Zuzanna Janin

---

Rodzina i życie prywatne

Zuzanna Janin, znana pod nazwiskami Baranowska i Bałka, jest osobą o bogatym dziedzictwie rodzinnym. Jej prababka, Natalia Rosińska, w 1900 roku zainaugurowała polską szkołę dla kobiet na Smolnej w Warszawie, która funkcjonowała do 1920 roku, po czym została upaństwowiona i włączona do tzw. „szkoły pani Piłsudskiej”, która później przekształciła się w Liceum Ogólnokształcące im. Żmichowskiej w Warszawie.

Rodzina Zuzanny była również silnie związana z edukacją i sztuką. Jej babcia, Józefina Aniela Egiersdorff, była jedną z pierwszych studentek wydziału filozofii na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiowała w latach 1918–1922. Specjalne miejsce w jej życiu zajmowała matka, Maria Anto, artystka malarka i absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Dziadek Zuzanny, Tadeusz Czarnecki, znany pod pseudonimem Uszycki, walczył w powstaniu warszawskim, a jego rany odniesione 13 września 1944 roku stały się częścią rodzimej historii. Rodzina była również obciążona stratami, bowiem wuj Konstanty Paprocki, przybrane nazwisko Lech, oraz kuzyn Wojciech Kloss, znany jako Junak, poległ 5 sierpnia.

Janin ma dwoje dzieci: Melanię Baranowską i Ignacego Bałkę. Warto zaznaczyć, że przez pewien czas artystka posługiwała się nazwiskiem Baranowska-Bałka w związku z drugim małżeństwem z artystą Mirosławem Bałką, które miało miejsce w latach 1990–2018.

Od 2018 roku Zuzanna Janin angażuje się w działalność grupy „Surwiwalki”, która zrzesza kobiety doświadczające przemocy domowej, a która funkcjonuje przy Centrum Praw Kobiet w Warszawie. Jej działania w tej organizacji koncentrują się na pomocy innym kobietom oraz zwiększaniu świadomości problemu przemocy w rodzinie.

Młodość

„W latach 1970–1975 Zuzanna Janin miała zaszczyt uczęszczać do Szkoły Baletowej w Warszawie. Był to dla niej czas niezwykle intensywnej nauki oraz rozwijania pasji związanej z tańcem. Jako młoda artystka, występowała w filmach młodzieżowych, w tym w znanym Szaleństwie Majki Skowron oraz Myszy. Jej talent taneczny manifestował się również na scenie, gdzie jako uczennica szkoły baletowej tańczyła solową partię Klary w Dziadku do orzechów, a także odgrywała dziecięce role w klasycznych baletach takich jak Don Kiszot i Jezioro łabędzie.

Twórczość artystyczna

Debiut artystyczny Zuzanny Janin miał miejsce w 1990 roku w warszawskiej Galerii Dziekanka. Wówczas używała nazwiska Zuzanna Baranowska, które nosiła do 1992 roku, gdy przyjęła swoje obecne, artystyczne nazwisko. Prace artystki obejmują różnorodne instalacje wideo oraz rzeźby, które często nawiązują do figuratywnych przedstawień, wzbogaconych emocjonalnymi wątkami oraz erudycją, dostarczając widzom głębokich doświadczeń. Artystka jest znana z przekraczania granic tematów tabu, otwartości oraz zaangażowania emocjonalnego, które wywołują silne emocje zarówno u niej, jak i u odbiorców.

W swojej twórczości Janin zgłębia kwestie związane z miejscem, pamięcią oraz czasem. Przykładem są przestrzenne instalacje „Pokrowce”, projekt „Memory” oraz seria „Idź za mną, zmień mnie, już czas”, w której fotografie nakładane są na siebie. Artystka jest również autorką niezwykle oryginalnych, „rysowanych w przestrzeni” rzeźb, takich jak „Słodka dziewczyna” i „Słodki chłopak”. Wideo-instalacja „Walka” przedstawia jej potyczki bokserskie z profesjonalnym bokserem, ukazując siłę sztuki w zderzeniu z rzeczywistością. W 2003 roku, w ramach projektu „Widziałam swoją śmierć”, Janin zrealizowała symulację własnego niebytu, dedykując tę pracę zmarłemu dziecku. Warto również wspomnieć o jej fikcyjnej telewizji o sztuce, „studio telewiZyJne”, gdzie prowadziła program „Art Talk Show” z artystami w latach 2004–2007.

W 2005 roku artystka założyła Fundację Lokal Sztuki, której celem jest promowanie współczesnej sztuki. Fundacja ta zarządza dwoma przestrzeniami artystycznymi: niezależną galerią sztuki współczesnej lokal 30 w Warszawie, a także jej tymczasową filią w Londynie, działającą w latach 2009-2010, projekt wraz z Agnieszką Rayzacher.

