Basia Temkin-Bermanowa

---

Życiorys

Basia Temkin-Bermanowa przyszła na świat 21 sierpnia 1907 roku w Warszawie, w rodzinie żydowskiej o średnich dochodach. Jej ojciec był osobą głęboko zaangażowaną w studia talmudyczne. W młodych latach aktywnie uczestniczyła w działalności Ha-Szomer Ha-Cair, ale zdecydowała się opuścić organizację z powodu swojego negatywnego stosunku do jidysz. W latach 1926 do 1930 odbyła studia na wydziale nauk społecznych Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, gdzie skoncentrowała się na specjalizacji z zakresu bibliotekarstwa. Dodatkowo studiowała pedagogikę na Uniwersytecie Warszawskim.

Po zakończeniu edukacji podjęła pracę w dziale judaistycznym Biblioteki Narodowej oraz należała do Lewicy Poalej Syjon. W 1936 roku sformalizowała swoje życie osobiste, zawierając związek małżeński z Adolfem Bermanem.

W trakcie drugiej wojny światowej, wraz z mężem znalazła się w getcie warszawskim, gdzie pełniła rolę kierownika biblioteki dla dzieci, działającej w ramach stowarzyszenia CENTOS. W marcu 1942 roku zaangażowała się w powołanie Bloku Antyfaszystowskiego. W wrześniu tego samego roku Bermanowie zdołali uciec na teren „aryjski”, gdzie zaczęła posługiwać się imieniem Barbara Biernacka. W konspiracji działała w Żydowskim Komitecie Narodowym, gdzie pełniła ważną rolę, oraz w Radzie Pomocy Żydom „Żegota”.

W 1944 roku zaczęła prowadzić dziennik, którego ostatni wpis pochodzi z 14 stycznia 1945 roku. Na jego kartach szczegółowo opisała działalność żydowskiej samopomocy poza gettem oraz relacje z członkami Żydowskiej Organizacji Bojowej. Dzięki jej dokumentacji przetrwały między innymi opisy z punktu kontaktowego, który mieścił się w biurze przy ul. Miodowej 11, gdzie pracowała Janina Buchholtz-Bukolska. W tym miejscu regularnie spotykała swoich najbliższych współpracowników, takich jak Klima Fuswerk-Krymek, Helena Merenholc, Bela Elster, Józef Zysman, Zosia Rodziewicz, Maria Grzegorzewska, Irena Sawicka, Irena Kurowska, Felicja Felhorska, Irena Solska i inne. Temkin-Bermanowa miała także okazję poznać Buchholtz z Rachelą Auerbach.

Wraz z mężem angażowała się w pomoc Żydom, załatwiając i dostarczając fałszywe dokumenty, w tym metryki, kenkarty oraz legitymacje, a także przekazując niezbędne środki do życia. Działała również na rzecz archiwum Ringelbluma, chociaż część z zebranych przez nią dokumentów zginęła w płomieniach powstania warszawskiego.

Po zakończeniu wojny, Temkin-Bermanowa powróciła do zawodowej kariery jako bibliotekarka, stając na czołowej pozycji naczelnego kierownika centralnej żydowskiej biblioteki przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich, gdzie zajmowała się katalogowaniem oraz ratowaniem ocalałych książek żydowskich. W 1950 roku, Bermanowie zdecydowali się na wyjazd do Izraela. W nowym kraju, jej stan zdrowia uległ pogorszeniu, co skłoniło ją do poszukiwania ratunku w sanatoriach. Zmarła 30 kwietnia 1952 roku w Petach Tikwa.

W 2000 roku jej dziennik z okresu wojny został opublikowany w Polsce pod tytułem Dziennik z podziemia. Natomiast w 2022 roku ukazała się publikacja autorstwa Ewy Małkowskiej-Bieniek pod tytułem Bohaterki drugiego planu. Bucholtz, Auerbach oraz Berman, która przedstawia życie Temkin-Bermanowej oraz jej nieocenioną rolę w historii.

---

Oceń: Basia Temkin-Bermanowa

---