Stefan Żółkiewski

---

Życiorys

Stefan Żółkiewski, syn Jana Zachariasza Żółkiewskiego oraz Izabeli z domu Stopczyk, był wybitną postacią polskiej kultury i nauki. Ukończył studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim w 1934 roku. Kolejne ważne etapy w jego karierze zawodowej to uzyskanie stopnia doktora filozofii w 1952 oraz tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych w 1954. W okresie 1934–1939 pracował jako nauczyciel w gimnazjum. W czasie II wojny światowej aktywnie uczestniczył w ruchu oporu oraz tajnym nauczaniu.

Żółkiewski pełnił funkcję redaktora naczelnego kilku znaczących tytułów, takich jak „Kuźnica” w latach 1945–1948, „Polityka” w 1957–1958, „Nowa Kultura” w latach 1958–1961 oraz „Kultura i Społeczeństwo” od 1959 do 1968. Był również pierwszym dyrektorem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w latach 1948–1952. W 1952 roku wszedł w poczet członków korespondentów PAN, a od 1961 roku należał do grona członków rzeczywistych, pełniąc funkcję sekretarza naukowego w latach 1953–1955. Ponadto od 1960 do 1968 roku był sekretarzem Wydziału I Nauk Społecznych PAN.

Od 1948 do 1954 roku przyjął stanowisko zastępcy profesora na Uniwersytecie Warszawskim, a później uzyskał tytuł profesora. W maju 1942 roku przystąpił do Polskiej Partii Robotniczej, by w grudniu 1948 roku stać się członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zasiadając jako zastępca członka Komitetu Centralnego PPR do 1948 roku, a następnie w KC PZPR do 1968 roku. W przeszłości kierował różnymi wydziałami w Komitecie Centralnym, między innymi wydziałem oświaty i kultury oraz kultury, a także wydziałem nauki.

Jego aktywność polityczna obejmowała także działalność w Krajowej Radzie Narodowej oraz na Sejmie Ustawodawczym, gdzie był przewodniczącym Komisji Kultury i Sztuki. W latach 1956–1959 pełnił rolę ministra szkolnictwa wyższego, a także był współtwórcą polityki kulturalnej oraz autorem licznych prac naukowych dotyczących krytyki i teorii kultury. Został usunięty z KC PZPR po wydarzeniach Marca 1968 roku.

Na Zjeździe Literatów Polskich w styczniu 1949 roku wypowiedział słowa: „Chcemy, aby literatura pomagała budować socjalizm w Polsce”. W 1948 roku Stefan Kisielewski, krytykując go w „Tygodniku Powszechnym”, oskarżył go o demagogię oraz lekceważenie twórczości wybitnych poetów, takich jak Czesław Miłosz, Julian Tuwim, Julian Przyboś oraz Konstanty Ildefons Gałczyński.

W 1953 roku Stefan Żółkiewski otrzymał nagrodę państwową II stopnia, a kolejną – z okazji 20-lecia Polski Ludowej – przyznano mu 22 lipca 1964 roku. 20 sierpnia 1980 roku podpisał apel 64 uczonych, pisarzy oraz publicystów, wzywający władze komunistyczne do podjęcia dialogu ze strajkującymi robotnikami. W ostatnich latach życia został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 222-2-26).

Ordery i odznaczenia

Stefan Żółkiewski, jako osoba o szczególnym znaczeniu, został odznaczony wieloma prestiżowymi wyróżnieniami, które świadczą o jego dokonaniach i wpływie na rozwój kraju.

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy,
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949),
• Złoty Krzyż Zasługi (8 maja 1946),
• Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946),
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1964),
• Pamiątkowy Medal z okazji 40. rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983),
• Order Świętego Skarbu (Japonia).

---

Oceń: Stefan Żółkiewski

---