Warszawa Śródmieście

---

Historia

Dworzec powstał w miejscu przedwojennego Dworca Głównego, który istniał do 1944 roku, na obszarze dawnym Dworca Wiedeńskiego. W 1949 roku, 23 czerwca, otwarto pierwszy prowizoryczny dworzec Warszawa Śródmieście. Był to element odbudowy warszawskiej linii średnicowej po zniszczeniach wojennych. Nowy obiekt zainstalowano w drewnianym pawilonie usytuowanym na rogu ulic Marszałkowskiej oraz Alej Jerozolimskich. Na początku, perony znajdowały się w wykopie, co było dość nietypowym rozwiązaniem.

W 1952 roku, w ramach porządkowania rejonu Pałacu Kultury i Nauki, obiekt przeniesiono na zachód, do lokalizacji obecnego Dworca Centralnego, gdzie zbudowano kolejny prowizoryczny dworzec składający się z dwóch drewnianych pawilonów. Pierwszy dworzec został przykryty płytą betonową, na której zaaranżowano zieleńce. Ta operacja pozwoliła na rozpoczęcie budowy trwałego obiektu, który miał być ulokowany pod wspomnianą płytą.

W 1955 roku zakończono budowę dwóch wejściowych pawilonów do nowego stałego dworca, które powstały według projektu architektów Arseniusza Romanowicza oraz Piotra Szymaniaka. Ukończono także część podziemną, która opierała się na murach podziemnej części dworca Warszawa Główna. Pawilony te umiejscowiono symetrycznie względem osi Pałacu Kultury i Nauki.

Po wznowieniu prac nad podziemną częścią dworca w 1960 roku, zakończono je w 1963 roku. Wnętrza zaprojektowali artyści z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Wojciech Fangor, Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz, Wiktor Gessler, Adolf Szczepiński, Bogusław Smyrski oraz Lech Tomaszewski. Po zakończeniu budowy, drewniane pawilony wcześniejszego dworca przekształcono w tymczasowy Dworzec Centralny dla pociągów dalekobieżnych korzystających z linii średnicowej.

W trakcie budowy, w 1963 roku, utworzono fragment tunelu pieszego na wschód, planowanego do przyszłego połączenia z stacją metra. Zaskakująco, plany budowy metra w tym czasie były wciąż na bardzo dalekim horyzoncie. Część podziemna dworca została oddana do użytku 29 września 1963 roku.

Moderny dworzec składa się z podziemnej części (perony oraz oddzielne zespoły kas) oraz dwóch naziemnych pawilonów wejściowych wykonanych z granitu. Początkowo, układ dworca zakładał trzy perony, które specjalizowały się w obsłudze podróżnych: dwa skrajne dla odjeżdżających w kierunku wschodnim i zachodnim, a środkowy dla przyjeżdżających z obu stron. Dzięki temu możliwe było uniknięcie kolizji pasażerów.

Każdy z peronów posiada po dwa niezależne wyjścia na powierzchnię, istnieją również dwa przejścia podziemne, z których jedno jest już nieczynne. Czynne przejścia łączą wszystkie perony Śródmieścia oraz Dworzec Centralny. Dodatkowo, na dworcu zaplanowano oddzielne zespoły kas, cztery kioski gastronomiczne oraz rozbudowane pomieszczenia sanitarne i techniczne. Scottów ruchome, zaplanowane do użytku, jednak nie zostały zrealizowane. Dworzec został tak skonstruowany, że jego strop jest odpowiednio izolowany oraz odwodniony, co umożliwia roślinności rozwijać się na jego powierzchni.

Wnętrze dworca udekorowano 52 mozaikami sufitowymi oraz 27 mozaikami ściennymi, których autorem był Wojciech Fangor, a wykonano je w fajansowych zakładach we Włocławku. Na zachodniej ścianie omówiono płytki w odcieniach zieleni i niebieskości, a wschodnia część wyróżnia się barwami żółtymi, pomarańczowymi oraz czerwonymi. Oryginalne krawędzie peronów były kolorowe oraz podświetlone od spodu, co dodawało unikalnego charakteru całemu obiektowi.