W 2009 roku Zuzanna Janin zaprezentowała pierwszy odcinek projektu „Majka z filmu”/„Majka from the Movie”, inspirowanego serialem „Szaleństwo Majki Skowron” z 1976 roku, gdzie główną rolę zagrała jako młoda aktorka. W nowej wersji, rolę Majki gra jej córka, Mel, co tworzy równoległy dialog dwóch pokoleń. Wideo było prezentowane na licznych wystawach w Polsce i poza jej granicami, m.in. w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Włoszech, Szwajcarii, Austrii, Stanach Zjednoczonych, Kolumbii oraz Brazylii. Epizod „Revolutions” z tego projektu został pokazany na 54. Biennale Sztuki w Wenecji w 2011 roku, w ramach wystawy „Memory Box/The Last Analog Revolution”. Kunszt artystki uznawany jest zarówno w Polsce, jak i za granicą – jej prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie oraz MAM Museu Arte Moderna w Rio de Janeiro.

W 2014 roku Janin stworzyła wideo „Podróż do lęku”, które relacjonuje jej „podwójną” podróż do Rosji, do więzienia, w którym przetrzymywana była Masza Alochina z grupy Pussy Riot, oraz do miejsca, w którym zmarł na zesłaniu jej przodek, Edward Czarnecki, powstaniec styczniowy. W 2015 roku artystka odbyła szereg podróży do Brazylii, w tym do São Paulo i Rio de Janeiro, w poszukiwaniu zaginionego obrazu autorstwa Marii Anto, przedstawiającego ją jeszcze przed narodzinami. Te poszukiwania zaowocowały powstaniem rzeźb oraz poetyckiego wideo „LOST BUTTERFLY”.

W latach 2016–2019 Janin podejmuje aktualne problemy społeczne, takie jak mowa nienawiści oraz body shaming, w projektach takich jak „SHAME” i „UNCHAIN”, a także kwestie przemocy poprzez wideo-performance „ROOMS” oraz serie „Rzeźby antropocenu”. Jej zaangażowanie artystyczne widoczne jest także w scenariuszu performansu „Historia pewnej zdrady. Pokoje”, którego premiera miała miejsce na dużej scenie Teatru TR Warszawa w 2022 roku.

Janin współpracowała z wieloma artystkami oraz pisarkami, w tym z Martą Dzido, przy realizacji filmu „Siłaczki”, a także z Olgą Tokarczuk, która napisała tekst do jej pierwszego katalogu opublikowanego w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w 2000 roku. Artystka jest również inicjatorką Nagrody Sztuki im. Marii Anto oraz Elsy von Freytag-Loringhoven, pierwszej międzynarodowej nagrody artystycznej w Polsce w dziedzinie sztuki współczesnej, która od 2018 roku jest przyznawana przez Fundację Miejsce Sztuki, gdzie Janin pełni funkcję prezesa.

Wystawy

Zuzanna Janin to artystka, która zyskała uznanie na międzynarodowej scenie artystycznej, biorąc udział w wielu renomowanych wydarzeniach. Jej kariera obejmuje Biennale w Stambule (1992), Biennale w Sydney (1993), Sonsbeek (1993), Biennale w Liverpoolu (1998), a także FOKUS ŁÓDŹ Biennale (2010) oraz 54th Biennale Sztuki w Wenecji (2011). W 2016 roku miała również miejsce w wydarzeniu Alternativa’6.

Prace artystki były prezentowane na licznych wystawach, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych, w kraju i zagranicą. Wśród kluczowych lokalizacji znajdują się Galeria Zachęta w Warszawie, gdzie wystawiała swoje dzieła w latach 1995, 2001 oraz od 2003 do 2005, a także Museum of Contemporary Art w Chicago (1998) oraz Kunsthalle Bern (1998). Jej prace były również widoczne w Modernamuset w Sztokholmie (1999) oraz w Jeu de Pomme w Paryżu (2000).

Artystka prezentowała swoją twórczość także w Ludwig Muzeum w Akwizgranie (1991), Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie (1999–2001, 2005), Muzeum Izraela w Jerozolimie (2004), Hamburgerbahnhoff w Berlinie (1999, 2005), Kunstmusem Bern (2006), Galerię Foksal (1996, 1998, 2003, 2018) oraz Galerię Manhattan (1995, 2003).

