Budynek Centrum Lokalnego przy ulicy Modlińskiej w Warszawie to zabytkowa secesyjna willa, która znajduje się w dzielnicy Białołęka, w osiedlu Henryków, pod adresem ulica Modlińska nr 257. W latach po 1925 roku w budynku tym funkcjonował Zakład dla Upadłych Dziewcząt, który przyjmował byłe prostytutki. Z kolei od lat 50. XX wieku w obiekcie mieściły się instytucje takie jak zakłady pomocy społecznej, a także urząd pocztowy, biblioteka i różne sklepy.
Obecnie budynek stanowi własność miasta stołecznego Warszawy. Od początku 2022 roku przechodzi on proces renowacji, którego celem jest przekształcenie go w Centrum Lokalnego, które ma służyć mieszkańcom dzielnicy Białołęka. Przewidywany przez inwestora termin zakończenia prac renowacyjnych to IV kwartał 2023.
Historia
Obiekt w Warszawie składa się z trzech kondygnacji, w tym budynku głównego oraz dwóch mniejszych parterowych oficyn. Jego historia rozpoczęła się w 1900 roku, kiedy to został wzniesiony w stylu prostej secesji dla małżeństwa Pisarków, pod adresem Dąbrówka nr 2. Następnym właścicielem był Leon Haydziony, jeden z najbogatszych mieszkańców Henrykowa, który był również współzałożycielem Towarzystwa Przyjaciół Henrykowa. W 1913 roku dodał do lewej oficyny budynek, który niestety nie przetrwał.
W 1917 roku w najprzestronniejszym pomieszczeniu obiektu zaczęła działać szkoła podstawowa. W okresie od 1914 do 1921 na parterze funkcjonowały szkoła, posterunek policji oraz poczta. W 1921 roku nieruchomość przeszła na własność Skarbu Państwa. Z inicjatywy magistratu Warszawy oraz Warszawskiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Opieki nad Kobietami powstał tam ośrodek „Przystań”, prowadzony przez siostry benedyktynki samarytanki, wśród których kluczową postacią była Jadwiga Jaroszewska. Ośrodek ten oferował wsparcie dla kobiet pracujących w prostytucji oraz organizował dla nich kursy zawodowe w takich dziedzinach jak ogrodnictwo, pranie, gotowanie, hafciarstwo, krawiectwo oraz tkactwo.
W 1937 roku działalność ośrodka znacznie wzbogacił przyjazd siostry Benigny (Stanisława Umińska) z zakonu benedyktynek samarytanek. Była to osoba o wielkiej charyzmie, wcześniej znana jako wybitna aktorka, która znacząco wpłynęła na losy „Przystani”. Szacuje się, że w czasie międzywojnia skorzystało z pomocy tej placówki ponad 1000 kobiet.
W czasie niemieckiej okupacji budynek stał się miejscem schronienia dla Żydów oraz służył jako magazyn broni Armii Krajowej. Siostra Benigna Umińska zorganizowała w 1942 roku wspólnie z Leonem Schillerem teatr amatorski, w którym występowały m.in. podopieczne „Przystani”. Teatr ten działał do 1944 roku, wystawiając trzy premierowe spektakle i organizując 20 przedstawień, które zgromadziły ponad 2000 widzów. W okresie Świąt Bożego Narodzenia w 1942 roku wystawiono konspiracyjnie sztukę Leona Schillera „Pastorałkę”. Widzami tego przedstawienia byli między innymi Jerzy Andrzejewski, Witold Lutosławski, Czesław Miłosz, Danuta Szaflarska oraz Andrzej Łapicki. Czesław Miłosz wspominał później w „Roku Myśliwego”, że to właśnie tam odkrył „esencję teatru”.
Podczas powstania warszawskiego budynek, w przeciwieństwie do wielu sąsiednich domów, uniknął zniszczeń, a jego mieszkańcy zostali uratowani, ponieważ dowódca niemieckiego oddziału likwidacyjnego rozpoznał swojego znajomego i pozwolił na ewakuację osób tam przebywających. W ostatnich dniach wojny z siedziby tej korzystała niemiecka żandarmeria. W nocy z 30 na 31 sierpnia aresztowano ponad dwudziestu mieszkańców Płud, Dąbrówki i Choszczówki, aresztowanych przez działacza konspiracyjnego ks. Tomasza Albina Kołakowskiego. Tychże mieszkańców 31 sierpnia wywieziono w kierunku Jabłonny, gdzie zostali rozstrzelani w nieznanym miejscu.