Bezpośrednio po otwarciu, dworzec kwesionowane użytkowników swoim eleganckim wyglądem, jak również funkcjonalnością, wynikającą z dobrze przemyślanej segregacji ruchu pieszego. W 2006 roku rozpoczęła się modernizacja dość zaniedbanego kompleksu, która zakończyła się w styczniu 2007 roku. W ramach odnowy przywrócono zbliżony stan do dworca sprzed 40 lat, rezygnując z daleko idącej modernizacji. W przyszłości planowano wyburzenie pawilonów naziemnych oraz budowę centrum handlowego z częścią dworcową, co zostało uwzględnione w planie zagospodarowania przestrzennego z 2010 roku.

Kiedy w 2014 roku pawilony zewnętrzne przeszły kolejną renowację, elewacja była w niezwykle złym stanie. Likwidacja pawilonów była możliwa, ponieważ nie były objęte ochroną konserwatorską. Podziemna część dworca od 2016 roku widnieje w gminnej ewidencji zabytków pod numerem SRO34200, a na koniec 2020 roku zespół mozaik oraz cały dworzec został wpisany do rejestru zabytków.

Na dworcu znajdują się automaty biletowe Kolei Mazowieckich oraz Zarządu Transportu Miejskiego. Ciekawostką jest fakt, że windę na dworcu zainstalowano dopiero w 2010 roku.

Obsługiwane połączenia

W tej sekcji przedstawione zostały wszystkie połączenia obsługiwane w Warszawie Śródmieściu. Informacje te obejmują różnorodne przewozy obsługiwane przez różnych przewoźników, które łączą tę centralną część stolicy z innymi częściami regionu.

Przewoźnik	Linia	Trasa	_
SKM	S1	Otwock – Warszawa Falenica – Warszawa Wawer – Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Pruszków	_
	S2	Sulejówek Miłosna – Warszawa Rembertów – Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Warszawa Służewiec – Lotnisko Chopina w Warszawie	_
KM	R1	Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Pruszków – Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów – Skierniewice	_
	R2	Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Rembertów – Sulejówek Miłosna – Mińsk Mazowiecki – Mrozy – Siedlce – Łuków	_
	R3	Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Ożarów Mazowiecki – Błonie – Sochaczew – Łowicz Główny	_
	R6	Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Zielonka – Wołomin – Tłuszcz – Małkinia – Szulborze Wielkie	_
	R61	Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Zielonka – Wołomin – Tłuszcz – Wyszków – Ostrołęka	_
	R7	Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Wawer – Falenica – Otwock – Celestynów – Pilawa – Sobolew – Dęblin	_
	R8	Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Służewiec – Piaseczno – (- Góra Kalwaria) – Czachówek Południowy – Warka – Dobieszyn – Radom – Szydłowiec – Skarżysko-Kamienna	_

Pasażerowie

W 2017 roku stacja obsłużyła 19,4 miliona pasażerów, co oznacza średnio 53,1 tysiąca osób codziennie. Dzięki temu zajęła trzecie miejsce wśród stacji w kraju. W następnych latach liczba pasażerów uległa zmianie: w 2018 roku było to już 17,4 miliona osób, co odpowiada 47,8 tysiąca dziennie, również dając trzecią lokatę w Polsce. W 2019 roku wymiana pasażerska wyniosła 16,2 miliona, co przełożyło się na 44,5 tysiąca, ale skutkowało czwartym miejscem w rankingu. Rok 2020 przyniósł drastyczny spadek, gdyż stacja przyjęła zaledwie 7,2 miliona pasażerów, co odpowiadało 19,8 tysiąca dziennie, a to wystarczyło do uzyskania dziewiątej pozycji. W 2021 roku liczba ta wyniosła 6,7 miliona osób, co oznaczało 18,4 tysiąca na dobę, a stacja spadła na jedenastą pozycję w Polsce.