Jej twórczość była również obecna w galerii lokal_30 w Warszawie (2005, 2006), Centre d’Art Contemporain Casino w Luksemburgu (2007), Muzeum Sztuki w Łodzi (2007) oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (2007, 2018). Nie zabrakło jej również w Museum on the Seam w Jerozolimie (2008) oraz Kalmarm Konstmuseum w Szwecji (2008). Artystka miała swoje wystawy również w Museum of Art w Hajfie (2009), na LISTE’07 i ’09 w Bazylei oraz Temporary Gallery w Kolonii (2010).

Wiele z jej prac miało swoje miejsce w Kunsthalle Wien Project Space (2010), Kunstverein Medienturm w Grazu (2010), Centre Pompidou Merz (2011), Morsbroich Museum w Laverkusen (2013), MAM Museu do Arte Moderna w Rio de Janeiro (2014), oraz w Muzeum Rzeźby w Królikarni przy Muzeum Narodowym w Warszawie (2016). Jej prace stały się częścią Kolekcji Muzeum Współczesnego we Wrocławiu (2016) oraz obchodziły jubileusz 50-lecia Galerii Foksal w Warszawie (2016).

Ważnym aspektem działalności Zuzanny Janin jest także udział w wystawach akademickich oraz programach Artist in Residence, w tym w PROGR Galerie Bern / Ecole Cantonale d’Art du Valais w Sierre (2004), Galerii 2.0 / Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (2012), ASAB Academia del Arte w Bogocie (2015) oraz Yale University w Nowym Jorku (2015). Dodatkowo, artystka prowadziła gościnne wykłady na wielu prestiżowych uczelniach, takich jak Hajfa University, Bezalel Academy of Art and Design w Jerozolimie, oraz Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie.

Janin była wielokrotną stypendystką, w tym m.in. MKiS w Warszawie, KulturKontakt w Wiedniu, ProHelvetia w Zurychu, oraz Pollock-Krasner w Nowym Jorku, a także MKIDN w Warszawie (2009) oraz MKiDN (2020). Jej zaangażowanie w sztukę oraz osiągnięcia w tej dziedzinie czynią ją jedną z najbardziej wyróżniających się artystek swojego pokolenia.

Kolekcje

Prace Zuzanny Janin są obecne w wielu kolekcjach sztuki współczesnej, zarówno na terenie Polski, jak i zagranicą. Znajdują się w instytucjach takich jak: Galeria Zachęta w Warszawie, Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie oraz Muzeum Narodowe w Krakowie, które ma stałą ekspozycję jej dzieł. Dodatkowo, można je podziwiać w Muzeum Narodowym w Szczecinie, Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz Muzeum Współczesnym we Wrocławiu.

Artystka współpracuje z licznymi kolekcjami regionalnymi, takimi jak Znaki Czasu w Lublinie, Białymstoku, Olsztynie i Katowicach, a także z Toruniem, gdzie mieści się CSW. Jej twórczość jest również reprezentowana w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu oraz w renomowanych placówkach zagranicznych, takich jak Kröller-Müller Museum w Oterloo, Museum Morbroich w Leverkusen w Niemczech, Muzeum Sztuki w Salonikach, Hoffmann Sammlung w Berlinie oraz La Gaia Collectione w Busca we Włoszech.

Warto zaznaczyć, że rzeźba Pasygrafia SOLARIS III (Hommage a St. Lem) artystki znajduje się na stałej ekspozycji RZEŻBA XX i XXI WIEKU w Muzeum Narodowym w Krakowie. Jej prace cieszą się dużym uznaniem i są częścią wielu prywatnych kolekcji zarówno w Polsce, jak i na całym świecie.

Nagrody i wyróżnienia

Przedstawiamy nominacje i nagrody, które zdobyła Zuzanna Janin w swojej karierze artystycznej. Każda z nich świadczy o jej wyjątkowym wkładzie w świat sztuki współczesnej oraz uznaniu, jakie zyskała wśród specjalistów.

