Torwar (osiedle)

---

Położenie i charakterystyka

Osiedle Torwar mieści się w samym sercu Warszawy, w obszarze Miejskiego Systemu Informacji, obok Solec. Przestrzeń ta ograniczona jest przez kilka znaczących ulic: Solec, Górnośląska, Czerniakowska, a także Cecylii Śniegockiej, Koźmińską i Fabryczną. Nazwa osiedla nawiązuje do wybudowanego w jego sąsiedztwie w latach 1953-1957 pierwszego krytego lodowiska w Warszawie, które stało się istotnym elementem kultury miejskiej.

Osiedle zostało zrekonstruowane na terenach, które w dużej mierze zniszczono podczas walk w czasie powstania warszawskiego we wrześniu 1944 roku. Budowa Wisłostrady i Trasy Łazienkowskiej przyczyniły się do zmian w układzie komunikacyjnym, co spowodowało przerwanie ciągu ulicy Czerniakowskiej, która obecnie dzieli się na dwa niepowiązane odcinki.

Pierwsze prace projektowe nad rozwojem tej lokalizacji miały miejsce jeszcze przed 1962 rokiem, przy okazji realizacji powojennej zabudowy Powiśla. Proces tworzenia projektu zajął lata 1962-1965, a budowa osiedla trwała w dwóch etapach. Zachodnią część zaprojektowano w latach 1964-1968 przez Zofię i Oskara Hansenów, przy współpracy z Bohdanem Ufnalewskim i Jerzym Dowgiałło. Druga, wschodnia część, składająca się z trzech 16-kondygnacyjnych budynków (tzw. „Iksów”), została stworzona według projektu Jana Zdanowicza w latach 1971-1973.

Inwestorem osiedla była Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa „Energetyka”, która od 1979 roku przekazała zarząd Śródmiejskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, a następnie w 1989 roku Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Torwar”. Powierzchnia osiedla wynosi 5,6 hektara, a w jego skład wchodzi dziewięć budynków mieszkalnych o jedenaście kondygnacjach oraz dwa pięciokondygnacyjne; wszystkie zbudowane w technologii monolitycznej. Dodatkowo, wzniesiono również trzy 16-kondygnacyjne wysokościowce.

Adresy budynków to: ul. Fabryczna 2, 4, 4A, 8, 14, ul. Górnośląska 1, 2, 3, 4, 9/11, 17/19 oraz ul. Czerniakowska 201, 201A i 203A. Całe osiedle obejmuje 1219 mieszkań, które pomieścić mogą około 3800 osób. Warto zaznaczyć, że powstanie pierwszej fazy osiedla miało miejsce w czasach, gdy obowiązywały najniższe normy związane z wielkościami mieszkań, przez co M-4 mają zaledwie 44 m², a kuchnie zwykle są ciemne. W planach mieści się również utworzenie żłobka oraz przedszkola, a także 32 garaży oraz średnio około 70 miejsc parkingowych na 1000 mieszkańców. Tereny zielone mają być również częścią tego projektu.

Na obszarze, gdzie miało powstać osiedle, przetrwała jedynie część fabryki, w której montowano samochody Citroëna. Hala fabryczna została rozebrana w 1999 roku, a na jej miejscu Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa „Torwar” wybudowała nowy budynek mieszkalny z usługami pod adresem ul. Górnośląska 4A. Po 1989 roku osiedle zostało rozbudowane o nowe budynki m.in. przy ul. Górnośląskiej 5/7B oraz ul. Górnośląskiej 13/15.

„Iksy”

W pierwotnych zamysłach architektonicznych planowano budowę dwóch dwudziestoczterokondygnacyjnych wież na miejscu trzech szesnastokondygnacyjnych budynków zaprojektowanych przez Zdanowicza. Te nowe konstrukcje miałyby umiejscowioną kawiarnię na najwyższym piętrze, tak by wystawały one ponad linię skarpy widzianą z Saskiej Kępy. Dodatkowo miałyby stanowić wizualną przeciwwagę dla Pałacu Kultury i Nauki. Ostatecznie zdecydowano się na mniejszą wysokość z powodu uwarunkowań technicznych, jednak liczba kondygnacji pozostała bez zmian.

Nowo zaprojektowane budynki mają dłuższe boki, które zostały nieznacznie cofnięte, co tworzy kształt bloków przypominających literę X. Stąd pochodzi również ich popularna nazwa – „Iksy”. W parterze budynków przewidziano lokale usługowe, a ich charakterystycznym elementem są spiczaste balkony, które tworzą przesunięte względem siebie pasy. Zdanowicz zastosował ten sam styl architektoniczny, który wykorzystał przy projektowaniu budynku zrealizowanego dziesięć lat wcześniej przy ulicy Grójeckiej 19/25.

Opisując „Ikasy”, „Encyklopedia Warszawy” z 1994 roku określa je jako „jeden z piękniejszych fragmentów panoramy południowej Warszawy”. W swoim przewodniku z 1987 roku Lech Chmielewski zauważył, że budynki te są jednymi z najładniejszych w Warszawie, tworząc wizualnie spójną całość z węzłem Trasy Łazienkowskiej, zwanym także „kokardką”. Anna Cymer, historyczka architektury, podkreśliła w 2019 roku oryginalność formy tych budynków. Ich wizerunek, razem z fragmentem węzła drogowego, został uwieczniony na znaczku pocztowym.

Dnia sierpnia 2016 roku, budynki „Iksy”, zlokalizowane przy ul. Górnośląskiej 1 (ID: SRO34186), ul. Górnośląskiej 3 (SRO34187) oraz ul. Fabrycznej 2 (SRO34188), zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy. W kwietniu 2017 roku całość układu urbanistycznego wschodniej części osiedla (SRO34387) również została objęta tym wpisem.

---

Oceń: Torwar (osiedle)

---