Port Czerniakowski

---

Lokalizacja

Wejście dla jachtów oraz żaglówek znajduje się na lewym brzegu, na 511 kilometrze szlaku żeglownego Wisły, które ulokowane jest pomiędzy mostem Poniatowskiego oraz mostem Łazienkowskim. Od punktu wejścia do portu rozciąga się w kierunku południowym kanał o długości około jednego kilometra, biegnący wzdłuż ulic Solec i Czerniakowskiej, który oddziela od lądu Cypel Czerniakowski.

Kanał portowy w dwóch miejscach przecinany jest przez różne ciągi komunikacyjne. W najbliższym sąsiedztwie portu znajduje się także szlak rowerowy, który stanowi część Nadwiślańskiego Szlaku Rowerowego. U wylotu portu dostrzec można bramę powodziową, a także most Łazienkowski w jego wnętrzu. Możliwość wjazdu na teren cypla oferuje ul. Zaruskiego, natomiast na teren dawnej stoczni prowadzi aleja, która jest przedłużeniem ulicy Łazienkowskiej.

W Kanale Portowym swoje ujście mają dwa istotne elementy: Kanał Czerniakowski (znać go można jako Kanał Główny „A”) oraz Kanał Piaseczyński.

Historia

Powstanie

Na wczesnym etapie osadnictwa terenów Wisły była ona znacznie szersza, niemal trzykrotnie w porównaniu do obecnych rozmiarów, co uruchamiało wiele naturalnych procesów transportu piasku i ukształtowało infrastrukturę brzegową. Mieszkańcy Solca od samego początku dążyli do ujarzmienia rzeki, budując groble i kanały odwadniające, które miały na celu osuszenie nadrzecznych bagien. W połowie XV wieku stworzono jedną z kamiennych tam, znajdującą się na wysokości obecnej ulicy Łazienkowskiej, która wtedy wyznaczała granice osiedla.

Wiosenny przybór wody, który miał miejsce w 1474 roku, spowodował powstanie długiej rynny wzdłuż tarasu rzeki, co doprowadziło do uformowania jeziora Łacha. Ta sytuacja charakteryzowała się względną stabilnością aż do połowy XIX wieku, kiedy to regulacja Saskiej Kępy podjęta przez Piotra Steinkellera spowodowała wzrost dynamiki nurtu rzeki. Skierowanie nurtu ku lewemu brzegowi doprowadziło do podmywania brzegu Solca, co z kolei wymusiło budowę bulwarów oraz umocnienie tamy na Solczyku, która ochraniała drogę Czerniakowską.

W okresie lat 1850–1865 na terenie portu powstały warsztaty zajmujące się budową i naprawą łodzi oraz utworzono zimowy port żeglugi parowej, którego inicjatorami byli hrabia Andrzej Zamoyski oraz Adam Potocki. Wówczas skonstruowano w nim znany holownik parowy „Wisła”.

Podjęte próby uregulowania lewego brzegu Wisły skutkowały przesunięciem jej brzegu w stronę Kępy Gocławskiej o przeszło 500 metrów w czasie letniej powodzi w 1884 roku. Z tej okazji, rodzina Lindleyów zbudowała Stację Pomp Rzecznych, a inżynier Kwiciński stworzył basen zimowy, którego budowa zakończyła się w 1904 roku.

W 1909 roku powołano Warszawski Oddział Cesarskiego Towarzystwa Żeglugi, lecz nie udało mu się zyskać znaczącej popularności przed wybuchem I wojny światowej.

Lata 1918–1989

Port Czerniakowski stracił na znaczeniu po powstaniu w międzywojniu Portu Praskiego, co przyczyniło się do jego transformacji w stocznię rzeczną oraz do miejsca, gdzie zimowały statki i barki. Przed II wojną światową port zajmował się wodowaniem oraz renowacją statków parowych i barek, które miały do 65 metrów długości.

Po wybuchu powstania warszawskiego, Port Czerniakowski został przejęty i broniony przez żołnierzy ze Zgrupowania „Kryska”. 13 września 1944 roku, w wyniku ostrzału z karabinów maszynowych, między innymi z wysokiego budynku szkół powszechnych przy ul. Czerniakowskiej 128, powstańcy postanowili wycofać się.