Tablice pamiątkowe

• Tablica upamiętniająca pioniera elektryfikacji kolei w Polsce Romana Podoskiego, umieszczona w wschodnim pawilonie i wmurowana w latach 60. XX wieku,
• Tablica upamiętniająca Dworzec Wiedeński oraz odjazd pierwszego pociągu do Grodziska, który miał miejsce 14 czerwca 1845 roku (pawilon wschodni),
• Tablica ku pamięci Czesława Jaworskiego, który przyczynił się do elektryfikacji kolei w Polsce, odsłonięta 23 marca 1988 roku (pawilon zachodni),
• Tablica upamiętniająca akcje odwetowe Gwardii Ludowej z 24 października 1942 oraz 17 stycznia 1943 roku na lokal „Mitropa”, wmurowana w latach 60. XX wieku (pawilon zachodni).

Planowany łącznik ze stacją metra Centrum

Od momentu powstania dworca planuje się stworzenie przejścia podziemnego prowadzącego do stacji metra Centrum, która została otwarta w 1998 roku. Niestety, realizacja tego projektu napotykał spore opóźnienia. Temat budowy łącznika odżył ponownie w latach 2018–2019, kiedy to podjęto dyskusję na temat różnych alternatyw dotyczących tej inwestycji.

Jednym z rozważanych scenariuszy jest wybudowanie łącznika ograniczonego jedynie do placu znajdującego się przed wejściami do metra. Istnieją również propozycje, które zakładają bezpośrednie połączenie stacji metra z Dworcem Centralnym, a także dodatkowy odcinek łączący tę stację z dworcem Warszawa Śródmieście.

W styczniu 2021 roku ogłoszono przetarg mający na celu wyłonienie wykonawcy, który przeprowadzi analizę trzech różnych wariantów realizacji połączenia między tymi dwoma ważnymi punktami komunikacyjnymi w stolicy.

Dworzec w kulturze masowej

Dworzec w Warszawie, szczególnie w Śródmieściu, ma bogatą historię i był miejscem wielu kulturowych wydarzeń oraz zjawisk. Warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych momentów.

Rok 1963 był przełomowy, bowiem w Sylwestra, zaledwie kilka miesięcy po ukończeniu budowy obiektu, na peronach odbył się bal sylwestrowy. Ten wyjątkowy event został uwieczniony przez Polską Kronikę Filmową, co nadało mu dodatkowego znaczenia w kontekście kultury masowej.

Wielokrotnie dworzec pojawiał się w polskich filmach. Na przykład w obrazie Beata, bohater Olek Smoleński odnajduje tytułową postać właśnie na tym miejscu i przekonuje ją do powrotu do domu. Innym interesującym przypadkiem jest film Spotkanie ze szpiegiem, w którym Maria Polińska spotyka się z imperialistycznym szpiegiem Bernardem.

Również w 2006 roku dworzec stał się sceną muzycznych wydarzeń. W ramach imprezy „Dekarock Antyradia”, odbywającej się na dachu, występowały znane zespoły, takie jak: T.Love, Oddział Zamknięty, Hey, Strachy na Lachy oraz Homo Twist. Te koncerty przyciągnęły liczną publiczność, wzbogacając kulturalną ofertę Warszawy.

W literaturze współczesnej dworzec również zyskał swoje miejsce. W postapokaliptycznej powieści Kompleks 7215 oraz jej kontynuacji Dworzec Śródmieście, autorstwa Bartka Biedrzyckiego, jest on przedstawiony jako jedno z miejsc schronienia dla warszawian po katastrofie atomowej. Te opowieści wprowadzają dworzec w konteksty, które nadają mu nowego, fikcyjnego wymiaru.

---

Oceń: Warszawa Śródmieście

---