• W 1998 roku Zuzanna została nominowana do Paszportu Polityki za swoje wystawy w Galerii Foksal (1995 i 1998), gdzie kuratorką była Joanna Mytkowska,
• Rok później, w 1999 roku, otrzymała kolejną nominację do Paszportu Polityki za wystawę pod tytułem „Co za piekło, co za raj. c.d.” w Centrum Sztuki Współczesnej, którą kuratorował Marek Goździewski,
• Następnie, w 2002 roku, znów była nominowana do Paszportu Polityki za wystawę „ILoveYouToo” w Galerii Zachęta, zrealizowaną pod opieką kuratorską Karoliny Lewandowskiej,
• W 2003 roku zyskała status finalistki nagrody Adi Prize for Art w Jerozolimie za instalację fotograficzną „Synagogue”,
• W Wiedniu zdobyła Nagrodę Best Gallery Presentation na ViennAfair w 2006 roku, za projekt oraz realizację wystawy „City. Between the Architecture & Catastrophe” we współpracy z Agnieszką Rayzacher,
• Następnie, w tym samym roku, otrzymała wyróżnienie za najpiękniejszą książkę roku 2006 za projekt „Sztuka polska na okładkach Serii Antropologicznej PIW” wspólnie z Lidią Danko,
• W 2010 roku była nominowana do nagrody Art in the City w Brukseli za rzeźbę HOME (Homage to Robert Indiana) z lat 2009–2010,
• W 2016 roku zdobyła nagrodę The Best Artist ArtVilius w Wilnie za swoją prezentację „Volvo 240 Transformed Into 4 Drones” na wystawie Projects/Focus Poland,
• W 2018 roku wzbogaciła swoje osiągnięcia o tytuł 50 Śmiałych przyznany przez tygodnik Wysokie Obcasy,
• Wreszcie w 2022 roku, według magazynu FRIEZE, znalazła się w TOP 10 shows w Wielkiej Brytanii i Irlandii za wystawę „The Baronesse” w Mimosa House w Londynie.

Każda z tych nagród oraz nominacji dowodzi, jak ważną postacią jest Zuzanna Janin w świecie sztuki, a jej prace będą z pewnością inspiracją dla wielu pokoleń artystów.

Filmografia (aktorka dziecięca)

W dorobku artystycznym Zuzanny Janin znajdują się liczne osiągnięcia, w tym niezwykłe role, które na stałe wpisały się w polskie kino. Oto najważniejsze filmy, w których zagrała jako aktorka dziecięca:

• 1976: Szaleństwo Majki Skowron – w roli Majki Skowron,
• 1979: Mysz – wcielając się w postać Ady,
• 2017: Siłaczki – jako Natalia Rosińska.

Wideografia (twórczyni dzieł sztuki współczesnej)

Twórczość Zuzanny Janin obejmuje bogaty zbiór pracy wideo oraz instalacji wideo, które prezentują jej unikalne podejście artystyczne. Poniżej znajduje się zestawienie wybranych realizacji jej dzieł, które świadczą o różnorodności tematyki oraz formy.

• „WALKA / FIGHT”, 2001 (cyfryzacja 2012),
• „Widziałam swoją śmierć / I’ve Seen My Death”, instalacja wideo składająca się z kilku wideo: „Ceremonie & Zabawy / Funeral & Fun”, „Siedem śmierci / Seven Deaths”, „Roboty Murarskie / Masonry”, „Wywiady i Cytaty / Interviews & Quotations”, 2003,
• „Pomiędzy (Matki i Córki)”, 2005; instalacja wideo,
• „Pomiędzy (Ojcowie i Synowie)”, 2006–2008; instalacja wideo,
• „Tuż przed. Muzeum idealne / Just Before. The Ideal Museum”, 2006 (realizacja dla MSN, Warszawa, Muzeum Sztuki Łódź),
• „Majka z filmu / Majka from the Movie”, 2009–2012; 8 epizodów wideo, instalacja wideo,
• „Lot. Smoleńsk”, 2012,
• „Taniec jako urządzenie mapujące” oraz „Dom-Pracownia jako urządzenie optyczne / Dom-Pracownia jako urządzenie akustyczne”, 2014 (dyptyk wideo),
• Zuzanna Janin & Kamen Stoyanov „Meeting Halfway. Warszawa-Sofia. Sofia-Warszawa. (47°33′N and 22°19′E)”, 2014 (wideo instalacja, tryptyk wideo),
• „Lost Butterfly”, 2016 (wideo instalacja, tryptyk wideo),
• „ROOMS”, 2017 (tryptyk wideo),
• „Sześcian i Małpa”, 2018 (współpraca z Józefiną Gocman),
• „telewiZJon-studio ART_TALK_SHOW with Warren Niesluchowski”, 2007 (edycja 2019).

Prace te wprowadzają widza w głęboki kontekst emocjonalny oraz społeczny, wskazując na złożoność relacji między ludźmi i ich otoczeniem. Przez różnorodność technik i tematów, Zuzanna Janin kreuje unikalne doświadczenie artystyczne, które intryguje i angażuje publiczność.