Stocznia rzeczna była jednym z pierwszych zakładów, które wznowiły działalność w Warszawie po wyzwoleniu w 1945 roku, działając jako warsztat mechaniczno-remontowy. Na bazie Warsztatów Stoczniowych Okręgowego Zarządu Wodnego, powstało przedsiębiorstwo Warszawska Stocznia Rzeczna, która w latach 1951–1958 zrealizowała produkcję barek oraz kapitalne remonty taboru pływającego po Wiśle.

W czasie lat 1958–1965 zbudowano 24 pchacze barek typu „Żubr” oraz 30 małych statków pasażerskich przystosowanych do żeglugi po jeziorach. Ostatnim statkiem, który powstał w Warszawskiej Stoczni Rzecznej, była jednostka zrealizowana dla potrzeb filmu „Faraon” (1965) w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, wzorowana na starożytnych rysunkach sprzed 4 tysięcy lat.

Warszawska Stocznia Rzeczna zakończyła swoją działalność w 1965 roku, a demontowane urządzenia przekazano Państwowej Stoczni Rzecznej w Radziwiu.

Plany rozwoju portu turystycznego z lat 70. zostały zrealizowane w ograniczonym zakresie, a jedna z operacji, która miała na celu podniesienie poziomu Cypla Czerniakowskiego o cztery metry, została przeprowadzona. W latach 1972–1974, port przeszył swoją przebudowę, gdy Trasa Łazienkowska została dodana do infrastruktury z mostem Łazienkowskim. Decyzja o rezygnacji z zasypania basenu portu gruzem pozwoliła na zachowanie jego historycznego układu.

Po 1989

Obecnie Port służy kajakarzom oraz wioślarzom, w szczególności członkom Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, a także został przystosowany do cumowania jachtów. W porcie znajduje się przystań dla żaglówek z odpowiednimi punktami dostępowymi.

W 2010 roku ogłoszono wyniki konkursu na koncepcję zagospodarowania przestrzennego Portu oraz Cypla Czerniakowskiego, co rozpoczęło szereg modernizacji.

Główne prace związane z remontem Portu zakończono w 2014 roku, a ostatnim fragmentem, który nie przeszedł modernizacji, jest pochylnia dawnej stoczni.

Ważniejsze obiekty

Budynek bosmanatu

Na terenie Portu Czerniakowskiego znajduje się budynek, który niegdyś pełnił funkcję Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena”. Ten obiekt, który uległ poważnym uszkodzeniom w 1944 roku, przeszedł całkowitą rewitalizację po zakończeniu II wojny światowej. Obecnie jest siedzibą Żeglarskiego Klubu Turystycznego „Rejsy” oraz bosmanatu portu, usytuowaną przy ulicy Solec 8. W grudniu 2021 roku zainicjowano konkurs architektoniczny mający na celu zaprojektowanie nowego budynku usługowego wraz z nowym bosmanatem, a jego wyniki ogłoszono w kwietniu 2022 roku.

Przystań Warszawa

W południowej części portu zrealizowano budowę „Przystani Warszawa”, gdzie powstało osiem drewnianych pawilonów umiejscowionych w otoczeniu drzew. Planowane jest, aby przestrzeń ta została wykorzystana przez różne organizacje pozarządowe zajmujące się tematyką związaną z warszawską Wisłą. Choć budowa „Przystani Warszawa” zakończyła się w kwietniu 2018 roku, jej otwarcie było kilkakrotnie opóźniane z powodu zastrzeżeń przychodzących z inspekcji budowlanej oraz sanitarnej. W 2021 roku Zarząd Zieleni obiecał kontynuować prace budowlano-wykończeniowe, aby uzyskać pozwolenie na użytkowanie, ale w grudniu 2022 roku ogłoszono, że kontrola przeprowadzona przez Urząd Miasta ujawniła liczne nieprawidłowości związane z realizacją całego projektu. W końcu jednak, odbiór całości odbył się w kwietniu 2023 roku. W październiku tego samego roku Urząd Miasta ogłosił, że pierwszy przetarg na dzierżawę terenu nie przyciągnął żadnych ofert. Ostatecznie, operatora dla tego obiektu udało się wyłonić w 2024 roku, a otwarcie Przystani Warszawa zaplanowano na drugą połowę lipca tegoż roku.

Most (planowany)

W 2022 roku Zarząd Zieleni m.st. Warszawy ogłosił zapotrzebowanie na stworzenie projektu mostu nad kanałem portowym, który ma na celu poprawę komunikacji pomiędzy zachodnim nabrzeżem basenu portowego a ulicą Zaruskiego. Planuje się, że most zostanie ukończony do końca 2024 roku.

---

Oceń: Port Czerniakowski

---