Centralna Biblioteka Rolnicza

---

Historia posesji i budynku

Działka, na której dzisiaj stoi Centralna Biblioteka Rolnicza, od półowy XVI wieku była w rękach klasztoru bernardynów. To właśnie oni wybudowali kościół św. Anny na sąsiadującej działce. W 1603 roku klasztor przeszedł rozbudowę, obejmując również teren, na którym znajduje się budynek biblioteki. Do nowego, dwukondygnacyjnego skrzydła dołączono parterowe krużganki, które pełniły funkcję zajazdu, głównie dla szlachty przybywającej do Warszawy na sejmy. Na początku XVII wieku budynek ten był również zamieszkiwany przez nuncjuszy apostolskich. W drugiej połowie tego stulecia we wnętrzu zajazdu znajdowała się apteka klasztorna, a na drugim piętrze ulokowano mieszkania dla kleryków.

W 1634 roku do istniejącej już budowli dobudowano bibliotekę oraz lektorium, które przetrwały do dziś. W okresie potopu szwedzkiego miały miejsce intensywne walki o kościół i klasztor. Szwedzi bronili się przed atakującymi wojskami Jana Kazimierza, co na szczęście nie doprowadziło do zniszczenia budynków. Niestety, w 1657 roku klasztor został świadomie podpalony. W 1783 roku zrealizowano południowe przedłużenie zachodniego skrzydła konwentu, co stworzyło nowe połączenie z sąsiednim pałacem Zamoyskich. Obecnie w tym miejscu znajduje się Resursa Obywatelska. Nad bramą, która wiodła do nowo utworzonego dziedzińca, utworzono kordegardę straży marszałkowskiej, a w czasie insurekcji kościuszkowskiej stacjonowała w tym miejscu straż miejska.

W latach 1795-1796 zorganizowano tutaj pruski odwach, stanowiący wojskową komendę miasta. Z biegiem lat mieszkańcy Warszawy zaczęli nazywać budynek w ten sposób. W 1820 roku, na polecenie namiestnika Józefa Zajączka, rozpoczęto przebudowę fasady odwachu, skierowanej od Krakowskiego Przedmieścia. Projekt nowego wyglądu opracował Piotr Aigner. W ramach tej inwestycji zbudowano przed fasadą dwupiętrową kolumnadę, nawiązującą wyglądem do Teatru Marcellusa w Rzymie. Budynek był użytkowany przez wojsko rosyjskie aż do 1861 roku. W wyniku represji po powstaniu styczniowym klasztor został zlikwidowany przez carskie władze, a grunty wokół rozparcelowano i wystawiono na sprzedaż.

W 1866 roku magistrat Warszawy przejął zachodnie skrzydło byłego odwachu, który wydzierżawił na 15 lat Towarzystwu Zachęty Sztuk Pięknych, a parter wynajęto Janowi Blochowi na sklepy. Arkady wówczas oszklono, a w 1881 roku Komitet Muzeum Przemysłu i Rolnictwa odkupił budynek od rządu rosyjskiego. W latach 1881-1884 przeprowadzono gruntowną przebudowę, która nadała budowli kształt litery „T”, z dodatkowym skrzydłem odchodzącym od frontu. W tym miejscu urządzono Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, a już w 1876 roku uruchomiono pracownię chemiczną, działającą aż do 1939 roku. To właśnie tutaj powstały takie instytucje jak biblioteka czy stacja oceny nasion oraz stacja centralna meteorologiczna. W 1887 roku rozpoczęto działalność Pracowni Fizycznej, która organizowała liczne istotne wystawy, przyczyniając się do postępu w danej dziedzinie. W latach 1899-1930 Pracownia Fizyczna przygotowała 10 tysięcy pokazów, w których uczestniczyło około 172 tysięcy osób. W tych pracowniach pracowała również Maria Skłodowska-Curie.

Wydarzenia dramatyczne miały miejsce we wrześniu 1939 roku, kiedy to gmach muzeum został zbombardowany i w dużej mierze zniszczony. Podczas powstania warszawskiego budynek ponownie uległ spaleniu, a w rezultacie stracono około 10 tysięcy eksponatów. Dzięki odbudowie, która miała miejsce w latach 1945-1947 pod kierunkiem Beaty Trylińskiej, muzeum wznowiło działalność, ale w 1951 roku zostało zamknięte.

Kolejnym właścicielem budynku został w 1952 roku Centralny Instytut Rolniczy. Szybko zintegrowano tutaj księgozbiory kilku bibliotek rolniczych, co doprowadziło do powołania Centralnej Biblioteki Rolniczej (CBR), zgodnie z uchwałą Rady Ministrów z 12 listopada 1955 roku. Statut określający jej zadania nadano 30 grudnia 1955 roku. Biblioteka posiadała oddział w Bydgoszczy w latach 1955-2004, a od 1955 roku prowadzi oddział w Puławach.

Centralna Biblioteka Rolnicza

Centralna Biblioteka Rolnicza jest kontynuatorką bogatej tradycji pierwszej biblioteki rolniczej, która powstała w Polsce w 1816 roku. Siedziba tamtej instytucji mieściła się w Marymoncie, w pobliżu Warszawy, przy Instytucie Agronomicznym.

Na mocy zarządzenia Nr 76 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w dniu 17 października 2019 roku, przy doszło do połączenia dwóch ważnych instytucji kultury: Centralnej Biblioteki Rolniczej im. Michała Oczapowskiego oraz Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi. Powstała nowa instytucja, która przyjęła nazwę: Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi. Od tego momentu Centralna Biblioteka Rolnicza stała się jednym z działów tego Instytutu, a od 2020 roku działa w ramach Oddziału Instytutu w Puławach.

Zbiory

W roku 1998 Centralna Biblioteka Rolnicza stała się jednym z 55 bibliotek współtworzących Narodowy Zasób Biblioteczny. Księgozbiór tej instytucji obejmuje około 380 tysięcy jednostek bibliotecznych, w tym:

• 207 tysięcy wydawnictw zwartych,
• 131 tysięcy wydawnictw ciągłych,
• 42 tysięcy zbiorów specjalnych.

Liczba dostępnych tytułów czasopism wynosi 598. W bogatych zbiorach biblioteki znajdują się również dwie istotne kolekcje: stare druki, obejmujące 828 woluminów z XVI–XVIII wieku oraz polonica XIX-wieczne, które liczą około 8200 woluminów.

Dyrektorzy

• Tadeusz Żeligowski (1955–1974),
• Zygmunt Warycha (1974–1976),
• Maria Parasiak (1976–1977),
• Jerzy Rasiński (1977–1996),
• Krystyna Kocznorowska (1997–2003),
• Ryszard Miazek (2003–2006),
• Krzysztof Mościcki (2006–2007),
• Ryszard Miazek (2007–2015),
• Marek Cieśliński (2015–2016),
• Zbigniew Filipkowski (2016–2019),
• Karol Krajewski (2019 – 2021),
• Katarzyna Saks (od 1 maja 2021).

Obecnie kierownikiem Centralnej Biblioteki Rolniczej w Narodowym Instytucie Kultury i Dziedzictwa Wsi Oddziału Instytutu w Puławach jest Agnieszka Bartuzi (od 2020).

---

Oceń: Centralna Biblioteka Rolnicza

---