małżeństwa ojca.

Pierwsze lata życia spędziła w Jurkach, gdzie ojciec sprawował funkcję administratora majątku swojego szwagra. W 1905 roku, cała rodzina osiedliła się na stałe w Warszawie, zamieszkując w kamienicy przy ul. Chmielnej 35. Niestety, pięć lat później jej ojciec zmarł, a matka musiała podjąć pracę jako fryzjerka, aby utrzymać dzieci. Jako młoda dziewczyna brała udział w amatorskich przedstawieniach teatralnych. Jej debiut sceniczny odbył się 18 grudnia 1916 roku, kiedy wystąpiła w roli Dziewicy Pierwszej w Nie-Boskiej komedii Krasińskiego, prezentowanej w Teatrze Polskim przez amatorski zespół Koła Miłośników Sztuki Dramatycznej Studentów Uniwersytetu oraz Politechniki Warszawskiej.

Po ukończeniu w 1917 roku nauki w prywatnej pensji Anieli Hoene-Przesmyckiej, żony Zenona Przesmyckiego, Jadwiga kontynuowała edukację aktorską prywatnie u Władysława Staszkowskiego, a następnie zapisała się na wieczorowe studia w Warszawskiej Szkole Dramatycznej prowadzonej przez Jana Lorentowicza, które ukończyła z wyróżnieniem w 1920 roku. Aby zarobić na utrzymanie, pracowała w Banku Polskim przy ul. Bielańskiej 10.

Pod pseudonimem Sarska, jednorazowo zadebiutowała 16 sierpnia 1918 roku na deskach Teatru Letniego w Warszawie, gdzie zagrała Lili w farsie Ciotka Karola Thomasa Brandona, u boku Antoniego Fertnera. W lipcu 1920 roku wystąpiła w swoim przedstawieniu dyplomowym, a we wrześniu tego samego roku rozpoczęła współpracę z zespołem Teatru Rozmaitości, pracując tam do 1923 roku. Jej profesjonalny debiut miał miejsce w komedii Weteran (oryg. Captain Swift) Charlesa Haddona Chambersa na scenie Teatru Letniego, gdzie wystąpiła u boku Mieczysława Frenkela, a premiera odbyła się 11 listopada 1920 roku. Jej debiut filmowy z kolei, był związany z niedokończonym obrazem Dla szczęścia Aleksandra Hertza z 1919 roku, w którym zagrała postać Heleny.

Na początku lat 20. związała się z wytwórnią filmową Sfinks, w której zagrała w kilku filmach. W 1928 roku odnosiła sukcesy w roli głównej w komedii „Małgorzata z Navarry” Wł. Fedora w Teatrze Miejskim w Łodzi. Mimo że wystąpiła w 26 polskich filmach, jej talent rozkwitł przede wszystkim na deskach teatrów, gdzie zagrała w 40 różnych sztukach. Popularność przyciągnęła ją do kina, gdzie wielu uważało ją za największą gwiazdę polskiego przedwojennego kina, z wieloma nagrodami w plebiscytach. W 1932 roku po roli w Księżnej Łowickiej, zyskała zainteresowanie z Ameryki, ale odrzuciła ofertę przynoszącą wielkie zyski od czołowej hollywoodzkiej wytwórni, ponieważ nie chciała na dłużej wyjeżdżać z Polski.

W dniu 26 lutego 1935 roku poślubiła w kościele Zgromadzenia Panien Kanoniczek inżyniera Zygmunta Protassewicza, którego poznała w grudniu 1931 roku w Krynicy, gdy przyjechała ze sztuką Świt, dzień i noc Dario Niccodemiego. Małżeństwo zamieszkało w willi przy ulicy Naruszewicza 15 na mokotowskim Wierzbnie, której projekt powstał zgodnie z wizją Smosarskiej. Wśród projektantów wnętrz znalazł się Edward Seydenbeuthel. Aktorka zdecydowała się przekazać tę posiadłość na cele dobroczynne w 1948 roku, co zaowocowało przekształceniem budynku w przedszkole publiczne.

Dzięki swoim osiągnięciom, w dniu 25 marca 1938 roku, Smosarska została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi za materiałowe wsparcie dla kultury. Po pierwszych bombardowaniach Warszawy we wrześniu 1939 roku, wraz z mężem udała się do krewnych na Litwę. Następnie przez Łotwę, Szwecję i Norwegię dotarli do Stanów Zjednoczonych w listopadzie 1939 roku, z pomocą polonijnego impresario, który pragnął zorganizować dla niej tournée po USA. W Ameryce zaangażowała się w działalność społeczną wśród Polonii, występując przed polską publicznością oraz biorąc udział w przeglądach filmów. Wiosną 1944 roku, zagrała Julię w komedii Fredry Pierwsza lepsza, w Polskim Teatrze Artystów w Nowym Jorku.

Około 1950 roku, małżeństwo osiedliło się w Middlebury, gdzie Protassewicz prowadził fabrykę narzędzi precyzyjnych. Ich dom z ogrodem stał się miejscem spotkań polskich emigrantów oraz przyjaciół z Polski. Po wojnie wielokrotnie odwiedzała Polskę, a w grudniu 1970 roku powróciła z mężem na stałe do rodzinnego miasta, kupując mieszkanie w bloku przy ul. Dworkowej 2. Niestety, aktorka zmarła wkrótce potem, 1 listopada, na agranulocytozę, a jej ciało złożono w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim (grób 158/159/160/161/162).

Filmografia

Filmy nieme

Jadwiga Smosarska rozpoczęła swoją przygodę z kinem w czasach, gdy filmy nie posiadały dźwięku. W ciągu swojego bogatego artystycznego życia zagrała w wielu produkcjach, które doczekały się uznania zarówno w kraju, jak i za granicą. Poniżej przedstawiamy listę filmów, w których wystąpiła:

• 1919 – dla szczęścia,
• 1920 – bohaterstwo polskiego skauta,
• 1921 – cud nad Wisłą,
• 1922 – tajemnica przystanku tramwajowego,
• 1922 – strzał,
• 1922 – kizia-mizia,
• 1923 – niewolnica miłości,
• 1924 – o czym się nie mówi,
• 1925 – Iwonka,
• 1926 – trędowata,
• 1927 – uśmiech losu,
• 1927 – ziemia obiecana,
• 1928 – tajemnica starego rodu,
• 1929 – grzeszna miłość,
• 1930 – na Sybir.

Filmy dźwiękowe

Kiedy nastała era dźwięku, Jadwiga z powodzeniem dostosowała się do nowego formatu filmowego, pojawiając się w wielu charakterystycznych rolach. Oto lista filmów dźwiękowych, w których zagrała:

• 1932 – księżna Łowicka,
• 1932 – rok 1914,
• 1933 – prokurator Alicja Horn,
• 1934 – czy Lucyna to dziewczyna?,
• 1935 – dwie Joasie,
• 1936 – jadzia,
• 1936 – Barbara Radziwiłłówna,
• 1937 – ułan księcia Józefa,
• 1937 – skłamałam,
• 1939 – życie na opak (film nieukończony).

---

Oceń: Jadwiga Smosarska

---