Ulica Fabryczna w Warszawie

---

Historia

Na skrzyżowaniu ulic Czerniakowskiej i Fabrycznej zyskała swój początek ważna historia. W 1830 roku, w rejonie znanym obecnie jako Czerniakowska nr 189, mieścił się miejscowy browar Weissa, należy on do terenu zwanego działką nr 3001, która w rezultacie podziału na mniejsze działki obejmowała również adresy Fabryczna 1A, 1B, 3, 5, 7. Wydarzenie, które miało miejsce 29 listopada 1830 roku, kiedy to browar został podpalony przez pchor. Wiktora Tylskiego, stało się zapalnikiem do wybuchu powstania listopadowego, które wstrząsnęło całą Polską.

Na działce 3001, czyli w obszarze, gdzie obecnie widać róg ul. Czerniakowskiej 189 i ul. Fabrycznej 1, od około 1850 do 1944 roku widniała przepiękna neorenesansowa kamienica zaprojektowana najprawdopodobniej przez Henryka Marconiego. Był to dwukondygnacyjny budynek mieszkalny, który mieścił mieszkania dla kadry kierowniczej Warsztatów Żeglugi Parowej na Solcu. W 1865 roku do domu przy Czerniakowskiej 3001 wprowadzili się Izabella i Antoni Barcińscy, bratanek Fryderyka Chopina, którzy zamieszkiwali tam w latach 1867-1871.

Ulica Fabryczna, w roli dojazdu do ul. Czerniakowskiej, zaczęła swoją historię około 1868 roku, kiedy to przekształcono dawną drogę prowadzącą do giserni Konstantego Rudzkiego. Ta ostatnia była związana z Warsztatami Żeglugi Parowej na Solcu, które na początku swojego istnienia rozwijały się na tym terenie. Zakłady te, nabyte w 1850 roku przez hr. Andrzeja Zamoyskiego, dominowały wśród terenów między ul. Solec, Rozbrat oraz Czerniakowską, przy Fabrycznej mieściły się kancelarie oraz hala fabryczna, gdzie powstawały m.in. narzędzia rolnicze. Właściciele się zmieniali; pierwszym z nich był Kazimierz Kropiwnicki, a ostatnim – August Repphan.

W kolejnych latach teren giserni został wzbogacony o nowe obiekty. W latach 1878-79 zrealizowano projekt hali fabrycznej pod nadzorem Jana Lilpopa, a w 1896 Stefan Szyller zaplanował drewniane budynki składów. W 1858 roku u zbiegu z ul. Rozbrat została wzniesiona willa przez Konstantyna Rudzkiego, później nabyta przez hr. Adama Ronikiera z zamiarem budowy domów robotniczych po przeciwnej stronie ulicy.

Budynki na Fabrycznej miały charakter użytkowy, przeznaczone dla licznych robotników zatrudnionych w pobliskich zakładach przemysłowych. Rozwijały się od 1880 roku, często wykonane były z nietrwałych materiałów, z gipsowymi fasadami. Po 1910 roku zaczęto wznosić bardziej solidne budynki, które zyskały ceglane fasady i detale z sztucznego kamienia, w tym duży dom robotniczy dla hr. Henryka Ronikiera, później zarządzany przez Zakład Paralityków Św. Władysława z ul. Belwederskiej.

W miarę upływu lat, obiekty przemysłowe zaczęły być zastępowane nowymi budynkami mieszkalnymi, w tym na miejscu splądrowanej fabryki Repphana, gdzie powstały gładkie kamienice. Pod względem architektonicznym wyróżniały się bliźniacze kamienice pod nr 24A i 26, których wspaniałe wnętrza zdobiły elementy alabastrowe i lustra kryształowe, niestety były to wyjątki w tej okolicy.

W 1932 roku zburzono ostatnie hale fabryczne, a w ich miejscu zbudowano kamienice pod adresem Fabryczna 1A i 1B. Kolejnym istotnym przedsięwzięciem był zespół bloków osiedla BGK, wzniesiony w 1938 roku pod nr 21-27, który wprowadził nowoczesne rozwiązania architektoniczne w formie grzebieniowego ustawienia budynków wzdłuż ulicy. Wcześniejsze podobne projekty zrealizowano podczas budowy osiedla przy ul. Obozowej na Kole, gdzie BGK odegrał kluczową rolę w rozwoju tej przestrzeni.

Niestety, w 1944 roku, wskutek działań wojennych, doszło do całkowitego zniszczenia początkowego odcinka ulicy. Ponownie, w latach 1964-68, na tych terenach zgodnie z projektem Oskara Hansena zrealizowano blokowe osiedle osiedla Torwar, które stale wzbogacano o nowe budynki, zaprojektowane przez Jana Zdanowicza po roku 1970.

---

Oceń: Ulica Fabryczna w Warszawie

---