Literatura

W dorobku artystycznym Zuzanny Janin można znaleźć szereg znaczących wystaw indywidualnych, które odzwierciedlają jej unikalny styl oraz podejście do sztuki. Poniżej przedstawiamy kilka kluczowych projektów:

• Zuzanna Janin, Dom przekształcony w bryły geometryczne / Home Transformed Into Geometric Solids, teksty: K. Krysiak, A. Grzemska, rozmowa: M. Newman z Z. Janin, Galeria Foksal, Warszawa, 2019,
• Zuzanna Janin, WALKA / FIGHT, lokal_30 Warszawa, red. Agnieszka Rayzacher, teksty: S. Szabłowski, A. Rayzacher, O. Stanisławska, P. Olszewska, A. Rayzacher, wyd. lokal_30 FLS, FMS, Warszawa, 2017,
• Zuzanna Janin, White She-Raven, publikacja, Galeria Labirynt, Lublin, lokal_30 Warszawa, red. Agnieszka Rayzacher, teksty: M. Ujama, A. Bryzgel, A. Rayzacher, wywiad: M. Czyńska, Lublin, 2016,
• Zuzanna Janin, Majka z filmu / Majka from the Movie, teksty: M. Gisbourne, K. Wielebska, Galeria Arsenal Poznań, Centrum Sztuki Łaźnia Gdańsk, Temporary Gallery Kolonia, 2010,
• Zuzanna Janin, Widziałam swoją śmierć / I’ve Seen My Death, teksty: R. Lewandowski, W. Kuczok, St. Szabłowski, Galeria Foksal, Galeria Entropia Wrocław, Hoffmann Sammlung Berlin, Galeria Foksal Warszawa, 2003,
• Zuzanna Janin, FIGHT / ILoveYouToo, teksty: St. Szabłowski, A. Wiedemann, H. Sienkiewicz, Galeria Zachęta Warszawa, Galleria Kronika Bytom, Galeria Bunkier Sztuki Kraków, 2001,
• Zuzanna Janin, Co za piekło, co za raj, c.d., tekst: Olga Tokarczuk, wywiady: M. Goździewski, W. Krukowski, G. Schöllhammer, J. Mytkowska, A. Rottenberg, J. Suchan, A. Prasał, Ł. Gorczyca, T. Bond, S. Eiblmayr, U. Loock, P. Pakesch, Galeria Foksal Warszawa, CSW Warszawa, 2000,
• Zuzanna Janin, tekst: Silvia Eiblmayr, E. van der Heeg, wywiad: Adam Szymczyk, Salzburg Kunstverein, Salzburg, 1999.

Oprócz wystaw indywidualnych, jej publikacje również przyczyniają się do rozwoju obszaru sztuki współczesnej. Przykłady książek, które powstały w związku z pracami Zuzanny Janin oraz jej znaczeniem w świecie sztuki, obejmują:

• Anti-portraiture. Challenging the Limits of the Portrait, tekst M. Newman, red. K. Imber, F. Johnstone, Bloomsbury, Londyn, 2020,
• Art and the Environment in Britain 1700 to today: Changes, Challenges and Responses Since the Industrial Revolution, tekst: K. Ozga, Uniwersytet Paryski, Paryż, 2020,
• Historia filmu awangardowego, teksty: G. Sitek, Ł. Mojsak; red. Ł. Ronduda, G. Sitek, Fundacja OKONAKINO, MSN Warszawa, ha!art! Kraków, 2020,
• A. Grzemska, Matki i córki. Relacje rodzinne i artystyczne w autobiografiach kobiet po 1989 roku, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Seria: Monografie FNP, Toruń, 2020,
• Przewodnik kolekcjonera sztuki najnowszej 2, teksty: A. Szyłak, P. Bazylko, Fundacja bęc zmiana, Warszawa, 2019,
• LOKAL. A History of lokal_30, teksty: A. Rayzacher, K. Wielebska, P. Olszewska, S. Szabłowski, S. Cichocki, książka, Fundacja Lokal Sztuki, Warszawa, 2015,
• POLISH, książka o polskiej sztuce współczesnej, tekst: Mark Gisbourne o Zuzannie Janin, wydanie Hatje Cantz, Berlin, 2011,
• New Phenomena in Polish Art, red. Borkowski G., Branicka M., Mazur A., CSW Ujazdowski Castel, Warszawa, 2007,
• J-M. Huitorel, La Beaute du Geste. L’Art Contemporain et le Sport, Éditions du Regard, Paryż, 2005,
• Art from Poland, teksty: A. Rottenberg, J. Jedliński, P. Piotrowski, A. Turowski, K. Czerni, Galeria Zachęta, Warszawa, 1997.

Oprócz tych znaczących osiągnięć, Zuzanna Janin kontynuuje swoją twórczość, przyczyniając się do rozwoju sztuki i kształtując nową estetykę w polskim oraz międzynarodowym kontekście.

---

Oceń: Zuzanna Janin

---