Po wojnie w obiekcie zorganizowano zakład dla prostytutek, a w latach 50. działał tam Państwowy Dom Specjalny dla osób przewlekle chorych. W 1960 roku powstał Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla dorosłych, a następnie zlokalizowano tam bibliotekę oraz różnorodne sklepy.
W 2021 roku miasto przeznaczyło 7,5 miliona złotych na remont tego obiektu, aby przekształcić go w Centrum Lokalne dla mieszkańców Białołęki. W tym samym roku uzyskano niezbędne zezwolenie na rozpoczęcie budowy, a w 2022 roku trwające prace remontowe przyciągnęły zainteresowanie mieszkańców.
Losy budynku zostały szczegółowo opisane w książce: Anna Mieszkowska, Bartłomiej Włodkowski, Modlińska 257. Miejsce magiczne (Fundacja AVE, Warszawa 2015) ISBN 978-83-937754-8-4.
Dostosowanie obiektu do potrzeb Centrum Lokalnego
W związku z planowaną zmianą funkcji budynku, ma on być przekształcony w Centrum Lokalne dedykowane mieszkańcom Białołęki. Willa zyska nowe życie, w którym pojawi się sala widowiskowa, zdolna pomieścić około 50 osób. To miejsce ma stać się sercem aktywności kulturalnych w okolicy.
Na pierwszym piętrze budynku przewidziano przestrzenie do różnorodnych zajęć. Będą to pomieszczenia przeznaczone na lekcje muzyczne, taneczne oraz plastyczne, co z pewnością przyczyni się do rozwoju talentów mieszkańców. Z kolei na strychu planowane są biura oraz pracownia malarska, co umożliwi kreatywne działanie artystów lokalnych.
W podziemiu natomiast znajdzie się magazyn i zaplecze techniczne, co jest niezbędne dla sprawnego funkcjonowania Centrum. Dodatkowo, kluczowym elementem projektu jest dostosowanie obiektu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, co zapewni dostępność wszystkich przestrzeni.
Inwestor planuje również renowację zabytkowych elementów willi, obejmującą drewniane schody, stolarnię drzwiową, ceramiczną posadzkę oraz wyjątkową polichromię, która została niedawno odkryta. Dzięki tym działaniom, miejsce zyska zarówno nową funkcjonalność, jak i zachowa swoje historyczne walory.
Inne informacje
W okresie okupacji niemieckiej budynek miał swoje niezwykłe i dramatyczne dzieje. Otóż w tym obiekcie ukrywał się dezerter z armii włoskiej. Historie takie jak ta, pełne napięcia i emocji, stanowią istotny element lokalnej pamięci.
Również warto wspomnieć, że wspomniany dezerter stał się inspiracją dla postaci w filmie fabularnym zatytułowanym „Giuseppe w Warszawie”. Ta produkcja jest przykładem, jak jedne zdarzenia historyczne mogą być interpretowane i przedstawiane w sztuce, wpływając na wizerunek tamtych czasów.
Przypisy
- Jej Przystań. O siostrze Benignie z Modlińskiej 257. tustolica.pl, 12.01.2022 r. [dostęp 28.09.2022 r.]
- a b c d e f g h i Modlińska 257 – nowe życie secesyjnej willi. warszawa.pl, 21.10.2021 r. [dostęp 28.09.2022 r.]
- a b c d e f g h i j k l m Bartłomiej Włodkowski: Modlińska 257 - ostatnia szansa?. panskaskorka.com, 07.05.2020 r. [dostęp 28.09.2022 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Kamienica Domańskich w Warszawie | Kamienica firmy Drzewiecki i Jeziorański w Warszawie | Kamienica Gaszyńskiego w Warszawie | Kamienica Heleny Pal w Warszawie | Kamienica Jakuba Fontany w Warszawie | Kamienica Jana Alfonsa Jasińskiego w Warszawie | Kamienica Johna w Warszawie | Kamienica Józefa Frageta w Warszawie | Kamienica Kleinpoldowska (Klekotowska) w Warszawie | Kamienica Kościelskich w Warszawie | Kamienica Czulskiego w Warszawie | Kamienica Branickich w Warszawie | Kamienica Banku Handlowego i Abrama Wachsmachera w Warszawie | Kamienica Kwiecińskiego w Warszawie | Kamienica Anny Koźmińskiej w Warszawie | Dom mieszkalny pracowników Stacji Pomp Rzecznych | Kamienica Rosenblata w Warszawie | Kamienica Wildera w Warszawie | Kamienica Wiktoryna Kosmowskiego w Warszawie | Budynek dawnej Komory Wodnej w WarszawieOceń: Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie