Ulica Krzywe Koło w Warszawie

Ulice i place

Ulica Krzywe Koło to wyjątkowy fragment warszawskiego Starego Miasta, która ciągnie się odRynku Starego Miastaaż do ul. Nowomiejskiej. Jest ona niezwykle istotnym elementem miejskiego krajobrazu, stanowiącym część bogatej historii Warszawy.

Nazwa tego fragmentu miasta wywodzi się od charakterystycznego załamania jej biegu pod kątem prostym. Ta specyfika jest wynikiem bliskiego sąsiedztwa z murami obronnymi, które niegdyś otaczały Stare Miasto. Dzięki temu, przechadzając się uliczką, można poczuć niepowtarzalny klimat historycznej Warszawy, podziwiając jednocześnie architekturę oraz zabytki, które tworzą wyjątkowy nastrój tego miejsca.

Historia

„Ulica Krzywe Koło, wytyczona mniej więcej w 1300 roku oraz wzmiankowana pod różnymi nazwami takimi jak Curvae Rotae, Curva Rota czy Crzive Colo, była pierwotnie małą uliczką służącą do użytku gospodarczego dla pobliskich posesji przy Rynku Starego Miasta. Zabudowa tej ulicy charakteryzowała się nieparzystą pierzeją, ewidentnie zawierającą oficyny i budynki gospodarcze. W pierwszej połowie XIV wieku powstał tam pierwszy murowany dom, który najprawdopodobniej był siedzibą wójta. Jego pozostałości zostały odkryte w piwnicach kamienicy Benońskiej, zlokalizowanej pod numerem 6. Jej pierwszym właścicielem był krawiec znany jako Biały Ksiądz, wzmiankowany po 1499 roku.

Według legendy warszawskiej, w piwnicy jednej z kamienic przy Krzywym Kole zamieszkiwał Bazyliszek. W 1379 roku, na zbiegu ulic Krzywe Koło oraz Brzozowa, zbudowano Wieżę Marszałkowską, znaną również jako Okrągła. Przez długi czas, aż do XV wieku, zabudowa w tej okolicy pozostawała drewniana; przy zbiegu z ulicą Nowomiejską rozciągał się ogród. Dopiero w XVI wieku zaczęły pojawiać się pierwsze murowane, późnogotyckie kamieniczki.

Po zniszczeniach związanych z wielkim pożarem Starej Warszawy w 1607 roku, przeprowadzono odbudowę, nadając kamienicom cechy późnego renesansu oraz wczesnego baroku. Zazwyczaj liczono dwie kondygnacje, a po 1700 roku często można było spotkać też kamienice liczące trzy piętra. Północna pierzeja Krzywego Koła długo pozostawała drewniana, a wahadło czasu aż do XVIII wieku przyniosło tam murowane kamieniczki.

W średniowieczu mieszkańcami Krzywego Koła byli drobni cechowi rzemieślnicy. W 1566 roku zarejestrowano działalność browaru na posesji nr 1. Z kolei w 1647 roku, pod numerem 14, zorganizowano pocztę oraz zajazd dla wozów pocztowych, co czyniło to miejsce pierwszą pocztą w Warszawie. W 1652 roku kamienica pod numerem 6 przeszła w ręce benonitów, którzy urządzili tam szkołę dla sierot, działającą przez niemal 200 lat.

W drugiej połowie XVII wieku rozpoczął się proces stopniowej zabudowy ulicy, tworząc tyły budynków parzystej pierzei Krzywego Koła. W XVIII wieku ulicę zamieszkiwały znane osobistości warszawskie, w tym podkomorzy warszawski Stanisław Sobolewski, wojewoda pomorski Jakub Florian Narzymski, muzyk Jan Stefani oraz rzeźbiarz królewski Andrzej Le Brun. Pod numerem 2 mieściła się pierwsza w Warszawie sztycharnia nut, należąca do kompozytora Jana Engela. W końcu XVIII oraz na początku XIX wieku przy Krzywym Kole funkcjonowało wiele drukarni.

Wiek XIX przyniósł pauperyzację ulicy. Mimo że zamieszkiwał przy Krzywym Kole słynny warszawski cukiernik Karol Wedel, nagromadzenie nadbudów pozbawiło budynki oryginalnego stylu. W tym okresie działało wiele drukarni, a znaczny odsetek mieszkańców ulicy stanowili Żydzi zajmujący się handlem oraz małym rzemiosłem. Z kolei od lat 20. XX wieku zrealizowano remont pierwszych kamienic przy Rynku Starego Miasta, służących Muzeum Dawnej Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy).

W latach 30. XX wieku, kompleks muzealny objął również kamienice przy Krzywym Kole, jednak wybuch II wojny światowej wstrzymał dalsze prace. Ulica zyskała tragiczny koniec w 1944 roku, kiedy to ocalały jedynie budynki numer 7 i 9, które zostały wyremontowane tuż przed wybuchem wojny oraz wyposażone w ogniotrwałe stropy. Pozostałość zabudowy Krzywego Koła została po wojnie zniszczona, przekształcając ulice jedynie na domy frontowe w latach 1952-56, co było obarczone licznymi błędami i różnicami w stosunku do pierwotnej struktury.

Na powstałym podwórzu powstało w powojennym okresie lapidarium Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. W odbudowanych kamienicach pod numerami 7, 9 oraz 11, zaprojektowanych przez Stanisława Żaryna, obecnie działa Archiwum Państwowe w Warszawie. W latach 1955–1962 przy ulicy funkcjonował także Klub Krzywego Koła.

Ważniejsze obiekty

Ulica Krzywe Koło w Warszawie to miejsce, które skrywa wiele cennych obiektów. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich:

Przypisy

  1. Anna Marta Zdanowska, Julia Odnous (wyb. i oprac.): Legendy warszawskie. Antologia. Warszawa: Muzeum Warszawy, 2016 r., s. 55.
  2. Ewa Klekot (red.): Dane warszawskie. Warszawa: Muzeum Warszawy, s. Tab. Pierwsze razy, ISBN 978-83-65777-55-3.
  3. Andrzej Friszke, Wstęp [w:] Jan Józef Lipski, Dzienniki 1954-1957, oprac. Łukasz Garbal, Warszawa 2010 r., ss. 5-24.
  4. Artur Oppman: Legendy warszawskie. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, ISBN 978-83-7623-014-6, s. 28, 30.
  5. a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994 r., s. 393.

Oceń: Ulica Krzywe Koło w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.58 Liczba ocen:13