Gucin (Warszawa)

W Gucinie Potocki zaaranżował romantyczną rezydencję, wykorzystując istniejący zespół dworski, który obejmował niewielki pałacyk, staw oraz budynki gospodarcze. Część z tych obiektów uległa przebudowie lub została wzbogacona o nowe elementy. W obrębie kościoła św. Katarzyny powstał ogród spacerowy, natomiast u podnóża wzgórza znajdował się piękny sad. Potocki spędzał tutaj wolne chwile, odpoczywając oraz zajmując się twórczością. Miejsce to stało się tłem dla licznych dzieł literackich, które powstały w tym spokojnym zakątku. Wdzięcznym gościem Gucina była jego rodzina oraz bliskie osoby, które były wielokrotnie zapraszane na biesiady.

„W Gucinie Potocki wolne chwile od prac publicznych odpocznieniu i naukom poświęcał. Tu dni całe przebywając wiele dzieł utworzył i ukończył.”

Po śmierci Stanisława Potockiego, jego żona, Aleksandra Potocka, w latach 1821–1830 stworzyła nad stawem Gaj, który był ogrodem-pomnikiem poświęconym pamięci męża oraz jego brata Ignacego, który współtworzył Konstytucję 3 Maja. Gaj składał się z sarkofagu, obelisków, kamieni z napisami oraz drzew sadzonych przez przyjaciół i krewnych obu postaci. Najbardziej imponujący był sarkofag nawiązujący do antycznego grobowca Scypiona, który Aleksandra ufundowała w 1824 roku. Obelisk, który także powstał z tej fundacji, był zwieńczony marmurową urną. Wzorując się na idei wspólnej pamięci, w sadzeniu drzew brali udział m.in. Samuel Bogusław Linde, Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Staszic oraz Zygmunt Vogel.

Gucin pozostawał w rękach rodu Potockich aż do roku 1856. Po tym czasie miejsce to było dzierżawione, co przyczyniło się do jego stopniowej degradacji, a dewastacja dotknęła je ze strony lokalnej ludności. Bezskuteczne były próby ratowania obiektu, takie jak stawianie domku stróża czy nowego ogrodzenia, które zaprojektował Franciszek Maria Lanci. Największe szkody miały miejsce w latach 1939–1945, kiedy to wycięto wszystkie drzewa na wzgórzu oraz większość roślinności w Gaju. W czasach PRL-u w tym rejonie funkcjonowało Przedsiębiorstwo Centrali Rybnej, co dodatkowo wpływało na jego kondycję.